نور محمد نور کپور تھلوی اک ڈونگھا سمندر

(Last Updated On: )

پنجابی زبان دنیا دی پرانی تے مہان زباناں وچ شامل اے۔ایس وچ آکھیا جاون والا ادب بلاشبہ اوہ مقام تے مرتبہ رکھدا اے جیہدے تے ہر پنجابی نوں فخر کرنا چاہیدا اے۔ پیراں فقیراں تے ولیاں دی ایہ مٹھی تے من موہنی زبان اپنی تاثیر وجہوں دلاں وچ گھر کر لیندی اے۔ ایس زبان دے ادب دے گھیر وچ زندگی تے اوہدے سارے پکھ دھڑکدے محسوس ہوندے نیں۔جمن توں مرن تیک کوئی حوالہ اجیہا نہیں جنہوں ایس زبان دے لکھاریاں نے اپنا موضوع نہ بنایا ہووے۔پنج دریاواں دی ایہ زرخیز دھرتی ساڈا مان تران تے گمان ایں۔ پنجاں پانیاں دے گلدستے دے وچ اک وکھری خشبو دین والا پھل ساڈا فیصل آباد اے جیہڑا علاقائی زبان دے حوالے نال اپنی انفرادیت تے نویکلی پچھان رکھدا اے ۔فیصل آباد دے پنجابی ادب وچ اپنی شعری کرتاں راہیں جگمگ کرن والے اک روشن ستارے د ا ناں نور محمد نور کپور تھلوی اے۔ اوہناں بارے گل کتھ لکھدیاں یاں اوہناں دے تعارف کراندیاں مینوں کدی وی انج محسوس نہیں ہویا پئی اوہ عام جہے لوکاں وانگوں عام جہی گل کرن والے عام جہے لکھت کار نیں سگوں ایسراں لگا اے جیویں چانن دے اک ہور جھلکارے ‘خوشبو دے اک ہور ہلے تے درداں دے اک ہور سانجھی نال ملاقات ہوئی اے۔ انسانی رشتیاں دی ٹٹ بھج‘مثبت قدراں دی موت ہر حساس شاعر نوں بے چین رکھدی اے پر اوہدے اظہار دا سلیقہ جیہڑا نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں کول نظر آوندا اے۔ اوہ خالق بہت گھٹ بندیاں نوں عطا فرماندا اے۔ نور کپور تھلوی ہوراں دیاں لکھتاں وچ سانوں ساڈے پچھوکڑ دیاں گواچیاں ہویاں تصویراں بڑیاں واضح تے صاف وکھالی دیندیاں نیں۔زبان تے بیان دی سچجی ورتوں پاروں آپ دا کلام حاصل کلام دے درجے تے اپڑ جاندا اے۔ اوہ بھاویں نظم ہووے بھاویں غزل‘آپ دی ہر صنف وچ پنجاب اپنے پورے قد نال ساہ لیندا تے تردا پھردا محسوس ہندا اے ۔

نور محمد نور کپورتھلوی اپنے علم‘ فکر‘ دانش‘ سچائی‘سوجھ سہپن تے انسانی دوستی پاروں اینے کو ڈونگھے تے مارو چھل نیں پئی اوہناں دی حیاتی تے فکر وفن دا مطالعہ کرن لئی جنیاں وی پرتاں کھول دے جاوئیے سانوں انج محسوس ہون لگ پیندا اے پئی اسیں کسے ڈونگھے سمندر وچ اترآئے آں۔۔۔جتھے اسیں علم وحکمت دے مانک موتی لبھن لئی اُترے ساں پر اپنا آپ ای ڈونگھیاں پانیاں دیاں چھلاں دی نظر کرکے اپنے آپ دی بھال کرن لگ پئے ہوئیے۔ایہ معاملہ اوس ویلے ای پیش آوندا اے جدوں سچائی دا پہرہ دیون والے کسے سوجھوان تے دانے بینے شاعر دیاں سوچاں تے فکراں نوں ہتھ پے جاوے۔۔۔۔ سوچاں تے خیالاں دی اچیائی‘ فکراں دی ڈونگھیائی پاروں نور محمد نور کپور تھلوی مینوں خود اک سمندر وانگوں جاپیا۔کیوں جے اوہدی شخصیت تے کلام نوں جنا وی پڑھدے جائیے‘قاری اوہدے وچ ڈبدا چلا جاندااے۔ میں بڑی کوشش کیتی پئی ایس سمندر وچوں صرف اکونظرئیے تے اکو فلسفے دے مانک موتی اکٹھے کرکے اوہدی مالا تیار کرکے نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دے دربارے اجیہا گلدستہ پیش کراں جیہدا کو رنگ تے اکو ای خوشبو ہووے۔۔۔۔پر کئی دناں دیاں کوششاں مگروں اکو نظرئیے دے پھل اکٹھے کرن وچ کامیاب نہ ہو سکیا۔کیوں جے نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی شاعری وچ اک جہان آباد اے۔اجیہا جہان جیہدے وچ ہر طرحاں دے لوک ہسدے گاوندے ‘لڈیاں بھنگڑے پاوندے‘ روندے کرلاندے ‘ساہ لیندے‘ کوندے سیندے‘ لڑدے گھلدے‘من دے وٹردے‘آزادی منگدے تے فیر آزادی دا تحفہ ملن پچھوں نعرے لاوندے نظریں آوندے نیں۔

نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں مینوں ایس کرکے وی اک ڈونگھے سمندر وانگوں جاپے پئی اوہ اپنے آل دوالے دے کوڑاں کچیاں ناانصافیاں تے دھرواں نوں ویکھ کے ہوراں وانگوں نیویں پاکے کولوں دی نہیں لنگھدے سگوں اوہناں کوجھاں دے اُپا بارے سوچدے نیں۔ اوہ دھن دولت والیاں تے زبردستاں دے حامی کار نہیں بندے سگوں بے ہمتے تے نتھاویں لوکاں دا ساتھ دے کے اوہناں نوں اپنے آپ نوں پچھانن تے ہلاشیری دیندے نیں۔اوہ اپنے شعراں وچ حوصلہ تے ہمت دی چٹان نظر آوندے نیں۔اوہناں دے نزدیک ہمت ہارنا دا لفظ بے معنی اے۔اپنے آل دوالے کھلری ہوئی بے حسی‘خود غرضی‘لٹ مار تے دھرو دھکیاں وچ جتھے آپو دھاپی دی نھیری جھلدی ہووے۔ اوہناں دی آواز اک نگھی تے مہربان کرن وانگوں ایہ آکھ رہی ہووے پئی کمزور تے محبتکش اک دن ضرور چنگے دن ویکھن گے۔ دکھ پیڑاں دی رات بھاویں کڈی وی لمی ہوجاوے اوڑک اوہدا پندھ مکنا ای اے۔

اینی گل سمجھا دے مینوں آ کے کوئی سیانا

جے ایہ دنیا تگڑیاں لئی اے کتھے جاون ماڑے

دنیا دے وچ اس دن وجنے اصل خوشی دے واجے

محبت کش جد سہرا لاکے بن کے ٹرپے لاڑے

نور کپور تھلوی دی شاعری اک صوفی دی شاعری جاپدی اے۔اوہناں دی شاعری وچ جبر تے قدر‘ فنا تے بقا‘توکل تے رضا‘عجز تے انکسار دنیا دی بے ثباتی‘تصوف دی حقیقت‘وسردا وسیب‘ دیس پیا ر تے عشق رسولﷺ دیاں مہکاں محسوس کیتیاں جا سکدیاں نیں۔ نور کپورتھلوی اک بے باک‘ندھڑک تے دلیر شاعر اے۔اوہنے کدھرے وی کسے دے بے جا قصیدے نہیں گائے سگوں اوہنے ہر اوس بَھیڑ تے کوجھ دی کھل کے نندیا کیتی اے جہنوں اسیں وی دل وچ بھیڑا تے آکھدے آں پر مونہوں آکھن یاں قلم چوں لکھن لگیاں ساڈے اندر دا کمزور پن سانوں انج کرن توں ہڑکدا اے۔ ایسے کرکے اوہ مینوں اک حقیقت پسند شاعر دے روپ وچ اپنا تعارف کراندے نیں۔اوہناں دے کلام وچ صوفیانہ رچائو تھاں تھاں تے جھلکارے ماردا اے تے ایہدے نال ای اوہناں دی شاعری وچ تلخ تے شیریں حقیقتاں دا سنگم وی نظریں آوندا اے۔اوہ زندگی دیاں حقیقتاں نوں بیان کرن لگیاں اک دلیرانہ فکر نال گل کردے نظر آوندے نیں۔ نور کپور تھلوی دی شاعری دے سمندر وچ غوطے لاوندے جائیے تے ہرواری سانوں اک نویں فکر‘نویں سوچ تے اک نواں خیال ہتھ آوند ااے۔اوہناں کول حقیقت دیاں چھلاں تے لہراں ٹھاٹھاں ماردیاں وکھالی دے رہیاں نیں۔نظم’’الاعمال بالنیات‘‘دا بند ویکھیا جا سکد ااے۔

نہ دنیا سمجھ کھڈونا ایں

ات جو توں عمل کمانا ایں

بس پھل اوسے دا پونا اے

کہو لاالہ الہ اللہ

رہ بچ کے اوس نمازی توں

مُلاں مولانا غازی توں

جیہڑے ڈرے نہ فرقے بازی توں

کہو لا الہ الا اللہ

ایس نظم دے اک اک بند تے گل کرئیے تاں میرے مضمون لئی شاید ایہو نظم ای کافی ہووے۔نہ صرف ایہ نظم سگوں اوہناں دی ہر نظم تے جامع قسم دا مضمون لکھیا جاسکدا اے۔نور محمد نور کپور تھلوی د امشاہدہ بڑا ڈونگھا اے۔اوہ خود علم تے ادب دے سمندر دے تارو نیں۔اوہ تنقید برائے تنقید دے قائل نہیں سگوں اوہناں دا نظریہ اصلاحی پہلوواں توں جانو کرانا اے۔بھاویں اوہ چوٹ لکھن والے تے ای آ کے لگدی ہووے۔ نظم’’شاعر‘‘اج دے پروفیشنل تے فل ٹائم شاعراں اتے سدھی ساویں چوٹ اے جہناں نے اپنے حُلیے تے اپنے کردار پاروں ادب دے معیار نوں اُچا کرن دی تھاویں ہینا کردتا اے۔نور محمد نور کپور تھلوی دی بیبا کانہ تے دلیر انہ سو چ دی مظہر ایہ نظم ہر اوس شاعر لئی دعوت فکر اے جیہڑا نظم وچ دسے گئے عیباں وچ مبتلا نیں۔ نظم ’’شاعر‘‘ چوں کجھ شعر ملاحظہ کرو

شاعر دی گل کدے نہ منو‘ شاعر ہووے جھلا

تاہیوں وچ قرآں دے اُس نوں کرے پسند نہ اللہ

نویاں نویاں کاڈھاں کڈھے لے کے عجب کہانی

ساری دنیا اک پاسے تے ایہ اک پاسے کلا

اللہ توں بے شک ہے ڈردا‘پر نہ پڑھے نمازاں

قبلہ رو ایہ کدے نہ بیٹھے ڈاہ کے ہیٹھ مصلا

نعت گوواں دی گل نہیں کردا‘اوہ بندے نیں چنگے

دونی چونی کرے کمائی بھرے اوہناں دا گلا

اک مسلک دے لوکاں تائیں کافر آکھن دوجے

کسراں فیر وطن وچ ہووے دسو خیری سلا

شامت ہتھوں نور جے بھل کے بن جاواں گا شاعر

پا لیون گے دنیا والے میرے گھر وچ پلا

نور محمد کپور تھلوی ہوراں ایس نظم وچ حقیقتاں دے بخیے اُدھیڑے نیں۔ بابا بلھے شاہ وانگوں سچ بولیاں بھانبھڑ مچدا اے‘جچ جچ کے جیبھا کہندی اے‘منہ آئی بات نہ رہندی اے ۔نور محمدکپور تھلوی ہوریں خود شاعراں دے آگو نیں پراک شاعر دی فطرت وچ جیہڑیاں کمیاں کجیاں پائیاں جاندیاں نیں۔ اوہناں بیان کرن لگیاں اپنے دھڑے دی ڈنڈی نہیں ماری۔اوہ شاعر ٹابری بارے آکھدا اے پئی ایہنوں قافیے ردیف نوں پورا کرن لئی کئی واری دو رنگی دا سہارا لینا پیندا اے کیوں جے اپنی کسے غزل دے پہلے شعر وچ جے شاعر کسے کم دی تائید کردا اے تے دوجے یاں تیجے شعر وچ اوسے منطق دی نفی کررہیا اے شاید اوہ قافیے ردیف وچ پھسیا شعری سہپن تے پیدا کرلیندا اے پر اپنی ای آکھی گل دی نفی کرکے دورنگی دا مظاہرہ وی کرلیندا اے ۔

جیویں کہ پہلاںگل کردیاں نور محمد کپور تھلوی ہوراں نوں حقیقت پسند شاعر قرار دتا اے۔ایس لئی بھئی اوہ زندگی دے فلسفیاں دے ترجمان دے روپ وچ بانگِ دہل‘ ندھڑک ہوکے حق تے سچ دانعرہ لائی جاندے نیں۔اوہ اج دے دور دی نفسانفسی تے مادہ پرستی‘قدراں دی ٹٹ بھج‘رشتیاں ساکاں دے لہو دا چٹے ہوجاون تے انج کرلاندے نیں پئی جے اوہناںنوں زندگی دیاں قدراں دی ٹٹ بھج دا نوحہ خواں آکھیا جاوے تے خورے غلط نہ ہووے گا۔ اوہناں دیاں ایس طرحاں دیاں بہت ساریاں نظماں اداس کر دیندیاں نیں بھئی اوہ ساڈے اندر دی آواز نیں۔جہنوں اسیں جدید معاشرے دیاں لوڑاں دے بھار تھلے دبائی تے بیٹھے آں پر اندروں کھوکھلے تے بے ضمیر ہو گئے ہندے آں۔ اوہناں دی ایہ خوبصورت نظم’’ایتھے‘‘جیہدے وچ معاشرے دے منافقانہ رویے‘پیار محبت دے جھوٹھے وکھاوے نظریں آوندے نیں۔اوہناں دی ایس نظم وچ بہت سلاست‘روانی تے حسن بیان دا نویکلا جھلکدا اے۔

ایہ دنیا ہو گئی بانوری‘ ایہدی اُلٹی ہے تصویر

جدوں بدلہ ملدا عمل دا‘اودوں کہہ دیندے تقدیر

ایتھے اولھے بہہ کے ما ر دے وچ ہک دے سجن تیر

ایتھے پت ماواں دیاں چادراں پھڑکردے لیرو لیر

ایتھے بندے بھکے مر گئے‘ایتھے کتیاں کھادھی کھیر

ایتھے بھائی سکے بھائی دا پھڑ سینہ دیندا چیر

ایتھے چور اُچکے دھاڑوی‘ اج ہوئے پھرن امیر

جدوں رنگ زمانہ بدلدا‘ہندے ناڈھو شاہ فقیر

ایتھے انت نوں اوہو اُگھڑے جیہڑی متھے وگی لکیر

نظم ’’ریس‘‘وچ بڑے دکھ درد تے کرب نال اک غریب پیو دے نک نموج رکھن لئی اوقاتوں ودھ کے خرچ کرن لئی دھی دے ویاہ تے قرضہ چک لین والے دی بپتا اے۔ایس نظم وچ ناول جٹ دی کرتوت وانگوں دھی دے ویاہ تے قرضہ چک کے خرچ کیتی رقم اُتارن لئی جٹ نوں اپنی بھوئیں ویچ کے پنڈ چھڈنا پے جاندا اے۔ نظم وچ نور محمد نور کپور تھلوی دا لہجہ ترکھا وی اے تے نال ای اوہدے زخماں تے مرہم لاوندیاں ہمدردانہ وی۔ اوہ جے غریب تے چوٹ لاوندے نیں تے اوس چوٹ وچ اوہدا وقار تے عزت دی نظریں آوندی اے جہنوں ساڈا شاعر ککھاں وانگوں پیراں ہیٹھ مدھولدیاں نہیں ویکھ سکدا۔ ایسے لئی اوہ کرلائوندا اے تے غریباں دا ہمدرد بن کے اوہنوں فضول خرچی تے نک نموج توں بچن دا سبق وی دیندے نظر آوندے نیں۔ نظم ’’ریس‘‘ وچ حقیقتاں دے منہ توں گنڈھ چکدیاں آکھدے نیں۔

پتر نوں جد سہرا لایا

واجا گاجا خوب وجایا

بنک چ کوٹھا گہنے پایا

بھریا ساری عمر خراج

حدوں ودھ گئے رسم و رواج

دیگاں چڑھیاں ابا مویا

وج وجا کے چہلم ہویا

مورکھ اندر وڑکے رویا

اصلوں ودھیا جدوں بیاج

کویں غریب سوارے کاج

ایس لمی نظم وچ اوہ اک غریب دے اپنے پیو دے چالھیے تے حدوں ودھ خرچ کرن دا دکھڑا وی بیان کردے نیں پئی ایس نموج لئی بنائی رسم رواج نے لوکاں دا جینااوکھا کردتا اے۔

انج دیاں اوہناں دیاں کئی ہور نظماں ’’کیوں دنیا مینوں چھیڑدی اے‘‘’’چھڈو جی ایہہ گلاں باتاں‘‘’’تیں بن میرا کون‘‘’’سنن والے دی تلاش‘‘’’آئین‘‘’’دناں دا پھیر‘‘ ً’’محبت‘‘ ’’کن بڑکے‘‘’’دین‘‘’’مسلمان تے فرنگی‘‘پیری مریدی‘‘’’اک لیڈر‘‘تے نظم مجبوری وچ تے بے باکانہ پن تے دلیرانہ سو چ دی مظہر شاعر ی وچ حقیقتاں دا پردہ چاک کیتا اے۔میں جدوں وی کسے نظم دے خیال یا صوتی آہنگ تے نظر جمائی تے اوس نظم دیاں لہراں نے مینوں گھمن گھیریاں وچ اُلجھا دتا تے فیر میں چھیتی توں چھیتی اوس گرداب وچوں نکلن دی کوشش کیتی۔کیوں جے اوہناں دی ہر نطم اک داستان تے اک نثری کہانی اے۔اوہناں جسطراں لمیاں نظماں وچ قافیے ردیف دی فراوانی وکھائی اے۔ایہ وی اوہناں دی فنی خوبی اے۔پنجی تریہ شعراں دیاں نظماں وچ قافیہ ردیف نوں تسبی دے دانیاں وانگوں کدھرے وی ٹٹن نہیں دتا تے ہر قافیے تے ردیف وچوں وکھرا سواد دلاں دیاں تاراں نوں ہلاکے رکھ دیندا اے۔

اوہناں دیاں چوکھیاں لمیاں نظماں وچ پنجاب ‘پنجابی پنجابیت تے سوہنے دیس دے پیار تے محبت دے ہزاراں سنیہے ملدے نیں۔ اوہناںدیاں چوکھیاں نظماں وچ ساڈی رہتل بہتل‘ ریتاں رسماں‘ رواجاں موسماں‘ رتاں‘ فصلاں‘سدھراں ‘ریجھاں تے لوڑاں تھوڑاں دیاں من موہنیاں مورتاں نظریں آوندیاں نیں۔ کئیاں نظماں وچوں سانوں پنجاب دے پنج دریاواں دے پانیاں دی روانی دے نال نال ساڈے دیہاتی کلچر دے وسیبے دیاں تصویراں وی نظرآوندیاں نیں۔ اوہناں نے ساڈے پنڈاں گراواں نوں اوسے طرحاں اپنی شاعری وچ پیش کیتا اے جسطرحاں اوہ اپنیاں حمداں تے کافیاں وچ رب سچے دی عاجزی انکساری نال پریرنا کردے نظر آئے نیں ۔اوہ دنیا دی ہر شے وچ سچے رب دے جلوے ویکھدے نیں تے اوس دا اظہار اپنیاں حمداں وچ محبت دیاں رنگناں چڑھاکے کردے وکھائی دیندے نیں۔

جدوں اوہ آکھدے نیں۔

سب توں وڈی تیری پگ اے

تیرے نور تھیں روشن جگ اے

نعت نگاری دے کھیتر وچ اوہناں دیاں نعتاں عشق و عقیدت دے اوس مرتبے تے اپڑیاں نظریں آوندیاں نیں جتھے اک عاشق اپنیدلی جذبات تے روحانی تعلق دا اظہار آقائے دوجہانؐ نال کردا اے۔کیوں جے محبت تے عشق توں بغیر سرکار مدینہ‘امام الانبیاء ﷺ دیاں نعتاں لکھنا اوکھا کم اے۔اوہناں دیاں ساریاں نعتاں وچ محبت دے دریا ٹھاٹھاں ماردے پئے نیں۔

محمد ؐ توں صدقے‘محمد ؐ توں واری

مری ساری دولت مری جان پیاری

مکدی گل نور کپور تھلوی نے لوک جیون دا کوئی پکھ اجیہا نہیں چھڈیا جیہڑا اپنی شاعری وچ الیکیا نہیں۔

نو رمحمد نور کپور تھلوی دے کلام نال سجیا’’کلیاتِ نور‘‘آون والے ویلے دے سنہری خواب ای نہیں سگوں جدوجہد تے عمل دا پیغام اے۔ ایہدے وچ جواں مردی‘ استقامت‘ ہمت‘ حوصلہ ‘خو د داری ‘انا پسندی تے سچائی دا درس وی اے۔اپنے پیراں تے کھلیارن لئی ہلاشیری تے شاواشے دا سنیہا وی۔ماڑیاں‘کمزوراں تے مجبوراں لئی آکسیجن تے حوصلیاں نال مالا مال اک طاقت بخش ٹانک وی اے۔بلاشبہ اوہناں دی سوچ فکر‘سوہجھ وچ رنگیاں اوہناں دیاں رچناواں پنجابی ادب وچ ہمیش لاٹاں تے چانن ونڈیاں رہن گئیاں۔

اوہ پنجابی زبان تے کلچر دے عاشق ای نہیں دوجیاں نوں وی اپنی بولی تے اپنے کلچر تے مان کرن دا پیغام دیندے نیں۔اوہ چنگے پڑھے لکھے ہون پاروں وی اپنی زبان وچ گل بات کر کے فخر کردے سن۔ ایہو ای اوہناں دی اپنی دھرتی ‘کلچر ‘زبان تے وطن نال محبت د اکھلا اظہار اے۔ نور کپور تھلوی آکھدے نیں۔

ماں بولی چھڈ کے بولے اردو تے انگریزی

تک کے نور سمے دا چالا کیوں نہ موہرا پھکاں

٭٭٭٭٭

گلاں بابے نور دیاں