تُلّی، کُلّی تے جُلّی

ناں تے پتا نہیں اوہدا کیہ سی پر سارے پنڈ والے اوہنوں تُلّی آکھدے سن۔ سارے پنڈ وچ اوہدا کوئی ، انگ ساک نہیں سی۔ اپنی موج مستی وچ رہن والا ، نہ کسے نوں تکلیف دیندا ، اپنی دُنیا آپے وسائی پنڈ دِیاں سُنجیاں تے اُداس گلیاں وچ کسے گواچے وانگوں گھُمدا اپنے ساہ پورے کردا پھردا۔

کہندے نیں بابا تُلّی شہروں کسے نال پنڈ آیا سی فیر ایتھے دی بھوئیں نے اوہدے پیراں نُوں اجہیا جکڑیا پئی پنڈ نُوں چھڈ جاونا اوہدے وس وچ نہیں رہیا سی۔ شہر دے اِک کارخانے وچ مزدوری کردا سی ۔ ونڈ ویلے اپنیاں نالوں وِچھڑ کے ایدھر پاکستان دا ای ہو کے رہ گیا اوہدے وڈکے بھارت اپڑ گئے پر اوہ اوہناں دِیاں یاداں نُوں سینے لائی پھردا رہندا۔ مدھرے جہے پونے چار فٹ قد دا گول مٹول جُثے دا مالک،عُمر ایہو کوئی ستر دے نیڑے ، نہ کوئی اگا نہ پچھا ، ونڈ پچھوں سکھوں مسلمان ہو گیا سی۔ تُلی دی کل کائنات ، کُلّی ، جُلّی تے اِک حُقا ای سی۔ کُلّی وچ جا کے اوہ اپنے سارے دُکھ بھُل جاندا سی۔ پنڈ وِچ اودوں بجلی اجے نہیں آئی سی۔ لوک مٹھی تے گھوک نیندے سُتے ہندے جدوں تُلی ہتھ وچ لالٹین تے اپنی نکی جہی لاٹھی لے کے گلیاں بازاراں وچ اللہ ہو اللہ ، اللہ تُوں اللہ دا ورد پکائوندیاں گھر گھر دے بوہے تے اپڑ کے ہوک لائوند۔ اوہدی مٹھی تے وجد وچ ڈُبی ہوئی واج سُن کے زنانیاںکاہلی کاہلی بستریاں وچوں نکل کے لالٹیناں تے دِیویاں دی لوء نال انھیرے وِچ ڈُبے ہوئے اپنے گھراں نُوں روشن کر کے سرگھی دِیاں تیاریاں وِچ رُجھ جاندیاں سن۔ فیر ویکھدیاں ای ویکھدیاں ہر پاسیوں چاٹیاں دی گھمکار تے مدھانیاں دی سُریلی واج کنّاں وِچ رس گھولن لگ پیندی۔ اوہدی واج وِچ خورے کیہڑا جادُو سی پئی نیانے ماواں دے نہ چاہون تے وی سرگھی کھان لئی اُٹھ بہندے تے بال اوہدا پچھا کردیاں اوہدی واج وِچ اپنیاں واجاں ملائوندیاں اللہ ہو اللہ، اللہ تُوں اللہ دا وجد بھریا ورد پکائوندیاں بوہے بوہے اپڑکے لوکاں نُوں جگا کے سچے رب دی یاد ول پریرن لگ پیندے۔

مرن جین اُتے اوہ سبھ توں اگے کم کردیاں بڑی خُشی محسوس کردا ہوندا سی۔ کسے دا آکھا موڑن نُوں اوہ خورے گناہ سمجھدا سی۔ کسے دے ویاہ اُتے پروہنے آئے ہوون یاں مرن اُتے پھوڑی وِچھی ہووے اوہ بڑے پریم نال کوڑے تماکو تے پُرانے گُڑ نال چلم دھر کے پروہنیاں اگے دھردا تے نال ای آکھدا : ’’چودھری جی! ٹوپی ٹھنڈی ہو جاوے تے مینوں واج دے لینا۔‘‘ لوکاں دے کم کار کر کے اوہ اپنے ڈھڈ دی اگ بجھائوندا سی۔ اوہدیاں کوئی بُہتیاں خاہشاں تے ہے نہیں سن۔ دو ویلے دی روٹی اوہنوں ٹُر پھِر کے لبھ ای جاندی سی۔ کدی کدی اوہ اپنے وِچھڑے انگ ساکاں نُوں چیتے کر کے اکھیاں بھر لیندا سی تے ہؤکا بھر کے آکھدا جیون تے اِک ڈھڈ وِچوں جمیاں دے نال ای رہن دا ناں اے۔ جدوں بھَین بھرا تے دوجے ساک اکھوں اوہلے ہو جاون تے جیون اِک بھار لگن لگ پیندا اے ۔ اوہ آکھدا بندے کولوں مر کے تے صبر ہو جاندا اے پر جیوندے جی وچھوڑیاں دی اگ وچ سڑنا موت توں وی اوکھا ہوندا اے۔ کدی کدی اوہ اُداسی دے ڈُونگھے پانیاں وِچ غوطے کھان لگ پیندا ۔ زمینداراں دِیاں پیلیاں وِچ اوہناں دیاں ڈنگراں دی ٹہل سیوا کردا ، ہریاں بھریاں پیلیاں وچ پھردیاں نِکّے نِکّے بوٹیاں اُتے پیار نال ہتھ رکھدا تے اوہدا لُوں لُوں خُشی نال کھڑ اُٹھدا ۔ اوہنوں اِنج لگدا جویں اوہ اپنے بالاں نال پیار کر رہیا ہووے۔

بیتے ویلے دیاں یاداں اوہنوں وِسر گئیاں سن۔ ہُن اوہ لوکاں دِیاں خُشیاں تے غمیاں نُوں اپنے ای سمجھدا سی۔ سارا دِن پیلیاں ، گلیاں تے بازاراں وِچ ٹُردیاں پھِردیاں رات نُوں ٹُٹ بجھ کے جدوں اوہ اپنی کُلّی وِچ آئوندا تے اوہنوں اِنج لگدا جویں اوہدے سِر توں بُہت وڈی پنڈ لہہ گئی ہووے۔

اللہ ہو دا وِرد پکائوندیاں دُھویں نال ہوئی کالی کُلّی دے نصیبے جاگ پیندے۔ اللہ ہُو دِیاں لپٹاں نال کالی سِرکی تے بالے جگ مگ کرن لگ پیندے فیر اوہ جدوں اپنی پاٹی تے میلی جُلّی وِچ وڑدا  تے اوہدے نِگھ نال اوہ خاباں دی نگری دا مسافر بن جاندا۔ اپنے وِچھڑیاں نال ملاقات وِچ سارے ای اِک اِک کر کے اوہدے کول آ جاندے۔ اوہنوں اِنج جاپدا جویں اوہدی ماں اوہدا سِر جھس رہی ہووے تے اوہدے بھَین بھراواں اوہدے اُتے چھاں کر دِتی ہووے۔

اگلے دن اوہ جدوں مِیئیں اسماعیل دی پھوڑی تے بیٹھے پروہنیاں اگے حُقا تازا کر کے رکھ رہیا سی تے کِنّے سارے بندیاں وِچوں اِک ڈِھلی پگ والے چودھری نے آکھیا: تُلی! ساڈے پنڈ دا ہیرا اے۔ ایہ مِٹی وچ وی چمکاں ماردا اے، کسے دی ٹہل سیوا وِچ کسر نہیں رہن دیندا۔ کول بیٹھے چودھری رحموں نے اوہدے دھرے ہوئے حُقے دا لما گھُٹ بھر کے دُھویں دے چھلیاں ول ویہندیاں آکھیا: ’’واہ بھئی وا حقا دھرنا تے ایہدے تے اخیر اے، خورے چلم وِچ کیہ پا چھڈدا اے۔ شاواشے بھئی تُلی۔۔۔ٹوپی نُوں اِنج ڈھوک کے بھریا اے لئو ہُن رات بنّے جے۔ بھائی غلام حسینا! پھوڑی تے پروہنیاں اَگے حُقا تازا کر کے رکھنا بڑے ثواب دا کم اے، ایہ توفیقاں صرف تُلی نُوں ای نیں۔‘‘

ویلا لنگھدا گیا، تُلی کئیاں دِناں تُوں کھنگ تاپ نال کلا ای اپنی کُلی وِچ کُرلا رہیا اے۔ بیماری نے اوہدے بڈھے جُثے نوں نڈھال کر دِتا اے۔ اپنی کُلی وچ جلی لویٹ کے تاپ نال تپدا پیا اے ۔ اوہدی ہائے ہائے دی مری مری واج اوہدے بُڈھے جُثے وِچ ای دب کے رہ جاندی اے۔

لوکاں دِیاں خُشیاں تے غمیاں دے بھائیوال نے جیس دن اپنے اخیری ساہ لئے تے کسے نُوں خبر تیک نہ ہوئی۔ پوری رات تے دِن اوہدی لاش نِکی جہی کُلی وچ پئی لوکاں دی بے حسی تے روندی رہی۔ جدوں اوہدے مرن دا رولا پیا تے کُجھ بندے سِر جوڑ کے گلی دی گندی نالی تے بہہ کے اوہدے دفن لئی سوچن لگ پئے۔ اِک پاسے پنڈ وِچکار ختنیاں دے اِکٹھ وچ سپیکر راہیں گائون والیاں دی واج کوئی گل سُنن نہیں دے رہی سی۔ کُجھ گِنے چُنے بندے قبراں ول جاندیاں گلاں کر رہے سن۔ چھیتی چھیتی دفن کرن دی کرو، اگے ای کیڑیاں نے لاش نوں خراب کر دِتا اے۔ ویہلے ہو کے پنڈ وِچ آئیاں کنجریاں دا مجرا وی دیکھنا اے۔

…٭…