نور محمد نور کپور تھلوی اک حقیقت پسند شاعر

نور محمد نور کپور تھلوی دا شمار پنجابی ادب دے اوہناں اگھے شاعراں و چ ہندا اے جہناں پنجابی زبان دی عبادت سمجھ کے سیوا کیتی تے ایہدے وچ اپنے اظہار لئی ون سونیاں رچناواں دان کرکے ایہدے گلشن نوں ہریاں بھریاں کرکے اک اُچیچ تھاں بنائی اے۔ ایس سلسلے وچ اوہناں دا شعری اثاثہ ’’کلیات نور‘‘ دے سرناویں ہیٹھ رنگ برنگے پھلاں دی مہکاں ونڈدی سوغات اے جیہدے ویہڑے وچ پیر دھرن نال آون والے نوں ہر رنگ تے ہر مہک دا پھل اپنے ول متوجہ کر لیندا اے۔’’کلیات نور‘‘ دے سودھن ہار نور محمد نور کپور تھلوی دے بھتیجے تے ادبی جانشین ڈاکٹر اظہار احمد گلزار نے بڑی محبت‘ محنت تے خلوص نال ایہنوں سودھ کے ایہ ثابت کردتا اے پئی جہناں دے پچھے پیار دا نذرانہ پیش کرن والے پیارے جیوندے ہوون ،اوہ کسے وی طرحاں اپنے مریاں نوں مرن نہیں دیندے۔ فنکار تے ویسے وی اپنے کلام تے فن پاروں ہمیش لئی امر ہوجاندے نیں ۔نور محمد نور کپورتھلوی دا سارا کلام چاہن دے باوجو د وی کسے وجہ پاروں اوہناں دی زندگی وچ چھاپے نہ چڑھ سکیا۔جیس نوں اوہناں دے چلانا کرن پچھوں ادبی دنیا وچ محفوظ کرن والے لوک سلاہن جوگ نیں۔

’’کلیات نور‘‘بابا نور کپور تھلوی دی شاعری دا بھرواں پراگا اے جیہدے وچ حمداں‘ نعتاں‘ کافیاں‘ چٹھیاں‘ غزلاں، نظماں گیت اتے چومصرعے شامل نیں۔ اوہناں دی شاعری دی ہر صنف ڈھیر سلاہن جوگ اے۔اوہناں دیاں حمداں وچ ربی عشق ٹھاٹھاں ماردا نظریں آرہیا اے۔ نور کپور تھلوی دا دل عشق دی لذت توں خوب واقف اے۔اوہناں دیاں حمداں پڑھ کے روحانی زندگی دا احساس پیدا ہوندا اے۔ اوہ بھاویں اک ترقی پسند نظر یے نال جڑے ہوئے سن پر اوہناں دا باطن شیشے وانگوں صاف تے شفاف سی۔محبت دی ڈونگھیائی اوہناں دے خانہ وجود وچ سمٹی ہوئی سی۔کیوں جے اوہناں دی روح وچ حقیقتِ عشق دا خمار انگڑائیاں لیندا سی ایہو وجہ اے پئی اوہناں دیاں حمداںوچ تصوف دا عنصر اگھڑواں اے۔اک حمد وچ لکھدے نیں۔

خداوندا توں سب جہاناں دا مالک

زمیناں دا تے آسماناں دا مالک

اساں ساریاں نوں کیتا اے پیدا

نہیں بھیت اپنا توں کیتا ہویدا

نور کپور تھلوی نے اپنیاں حمداں وچ تصوف اے جیہے دریا بہائے نیں جیہدے وچ اُتریاں بندے دے وجود وچ اک کپکپی طاری ہو جاندی اے تے سچے مالک تے خالق دی کبریائی تے عظمت دے اجیہے سومے پھٹدے نیں جیہڑے  اوہدی تقدیر تے آخرت نوں روشنی تے ازلی چانن ونڈدے چلے جاندے نیں۔اوہناں نوں کائنات دے ہر شے وچوں سوہنے رب دے جلوے ای نظر آوندے نیں۔ جدوں اوہ آکھدے نیں۔

ہر ہر پاسے شان خدا دی‘ اپنا رنگ وکھاوے

اُس دے مظہر سجے کھبے‘ خود اوہ نظر نہ آوے

جیہڑے لوک ایہ سمجھدے نیں پئی اوہ رب دا بھیت پا لین گے، اوہ عقلوں تے فکروں بونے نیں کیوں جے رب دا بھیت پالینا کوئی سوکھا لا نہیں ہوندا۔بڑے بڑے اوہدی بھال کردے کردے اپنا آپ گنوا بیٹھے۔حضرت موسیٰ علیہ السلام نے وی تاں ایہو آکھیا سی۔ سوہنیا ربا مینوں اپنا جلوہ وکھا پر ہویا کیہ۔کوہ طور سڑ کے سواہ ہو گیا سی تے موسیٰ علیہ السلام اپنے ساتھیاں سمیت بے ہوش ہوگئے سن۔نور کپور تھلوی ایہو گل سمجھاون دی کوشش کردے نیں پئی بھاویں خدا دے جلوے تے اوہدے رنگ کائنات دی ہر چیز وچ نظریں آرہے نیں پر اوہدے رازاں تیکر اپڑن والے تھک ہار کے گواچ جاندے نیں۔ لکھدے نیں۔

جے کوئی آکھے راز خدا دا کھول لواں گا سارا

عقلوں فکروں خالی ہوسی اوہ عاجز بے چارا

نور کپور تھلوی ہوراں اپنے شعراں وچ ہندی‘ انگریزی اکھراں نوں بڑے سچجے ڈھنگ تے خوبصورتی نال انج پرویا اے پئی شعر پڑھدیاں اوہ اکھر پریرے نہیں لگدے سگوں شعراں دی تاثیر تے روانی نوںمن کچھواں تے پر اثر بنادیندے نیں ۔جیویں

بھکھیاں تائیں روٹی دیویں‘صحت دوویں بیماراں

اللہ ایشور‘ گاڈ‘ خداوند تیرے نام ہزاراں

کوئی مقام نہ تیتھوں خالی‘رہنا ایں ہر تھاں

رب کرتار تے اللہ ایشور سارے تیرے ناں

نعت دنیا دے کسے وی ادب وچ روح دی حیثیت رکھدی اے۔کیوں جے پورے دا پورا قرآن نبی رحمت آنحضرت ﷺ دی نعت اے جیہڑا اللہ عزوجل نے اپنے پیارے حبیب آنحضرت ﷺ اُتے اُتاریا تے آپؐ نوں ای صاحبِ قرآن ہوون دااعزاز ملیا۔قرآن مجید میں ارشاد باری تعالیٰ ہے۔ عَسٰی اَن یّبَٔعثکَ رَّبکَمَقَاماً مَّحمُودًا(پ۱۰ بنی اسرائیل79)قریب اے پئی تہانوں تہاڈا رَبّ ایسے مقام اُتے کھڑاکرے جتھے سارے لوک آپ دی تعریف کرن۔حضرت عبداللہ بن عباسؓ توں روایت اے پئی رسول کریم ﷺ نوں اوہناں دے رب ولوں اک اجیہا مقام ملیا اے۔جہنوں نہ تے کوئی نبی مُرسل تے نہ ای کوئی فرشتہ پاسکدا اے۔

نعت لکھنا‘پڑھنا تے سننا ایہ توفیق خداوندی اے۔جیہدے اُتے اللہ تعالیٰ دا فضل تے نبی سوہنےؐ دی نظر سولی ہوجاندی اے۔ اوہو اوہدی مدحت تے توصیف وثنا لئی قلم چکدا اے۔ نور کپور تھلوی دیاں بارہ نعتاں وچ عشقِ رسول ﷺ ہر طرحاں جوش‘الفت ‘عقیدت ‘پیار سِک تے عشق دیاں رنگناں وچ رنگیا ہویا ملدا اے۔ جیویں اوہناں حمداں وچ اللہ ‘ایشور دی محبت وچ ڈب کے شعر اُلیکے نیں۔ انج ای اوہناں کالی کملی والے آقا ﷺ دی محبت تے عشق دی رنگنا چڑھاکے اجیہا نعتاں پیش کیتیاں جہناں وچوں رحمت دو عالمؐدی محبت ہر پڑھن والے دے دل دی تختی اُتے اجیہے نقش الیکدی اے جیہدے نال دل تے دماغ دی تطہیر تے طہارت دا پربندھ ہوجاندا اے۔نعت دے شعراں نوں حوالے لئی بیان کرن لگیے تاں چوکھیاں نعتاں دے بے شمار شعر کوڈکیتے جا سکدے نیں پر اختصار توں کم لیندیاں کجھ شعر حاضر نیں۔اوہ دنیا دار بادشاہاں نالوں آقاؐ دے دربارے جھاڑو دیون والیاں نوں نصیبے دا سکندر تے کرماں والے آکھدے نیں۔ جیویں

بادشاہاں دیاں بیٹیاں نالوں رُتبے دے وچ اُچیاں نیں

گولیاں جھاڑو دیون والیاں آقاؐ دے دربار دیاں

ایہ تے ہر مومن جان دا اے پئی رحمتِ دوجہاں دی محبت وچ محفلاں سجاون والے قسمت دے دھنی نیں کیوں جے توفیقِ خداوندی توں بغیر کوئی وی بندہ نیکی دا قدم نہیںچک سکدا۔ فیرا ٓقائے دوجہانؐ دی اُلفت دا دم بھرن والیاں ولوں محفلاں سجاون اتے اوہ پکار پکار کے آکھدے نیں پئی محفلاں سجاون والے تے ایہناں میلاد دیاں محفلاں وچ آون والے ساریاں نوں جنت دی بشارت دے دیہو کیوں جے ایہ لوک اوہ کم کردے نیں جیہڑا اللہ وی کردا اے ۔اللہ تعالیٰ اپنے محبوبؐ تے ہر لمحہ‘ہر گھڑی دروداں سلاماں دے تحفے گھلدا اے تے مومناں نوں گھلن دا حکم دیند ااے ۔جیویں

مجلس وچ اصحاب جو حاضر ذکرِ نبی دا سُندے سن

دیو بشارت ساریاں تائیں جنت دی گلزار دیاں 

فرق کالے گورے دا جس نے مٹایا

غلاماں نوں اپنے برابر بٹھایا

مساوات دا سبق جس نے پڑھایا

غریباں دیاں پچھیاں جس نے ساراں

محمدؐ دے ناں توں میں جندڑی نوں واراں

نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوراں دی کافی وچ عشق دی مستی‘اجو کی سماجی مکھ مورت تے صوفیانہ خیالات دا اظہار ملد ااے۔اک کافی دا بند ویکھو۔

چھوٹی جیہی ہے اک کہانی

پر نہ کوئی اس دا ثانی

اک واری لنگھ گئی جوانی

فیر کدے نہ مڑدی

بن پاپوں نہیں جڑدی۔۔۔مایا

کافی دے نال نال نور کپور تھلوی ہوراں دی غزل وچ عام روایتی موضوعات توں اڈ انسانی رشتیاں دی ٹٹ بھج‘سیاسی تے سماجی ناہمواری اتے انسانی مقدر نال جڑے انیک مسائل دا بیان ملد ااے۔

ہتھاں دے وچ پھڑ کے غم دے کاسے لوک

در در منگدے پھرن ادھارے ہاسے لوک

کیہڑی تھاں تے بھاگاں والا سورج پاوے جھات

ساڈے گھر تے کئی سالاں توں پئی اے کالی رات

  اوہناں دی غزل دا اک ہور اگھڑ واں انگ صوفیانہ مزاج تے روحانی فکر اے۔کجھ جھلکیاں ویکھو:

اوہدے ورگا مورکھ کیہڑا

رب نوں لبھن ٹر پیا جیہڑا

رب توں وڈا بے پرواہ اے جگ وچ دوجا کیہڑا

اکناں تائیں بھکھیاں مارے اکناں تیک رجاوے

نور کپور تھلوی نے گیت وچ وی کمال کھٹیا اے۔اوہناںد ے گیتا ں وچ جذبیاں دی کوملتا‘پیار‘محبت تے خلوص دی نرملتا دا اظہار ہوندا اے ۔دوہڑے‘چٹھیاں تے نظماں راہیں اوہناں دے وکھ وکھ فکری تے فنی پہلو سامنے آئوندے نیں۔اوہ دوہڑیاں وچ اپنی ماں دھرتی نال موہ دا اظہار انج کردے نیں۔

ہن نہ ہور وچار وچارو اس دیاں خیراں منگو

پاکستان دے رنگ وچ سارے اپنے آپ نوں رنگو

پاکستانی ہوون تے فخر کرو نہ سنگو

دیس مخالف ہووے جیہڑا اوہنوں سولی ٹنگو

اوہناں دیاں ملی نظماں وی اوہناں دی وطن نال محبت دا وکھالا کردیاں نیں۔چھے ستمبر ۱۹۶۵۔ ۱۹۶۵دے شہیداں تے غازیاں نوں سلام۔میرا دیس‘آزادی وغیرہ نظماں راہیں اوہ اپنی جنت ورگی دھرتی نال خلوص تے محبت دا پرچار کردے نیں۔ایسے طراں ’’ماں بولی‘‘۔سید وارث شاہ دے حضور ‘بابے وارث شاہ نال گلاں‘ اجیہیاں نظماں نیں جہناں وچ اوہ اپنی مادری زبان دی محبت اُتے مان کردے نیں۔

معاشرتی تے سماجی موضوعات نال جڑیاں نظماں وچ ۔رشوت ۔جوانی وساکھی‘جٹی وغیرہ خاص طور تے ذکر جوگ نیں۔ اوہ موضوعاتی نظماں راہیں ’’نیچرل شاعری‘‘نوں فروغ دیندے نظریں آئوندے نیں تے پنجابی زبان وچ ’’فطرت نگاری‘‘دی تحریک نوں اگے ودھاندے نیں۔

نور محمد نور کپور تھلوی دی کلیات دیمطالعے توں بعد ایہ گل اگھڑ کے سامنے آئوندی اے پئی اوہ اک متوازن ترقی پسند شاعر سن۔اردو دے معروف ترقی پسند شاعر فیض احمد فیض ہوراں نال اوہناں دیاں ملاقاتاں اوہناں دی ترقی پسندی دا بھرواں ثبوت نیں۔ ایس توں اڈ اوہناں دی شاعری وچ تھلویں طبقے نال ہمدردی‘ اوہناں دے مسائل ویروا تے ظالم دی نندیا اوہناں دی اسلام دوستی اتے انسان دوستی دوناں دا اظہار نیں۔’’کلیاتِ نور‘‘دے سودھ کار ڈاکٹر اظہار احمد گلزار ہوراں دا آکھنا حق سچ اے۔

’’اوہ(نور محمد نور)بنیادی طور تے اک ترقی پسند‘ قوم پرست تے جمہوری مزاج رکھن والے انسان سن تے اپنی علمیت ‘شرافت تے اخلاق پاروں اپنی مثال سن۔‘‘

نور محمد نور کپور تھلوی اپنی شاعری راہیں ہمیش دلاں دے بند دروازے کھڑکائوندے  رہن گے۔مینوں ڈاڈھی خوشی اے پئی ایس انسان دوست اتے علم پرور شاعر نوں ’’لکھاری‘‘ دے خاص نمبر راہیں ادبی دنیا وچ وڈیاں اتے جان سیہان دا آہر کیتا گیا اے۔

ڈاکٹر اظہار احمد گلزار خاص طور تے مان جوگ نیں جہناں اپنے بزرگ تے مہان شاعر نور محمد نور کپور تھلوی نوں نہ صرف آپ چیتے رکھیا سگوں سانوں سبھ نوں اوہناں دی شاعری راہیں اوہناں دی فکر دے ہور نیڑے ہون دا موقع دتا۔حقی گل اے پئی نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں اپنے سدا بہار گلام راہیں اپنے ناں دی تفسرپن کے ادبی دنیا وچ سوجھ دانائی‘دانش تے علم دا چانن تے نور ونڈدے رہن گے۔اوہناں دا اپنا ای آکھنا اے۔

ایسا عمل کر نورؔ توں زندگی وچ

حشر تیک رہ جائے ناں تیرا

٭٭٭٭٭

اُچے سُچے اکھراں والے

 

اُچے سُچے اکھراں والے نور محمد لکھاری

شعر اوہناں دے ہیریاں ورگے جانے دنیا ساری

 

دل دے ڈونگھے خانے وچوں موتی لعل سُخن دے

کڈھ کڈھ کے پئے سناندے دسن پئے پجاری

 

ازلوں پیر فقیر سن ربی‘ ربی گل کریندے

دنیا داری چھڈ کے ساری‘ سی رب نال لائی یاری

 

دوروں دوروں لوکی آ کے دم ایہناں دا بھردے

سبھناں نال پیار سی سانجھا دلوں کرن دلداری

 

جیہڑا وی گیا اوہناں دے ڈیرے‘ مومن بن کے آیا

اوہناں خودی نوں کڈھ کے دلوں سی توں دی کندھ اُساری

 

اللہ والے اللہ والی گل ہمیش سن کردے

سبھ نوں نصیحت کردے چھڈو لوبھ ہنکاری

 

ایہو جیہے اللہ والے مر کے وی زندہ رہندے

جیہناں عالم دنیا اندر بھلائی دلوں خود داری

عالم لاہوری