نور محمد نور کپور تھلوی حیاتی فکر تے فن

اصل تے ادبی ناں: پنجابی دے ہر من پیارے بوٹے نوں گل و گلزار کرن والیاں وچ نور محمد نور کپور تھلوی دا ناں اُچیچا اے۔ ایہ اوہ بزرگ سن جہناں پنجابی شاعری دے کھیتر نوں ون سونیاں رنگاں نال ہریاں بھریاں کیتیاں۔ اوہناں دا اصل ناں نور محمد، تخلص نور تے ادبی دنیا وچ نور محمد نور کپور تھلوی دے ناں نال پچھان کرائی۔ کپور تھلہ جنم بھوں ہون پاروں کپور تھلوی دا لفظ ساری حیاتی اپنے ناں نال لکھدے رہے۔

جنم تے خاندانی پچھوکڑ: نور محمد نور کپور تھلوی ریاست کپور تھلہ مشرقی پنجاب وچ 5 اگست 1917ء نور پور راجپوتاں وچ چودھری محمد بخش دے گھر پیدا ہوئے۔آپ راجپوت قبیلے دے چشم و چراغ سن تے اپنے ماپیاں دے سب توں وڈے پتر سن۔آپ دے وڈکے ریاست کپورتھلہ دے نیڑے چک وریاہ وچ آباد سن جتھے بہتے گھر راجپوتاں دے سن۔ آپ دے والد صاحب ریاست کپور تھلہ(موجودہ ضلع) دی غلہ منڈی وچ آڑھت دا کم کردے سن۔ ونڈ مگروں آپ دے آل پروار والے وریاہ کپور تھلہ توں ہجرت کر کے ضلع فیصل آباد(لائلپور) دے لہندے پاسے قصبہ ڈجکوٹ دے نیڑے اک پنڈ چک نمبر 87 گ۔ ب بابے دی بیر وچ آباد ہو گئے۔ بابے دی بیر دا ناں سکھاں نے اپنے گرودواریاں دے ناں اتے رکھیا  ہویا سی۔ ایسے ناں دا اک پنڈ سیالکوٹ تے دوجا کپور تھلہ وچ اے۔ آپ دے وڈکیاں نوں ایتھے ای زمیناںالاٹ ہویا۔ دوجیاں زمیناں توں اڈ ایس پنڈ وچ آپ دے والد نوں انباں دا پنج ایکڑ باغ وی آلاٹ ہویا۔

حلیہ ‘ لباس تے مزاج: نور محمد کپور تھلوی5 فٹ 4 انچ قد تے سانولے رنگ دے بھرے جثے دے مالک سن۔ چوڑی پیشانی‘ پر عزم چال‘ عالمانہ گل بات‘ مجاہدانہ فکر‘ نیاز مندانہ محبتاں‘ نگھی تے میٹھی طبیعت رکھن والے انسان سن۔ نک اُتے کالا تل سی۔ پنتالی ورھیاں دی عمر وچ ایہناں نے داڑھی وی رکھ لئی سی۔ ہمیشہ صاف ستھرے کپڑے پہندے۔ نوکری دے دوران سر تے ہیٹ تے پینٹ بوشرٹ پیندے رہے۔ بڑھیپے وچ شلوار قمیض تے دھوتی پہندے رہے۔ حقہ اوہناں دے مزاج نال رچیا بسیا سی تے اخیر دم تیک وی اوہناں دے ساہواں نال ساہ لیندا رہیا۔

طبیعت دا مہاڑ: نور محمد نور کپور تھلوی اسلامی سوچ تے فکر دے علمبردار سن۔ بڑھیپے وچ وی اوہناں دا لہجہ تے فکر ہمیش جوان رہیا نہیں تے پنجاہ سٹھاں ورہیاں وچ تے جذبے ٹھنڈے پے جاندے نیں۔ اوہ اجیہی طبیعت دے مالک سن جیہڑا وی کوئی اوہناں دی محفل وچ اک واری بیٹھ جاندا، اوہناں دے جادو اثر تے علم بھریاں گلاں سن کے بار بار اوہناں کول آوندا۔ اوہ اپنی کسے وڈیائی تے فخر نہیں کردے سن۔ اوہناں دا فخر ایہو سی پئی اوہ فخر نہیں کر سکدے سن۔ اوہ بنیادی طور تے اک ترقی پسند‘ قوم پرست تے جمہوری مزاج رکھن والے انسان سن تے اپنی علمیت‘ شرافت تے اخلاق پاروں اپنی مثال سن۔

ویاہ تے آل اولاد:نور محمد نور کپور تھلوی دی شادی 23 ورہیاں وچ 1940ء نوں اپنی پھوپھی دی دھی نذیراں بیگم نال ہوئی جیہڑی بڑی پرہیز گار تے نیک خاتون سن۔ آپ دے تن پتر تے دو دھیاںنیں۔ آپ دا وڈا پتر محمد اکرم پاکستان بحریہ وچ کپتان اے۔ اوس توں چھوٹا پتر محمد اسلم پاکستان آرمی وچ میجر ڈاکٹر اے تے سب توں چھوٹا پتر افتخار احمد سی اے ہون پاروں اک ٹیکسٹائل ملز وچ جنرل مینجر فنانس دے عہدے اتے فائز اے۔ وڈی دھی طاہرہ ارشد نے بی اے جد کہ چھوٹی دھی عابدہ اقرار ایم اے انگریزی‘ بی ایڈ تے سرکاری معلمہ نیں تے سارے آل اولاد والے نیں۔ آپ راقم دے تایا سن۔

تعلیم: نور محمد نور کپور تھلوی نے پرائمری تائیں تعلیم اپنے پنڈ وریاہ (کپور تھلہ) توں حاصل کیتی۔ فیر شیخوپورہ توں چھے جماعتاں پاس کیتیاں۔ چھے جماعتاں پاس کرن مگروں کپور تھلہ وچ داخل ہو گئے جتھوں دسویں دا امتحان پاس کیتا۔ بعد وچ اوہناں اپنی خداداد صلاحیتاں‘ حوصلیاں تے کجھ حاصل کرن دے جذبے نال پرائیویٹ طور تے اوس ویلے گریجویشن کیتی، جدوں گریجویٹ کوئی اِکا دُکا ای نظریں آوندا سی تے علم دی صلاحیتا کیتی جاندی سی۔ ایہدے مگروں آپ نے عربی ‘ فارسی تے اردو فاضل دے امتحان وی پاس کیتے تے آپ اک زرخیز ذہن دے مالک سن۔ کوئی علم اوہناں دی اپڑ توں پریرا نہیں سی۔ آپ نوں پنجابی توں اڈ اردو‘ فارسی‘ عربی‘ انگریزی‘ ریاضی تے گورمکھی لپی اتے ڈاڈھا عبور سی۔

کم کار: نور محمد نور کپور تھلوی نے اپنی حیاتی وچچوکھے کم کیتے۔ ہر کم وچ آپ نے محنت تے اُدم دا رنگ شامل کر کے اپنی منزل نوں حاصل کیتا۔ 1939ء وچ آپ دوجی جنگ عظیم ویلے فوج وچ ڈرائیور انسٹرکٹر دے طور تے کم کردے سن۔ 1947ء وچ آپ ایران دی اک آئل کمپنی وچ فیلڈ انچارج دے طور تے کم کردے سن۔ ونڈ مگروں آپ کجھ عرصہ لائلپور کاٹن ملز وچ کلرک دے طور تے کم کردے رہے۔ فیر ایس نوکری نوں چھڈ کے گورنمنٹ ٹرانسپورٹ سروس وچ موٹر مکینک  بھرتی ہو گئے۔ اپنی محنت تے نیک نیتی پاروں ترقی کردیاں آپ ورکس مینجر دے عہدے تیک اپڑے۔ فیر اوتھوں ای آپ موٹر ووہیکل ایگزامینر دے عہدے لئی پنجاب پبلک سروس کمیشن راہیں 80(اسی) امیدواراں وچوں چنے گئے۔ موٹر ووہیکل ایگزامینر دے عہدے اتے فائز ہو کے آپ نے ایمانداری تے فرض شناسی دا ثبوت دتا۔ 1966ء وچ ایہ نوکری چھڈن مگروں کجھ عرصہ پاکستان برماشیل وچ مینجر دے طور تے کم کیتا پر چھیتی ای ایس ملازمت نوں خیر باد آکھ کے گھر گھرہستی دے مسئلیاں وچ رُجھ گئے۔

شاعری وچ رحجان: نور محمد نور کپور تھلوی نوں شاعری دا شوق تے زمانہ طالب علمی توں سی۔ اوہناں دس بارہ ورھیاں دی عمر وچ گھر وچ اپنے والد صاحب دیاں لیاندیاں شاعری دیاں کتاباں جہناں وچ یوسف زلیخا از مولوی غلام رسول‘ ہیر وارث شاہ‘ داستان امیر حمزہ‘ یوسف زلیخا از مولوی عبدالستار تے پکی روٹی پڑھ رکھیاں سن۔ ایہناں دے والد چودھری محمد بخش خود شاعر تے نہیں سن پر اوہ پنجابی شاعراں دیاں کتاباں تے مثنویاں بڑے شوق تے اک خاص ترنم نال پڑھدے ہندے سن۔  گرمیاں وچ دوپہر ویلے بوڑھ چھاویں پنڈ دے لوک جہناں وچ نور محمد نور کپور تھلوی وی شامل ہندے سن۔ ایہناں نے باقاعدہ شاعری دا آغاز بھارت جنگ1965ء ویلے پاک وطن تے اک جنگی ترانہ لکھ کے کیتا ،جیہدا پہلا شعر انج اے۔

داتا نگری شاد رہے گی

جگ جگ تک آباد رہے گی

شاعری وچ استاد: 1965ء توں اوہناں نے باقاعدہ شاعری شروع کر دتی سی۔ ایس توں مگروں نور محمد نور کپور تھلوی نوں اک استاد دی تلاش تے ضرور رہی پر کوئی بندہ نہ ملیا جیہڑا ایہناں دے مزاج تے طبیعت تے پورا اتردا۔1982ء وچ تنویر بخاری ہوراں دے جادو اثر علم توں متاثر ہو کے اوہناں دے حلقہ تلامذہ شامل وچ ہو گئے۔ علم دی تریہہ نے اوہناں نوں عمر دے اخیری حصے وچ وی بے چین رکھیا۔ تنویر بخاری ہوراں دی شاگردی وچ آون داعمل وی علم دی تریہہ ای اے۔ اوہناں دے استاد اوہناں توں25ورھے چھوٹے سن اوہ اجیہے شاگرد ویکھے جہناں نوں استاد ہوریں وی ’’بابا جی‘‘ آکھدے ہندے سن۔

فیصل آباد دیاں ادبی محفلاں: نور محمد نور کپور تھلوی فیصل آباد دیاں ادبی محفلاں د ی جان سن۔ جدوں کدھرے پنجابی ادبی محاذ دے مشاعریاں وچ ایہ بزرگ نوجوان لکھاری بابا شوق عرفانی‘ نور محمد نور کپور تھلوی‘ بابا عبیر ابو ذری‘ ڈاکٹر حبیب العیشی‘ سید زیارت حسین جمیل‘ بابا بیکس بٹالوی‘ اسیر سوہلوی تے بسمل شمسی کٹھے ہو جاندے تے انج لگدا جیویں زندگی سمٹ کے ایس تھوڑی جیہی تھاں وچ آگئی ہووے۔ ایہناں دیاں گلاں وچ ادب توں لے کے سیاست تک ہر رنگ ہندا سی۔

اچ کوٹی شاعراں دی سنگت: آپ نوں ملک دے منے پرمنے شاعراں دی صحبت وچ بیٹھن دا موقع ملیا۔ فیض احمد فیض نال آپ دے دوستانہ مراسم سن۔ حفیظ جالندھری‘ عاصی کرنالی‘ رؤف شیخ‘ احمد ندیم قاسمی‘ حبیب جالب‘ حفیظ تائب‘ ڈاکٹر رشید انور‘ صائم چشتی‘ خلیق قریشی‘ صدف جالندھری‘ عبدالستار نیازی تے بری نظامی نال آپ دی سنگت رہی۔

وصال: علم دی ایہ قندیل 19 ستمبر1997ء نوں ڈیڑھ وجے دوپہریں جمعے دے دن اسی 80 ورھیاں دی عمر وچ بجھ گئی۔ انج علم دی جوہ وچ جگ مگ لاٹاں ونڈن والے اک روشن چراغ دی لو ہمیش لئی بجھ کے محفلاں سنجیاں کر گئی۔

وصال ویلے آپ دا قیام محلہ گورونانک پورہ گلی نمبر 10فیصل آباد وچ سی۔ آپ دی میت نوں نمبر 87 گ ب بابے دی بیر براستہ ڈجکوٹ وچ لے جایا گیا جتھے آپ نوں اوہناں دے والد صاحب دے پہلو وچ جدی قبرستان وچ دفن کیتا گیا۔ اوہناں دی قبر دے کتبے اتے اوہناں دا اپنا لکھیا شعر موت دی یاد دواندا اے۔

چن جہیا صورتاں نوں مٹی نے لکا لیا

دھرتی دے پیاریاں نوں دھرتی نے کھا لیا

کیہڑا سی اوہ بیلی جہنے اوہناں نوں بلا لیا

جتدی اے موت جہنے ساریاں نوں ڈھا لیا

مسجدِ نور مدینہ دی تعمیر: نور محمد نور کپور تھلوی دی یاد تے محبت وچ اوہناں دے پتر رانا افتخار احمد نے اپنے آبائی پنڈ وچ اوہناں دے ناں تے اک خوبصورت تے تاریخی’’جامع مسجد نورِ مدینہ‘‘ بنوائی اے جیہدے وڈے مینار دی لمبائی 80 فٹ اے۔ تحصیل بھر دے پنڈاں دیاں مسجداں وچوں ایہ مسجد اپنی مثال آپ اے۔ اک شاعر دی یاد وچ مسجد بننا شاعر واسطے دنیا تے آخرت دوواںجہاناں وچ بڑا وڈا اعزاز اے۔

ہدیہ منظوم: پروفیسر افضال احمد انور ہوراں دا اوہناں دی وفات اتے لکھیا قطعہ:

راہ سخن کا قائد‘ نور محمد چودھری

عابد ہے اور زاہد ‘ نور محمد چودھری

تاریخ رحلت اس کی افضال انور نے کہی

مغفور عبد واحد نور محمد چودھری

 (1997ء)

           دلشاد احمد چن دے نور محمد نور کپور تھلوی دی وفات اتے لکھے حزنیہ شعر:

ایسا ڈگیا اُٹھیا نہیں مڑ کے

جدوں ہونی تقدیر دی چاٹ پے گئی

متھا تپدے سورج دا ہویا ٹھنڈا

وسدے گھر دے وچ کرلاٹ پئے گئی

ٹوہر نال گزار کے زندگانی

ونڈدا خلق محبت تے پیار گیا

پرھیا وچ نہیں جنہوں کوئی جت سکیا

 ہتھوں موت دے زندگی ہار گیا

حمدیہ شاعری: نور محمد نور کپور تھلوی نے اپنیاں وکھو وکھ بیاضاں دا مڈھ اللہ سوہنے دے با برکت ناں توں بدھا اے۔ اللہ تعالیٰ دیاں صفتاں تے شاناں ہر شے تے ہر رنگ وچ نظر آوندی اے اوہناں رب دی واحدانیت‘ اوہدیاں رحمتاں تے ہر شے وچ اوہدا ظہور کھل کے اپنی شاعری وچ بیان کیتا اے۔ نظم ’’رب‘‘ وچوں کجھ شعر ویکھو:

جے کوئی پچھے اللہ کیہ اے اللہ ہے اک طاقت

ہر شے دے وچ جاری ساری اکو تھاں نہیں ساکت

ہر ہر پاسے شان خدا دی اپنا رنگ وکھاوے

اس دے مظہر سجے کھبے خود اوہ نظر نہ آوے

حمدیہ شاعری وچ اوہناں دا سچے سائیں نال عشق نویکلا تے عقیدت بھریا اے۔ اللہ دے حکم باجھوں کوئی پتہ نہیں ہل سکدا۔ حمدیہ قطعہ وچ اللہ دی طاقت تے حاکمیت دا رنگ کنا اگھڑواں اے

فرعون‘ نمرود‘ شداد ورگے متھا رب دے نال نہ لا سکے

بھاویں رہے مقابلے نت کردے‘ اوہدی شان نہ مول گھٹا سکے

توڑی وانگ اڈے لشکر ابرہہ دے‘ خانہ رب دا کدی نہ ڈھا سکے

نورؔ رب دی ذات دے حکم باجھوں‘ پتہ اک نہ کوئی ہلا سکے

نعتیہ کلام: نور محمد کپور تھلوی نے چوکھی تعداد وچ نعتاں لکھیاں نیں۔ عشق مصطفیﷺ دی دولت اوہناں دے لوں لوں وچ شامل اے۔ اوہناں دی ہر نعت دوجی نالوں وکھری بہار تے حسن وکھاندی اے۔ اوہناں دی نعت دے ہر شعر وچ اک واقعہ لکیا ہویا اے۔ اوہناں دی پندراں شعراں دی ایس نعت وچ ونگی لئی کجھ شعر:

بھاگاں بھریاں ‘ سوہنیاں سوہنیاں‘ مٹھیاں مٹھیاں پیار دیاں

آؤ رل کے گلاں کرئیے اج مدنی سرکار دیاں

مائی حلیمہ دا گھر بھریا سرور پاک دے آون تے

کیہڑیاں کیہڑیاں صفتاں دساں میں احمد مختار دیاں

 اپنی اک ہور نعت وچ عشق تے عقیدت دا اظہار:

لفظاںچ نہیں سماندی عقیدت رسول دی

اللہ ای جان دا اے حقیقت رسول دی

نور محمد نور کپور تھلوی ایہ جان دے سن پئی نعت دا فن بہت اوکھا اے۔ نعت کہنا دو دھاری تلوار تے ٹرن والی گل اے جتھے ماڑی جیہی غفلت وی بندے دا ایمان کھو سکدی اے۔

نعت لکھن دا فن ہے بڑا مشکل

 لوڑ ایہدے لئی بڑے شعور دی اے

اوہو کرے ہمت لفظ کول جس دے نالے 

واقفی سارے بحور دی اے

ہور لکھاں قصوراں دی ملے معافی 

نعت وچ نہ جگہ قصور دی اے

سورج‘ چن‘ اسمان جو دسن اچے

 اچی ایہناں توں شان حضور دی اے

مناقب: ساڈے پنجابی شاعراں نے صحابہ کرام‘ اولیاء کرام تے بزرگانِ دین دی شان اقدس وچ منقبتاں لکھ کے اپنی عقیدت دا بھرواں اظہار کیتا اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ جیہڑی منقبتاںملدیاں نیں۔ اوہناں وچ منقبت امام عالی مقام حضرت امام حسنؓ، حضرت غوث عبدالقادر جیلانیؒ، سہون شہباز قلندرؒ، حضرت داتا گنج بخشؒ،پیر وارث شاہؒ شامل نیں ۔ شیخ عبدالقادر جیلانی دی منقبت چوں شعر:

پیر میرا ہے غوث الاعظم جہدا وچ بغداد دے ڈیرا

سن فریاداں میریاں پیرا‘ میرا دردی تیں بن کیہڑا

کافی:کافی پنجابی شاعری دی اک صنف اے۔ جیہدے بانی شاہ حسین ہوریں نیں۔ ایس توں مگروں ایہ پنجابی تے سندھی دے اُچ کوٹی شاعراں دی توجہ پاروں فقیر درویش تے صوفی لوکاں دی پسندیدہ صنف بن گئی۔ نور محمد نور کپور تھلوی نے اپنے شعری سرمایہ وچ بہت ساریاں کافیاں لکھیاں بلھے شاہ دی طرز تے لکھی کافی چوں کجھ شعر:

چھیتی آویں وے حبیبا میرا جی بڑا ماندا

تینوں ویکھ لواں میں ساہ نکلیا جاندا

وچ تیریاں اڈیکاں‘ لمیاں پین تریکاں

خورے جر لئے میں کداں طعنے مارے شریکاں

تیرا درد وچھوڑا مینوں وڈھ وڈھ کھاندا

چھیتی آویں وے حبیبا میرا جی بڑا ماندہ

چٹھیاں: چٹھیاں دی پنجابی ادب وچ اپنی اک حیثیت اے۔ مولوی غلام رسول عالمپوری نے اپنے یار روشن علی نوں جیہڑیاں چٹھیاں لکھیاں اوہناں دی اک پکی پیڈھی ادبی روایت اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی دے ان چھپے کلام وچ کئیمنظوم چٹھیاں ملدیاں نیں۔ ایہ چٹھیاں اپنے یاراں بیلیاں توں اڈ اپنے ادبی مرشد جناب سید تنویر بخاری ہوراں نوں عقیدت بھریاں لکھیاں۔ جیہدا ہر اکھر عقیدت تے محبت دے رنگ وچ رنگیا ہویا نظریں آوندا اے۔

چل چٹھیے کڑیال چھیتی میرے پیر نوں کریں سلام میرا

بھل گئے جے ہون اوہ خادماں نوں دس دئیں پئی نور ہے نام میرا

تہاڈے جئے بزرگ استاد کامل کرم کرن تاں مٹی اکسیر ہووے

نظر مہر دی نال جے کدے تکو چیلا تساں دا خلق دا پیر ہووے

غزل:نور محمد کپور تھلوی دیاں غزلاں وچ پہلاں دے غزل لکھیاراں وانگوں صرف گل و بلبل دے قصے تے لب و رخسار دی گل ای نہیں سگوں جدید دور دے انسان دی افراتفری‘ سماجی ناہمواری تے اجتماعی دھرو دے رنگ بہتے اگھڑویں نیں۔ اک غزل چوں ونگی لئی کجھ شعر:

چلدا نہیں بھیت کوئی زندگی دے ڈھنگ دا

ہولی ہولی ہندا جاوے خاتمہ اُمنگ دا

جتھے چاہو خرچ کرو اپنی کمائی نوں

بندہ چنگا لگدا نہیں غیراں کولوں منگ دا

گیت: نور محمد نور کپور تھلوی دیاں وکھو وکھ بیاضاں وچوں گیت وی ملے نیں جیہدے وچوں انسانی جذبیاں دے سارے منظر نظریں آوندے نیں۔ ایہناں گیتاں وچ پیار‘ محبت‘ خلوص‘ وفاواں تے وچھوڑے دے سارے رنگ محسوس ہوندے نیں۔ اک گیت چوں کجھ شعر:

زلفاں چ مکھ جیویں چند نھیری رات وچ

نیناں دی کمان چڑھی عاشقاں دی گھات وچ

موت تے حیاتی والا بھیت بات بات وچ

ہاسا اوہدا جاوے دل عاشقاں دا چیردا

جھلیا نہ جاوے اج روپ جٹی ہیر دا

چومصرعے: پنجابی شاعری وچ چومصرعے اک نویکلی تے وکھری تھاں رکھدے نیں۔ نور محمد نور کپورتھلوی نے اپنیاں بیاضاں وچ چوکھے چومصرعے لکھے نیں۔ ونگی لئی اک چومصرعہ:

اوس راہ دے راہی نہ کدے بنیے

 جیہڑے راہ دے اتے نہ چل ہووے

فکر اج دا کرو اس زندگی وچ

 کنہوں خبرہے کہیو جہیا کل ہووے

جال لفظاں دا بنن دا کیہ فائدہ

 شعراں وچ جے نویں نہ گل ہووے

پانی رڑکیاں ہتھ نہیں آوندا

 مشکل مرشداں بناں نہ حل ہووے

موضوعاتی نظماں: نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ پاکستان نال محبت دا رنگ اگھڑواں اے۔ اوہناں دیاں وکھو وکھ بیاضاں وچوں پاکستان دی محبت وچ لکھیاں نظماں وچوں’’چوداں اگست‘‘  قائداعظم‘ دعا‘ تینوں رب دیاں رکھاں‘‘ ’’پاکستان‘‘  ’’چھے ستمبر‘‘ تے انج دیا ں کئی ہور نظماں وچ پاک وطن دی مٹی تے ہواواں نال پیار ملدا اے۔ پاکستانیت اوہناں دی شاعری دا خاص موضوع اے۔ کئیاں غزلاںوچ پاکستان دی محبت دی مہک محسوس ہوندی اے۔ اوہ پاکستان نوں کسے جنت نظیر توں گھٹ نہیں سمجھدے۔ ایس گل دا اعتبار تسیں اوہناں دا ایہ شعر پڑھ کے کرلوئو:

پھل پھلواری چار چفیرے اَلھڑ مست ہواواں

آ تینوں میں دھرتی اُتے لتھیا سرگ وکھاواں

چٹے ددھ پانی دیاں ایتھے وگدیاں ٹھنڈیاں نہراں

برفاں وچوں نکلے ہوئے دریا مارن لہراں

دھرتی دا ایہ سندر ٹکڑا پاکستان کہاوے

دل نوں ملے سرور انوکھا ٹھنڈ اکھیاں نوں پاوے

نور محمد نور کپور تھلوی دا دل ہر ویلے پاکستان دی محبت وچ دھڑکدا سی۔ اوہ چوداں اگست نوں حج دے دن وانگوں مبارک تے محترم آکھدے نیں۔

ونڈن راحتاں آگیا فیر یارو

پاکستان وچ چوداں اگست دا دن

کرو اپنے عہد نوں فیر تازا

 سمجھو ایس نوں جویں الست دا دن

جویں حج دا دن ہے حاجیاں نوں

ہے تویں آزادی دے مست دا دن

نویں زندگی دتی اے ایس دن نے

ایہ ہے زندگی دے بندوبست دا دن

نور محمد نور کپور تھلوی اشرافی تے اخلاقی قدراںداچاہیوان سی اوہ اپنے چار چوفیرے ہون  والے مکراں تے فریباں توں بہت دکھی سی۔ ایسے پاروں اوہنوں اپنے عہد دے لوکاں نال سب توں وڈیاں شکایتاں نیں کیوں جے ایہدے عہد دے وسنیک بے حس تے بے پرواہ ہو کے پتھراں وانگوں ہو گئے نیں۔ ایسے کرکے اوہناں دے جسماں وچوں انسانی ہمدردی بھائی چارے یاں سانجھ پیار دی اک بوند وی نچوڑیاں نہیں نچڑدی۔ نظم ’’رشوت‘‘وچ ایس مکروہ دھندے دی رج کے نندیا کیتی اے۔ ونگی لئی کجھ شعر:

رشوت نوں روکن لئی حاکم ہن کئی تدبیراں کردے نیں

ملاں پے وعظ سناؤندے نیں لیڈر تقریراں کردے نیں

بند ہونا رہ گیا اک پاسے ایہ اگے نالوں ودھ گئی اے

اوہ جویں مذمت کردے نیں رشوت دی گڈی چڑھ گئی اے

ہن رشوت اینی ودھ گئی اے بن رشوت نہ کوئی کم ہووے

اس ملک چ رشوت دتیاں بن نہ مر ہووے نہ جم ہووے

اوہناں دی شاعری وچ جیہڑی تلخی سی اوس تلخی دا پورا رُکھ اوہناں دے اندر اُگیا ہویا سی۔ اوہناں جتھے وی کوئی عیب ویکھیا، اوہدی کھل کے بلا خوف نندیا کیتی۔ ’’قائداعظم دی یاد‘‘ نظم وچوںاک شعر:

ڈاکہ‘ چوری‘ سینہ زوری دی پئی چلے نھیری

ہر دفتر وچ رشوت لیندے ٹنگ کے فوٹو تیری

نور محمد نور کپور تھلوی نوں ایس گل دا احساس اے پئی لٹ کھسٹ کرن والیاں دیاں واگاں بھاویں کنیاں وی ڈھلیا ں نیں، اوہ ایس آس تے جی رہے نیں پئی اوڑک رب دی پکڑ وچ آونا اے۔ اوہ ’’یوم حساب‘‘ تے یقین رکھدے نیں۔ نظم’’ یوم حساب‘‘ چوں کجھ شعر:

اوہ دن وی اک دن چڑھنا اے

کاواں توں بنیاں موراں نوں

جو بُھل گئے اپنیاں ٹوراں نوں

اس قوم نے وڈیاں چوراں نوں

جد اُٹھ کے گل نوں پھڑنا اے

اوہ دن وی اک دن چڑھنا اے

سچا شاعر اوہ ہندا اے جیہڑا ویلے دا نباض ہووے۔ اوہ جو کجھ اپنے آل دوالے ویکھے۔  اوہنوں اوسے طرح پیش کر دیوے۔ نور محمد نور کپور تھلوی کھلیاں اکھاں رکھن والا اک حساس شاعر سی۔ اوہدے کول اپنی ذات توں لے کے اپنے آل دوالے تیک، اپنے شہر توں اپنے ملک تیک ہر مسئلے دا اظہار ملدا اے۔1965ء دی پاک بھارت جنگ ویلے ساڈے فوجیاں جیس ہمت دلیر تے صبر و استقامت نال فتح حاصل کیتی اوہ تاریخ وچ سنہرے حرفاں نال لکھی گئی اے۔ ’’1965ء دے شہیداں نوں سلام‘‘ ایس نظم وچ اوہ شہیداں تے غازیاں دی عظمت نوں سلام آکھدے نیں۔

سن دیس میرے دیا راکھیا تینوں غازی آکھن لوک

توں رن وچ ورھدیاں گولیاں لیاں اپنی ہک تے روک

توں ٹریا ایں اپنے حق لئی تیرا حامی رب رسولؐ

ساری قوم دعاواں منگدی کرے اللہ پاک قبول

تیری فتح دا وعدہ اے رب دا وچ ایس دے شک نہ مول

تیرے دشمناں انت نوں ہارنا‘ بھاویں دیون جنگ نوں طول

جتھوں تیکر نور محمد نور کپور تھلوی دے فکراں‘ سوچاں‘ خیالاں تے تنقیدی انداز دا تعلق اے۔ اوہناں دے اپنے کجھ خیال‘ سوچاں‘ سدھراں‘ فکر‘ احساس تے کجھ رد عمل تے اوہناں نے ایہناں سبھناں دے اظہار لئی جیہڑا وسیلہ تلاش کیتا اے، اوہ شعر اے۔ ایس واسطے اوہ شعر گھڑدے نہیں سگوں اوہدے اتے شعر فکر سوچ تے فن نوں نال لے کے اُتردا اے۔

نور محمد نور کپور تھلوی دا کلام جتھے فکر دیاں کرناں نال روشن اے، اوتھے ایہ فن دیاں بلندیاں نوں وی چُھوہندا ہویا نظریں آوندا اے۔  اوہناں جنیاں وی صنفاں وچ طبع آزمائی کیتی اوہ اوہناں وچ اک کامیاب شاعر دے طور تے ابھرے نیں۔ ایہدے وچ لوکائی دے دکھاں درداں تے ہوکے ہاواں نوں جیہڑے خوبصورت انداز نال پیش کیتا گیا اے۔ اوہ اوہناں دا ای کمال اے کلام وچ تھاں تھاں تے پاکستانیت دا جذبہ ڈھلکاں پیا مار دا اے۔ اوہ ایس سوہنے دیس نوں جنت نظیر ویکھنا چاہندے نیں۔

بھاویں نور محمد نور کپور تھلوی دا کلام کسے وجہ پاروں اوہناں دی حیاتی وچ چھاپے نہیں چڑھ سکیا۔ ایہدی اک وجہ تے ایہ سی پئی اوہ کسے وی سفر نوں اپنی منزل نہیں سمجھدے سن پر عوامی طور تے ایہ کلام لوکائی دے دلاں وچ محفوظ اے۔ اوہناں نے حیاتی دے ہر پکھ نوں اپنی لکھت دا موضوع بنایا تے اوہ موضوع جیوندا جاگدا محسوس ہون لگ پیا۔ اوہناں دیا ں مشہور نظماں وچوں ’’تقدیر‘ قائداعظم دی یاد‘ وساکھی‘ پنجاب‘ مجبوری‘ دونورجہاناں‘ موت‘ پاکستان‘ رشوت‘ چھ ستمبر تے انج دیاں دوجیاں سدا بہار نظماں وچ اپنے فکراں تے خیالاں راہیں فن دا جادو جگا کے پنجابی نظم نوں اک نویں تازگی تے حسن دتا اے۔ اوس عمر وچ جتھے بندہ صرف اپنے تیک محدود ہو کے رہ جاندا اے۔ اوہناں نے ادبی محفلاں تے مشاعریاں وچ اپنے ہون دا بھرواں ثبوت دتا۔ ادبی پلیٹ فارماں تے اوہناں دیاں کئیاں ہویاں سوچاں تے فکراں اج وی جیوندیاں جاگدیاں نیں۔

٭٭٭٭٭

چوہدری نور محمد نور کپورتھلوی  دی  یاد وچ

 

زندگی دے تقاضیاں تائیں

آپ نے انج پورا کیتا اے

 

ہر گھڑی چوں کشیدیاں خوشیاں

جام گھٹ گھٹ کر کے پیتا اے

 

حضرتِ نور تائیں ربِّ غفور 

جنتاں وچ اُچی تھاں دیوے

 

نالے اوہناں دے وارثاں تائیں

صبر ‘ہمت دی ٹھنڈی چھاں دیوے

احمد شہباز خاور

٭٭٭٭٭