نور محمد کپور تھلوی دیاں کافیاں

’’کافی‘‘پنجابی شاعری دی اجیہی نویکلی تے ہر من پیاری صنف اے جیہدے وچ سُلکھنی اکھ دے ویہڑے دی لشکار دلاں نوں شکار کردی اے تے اک سچے سالک نوں وی مرشد دے در تے پیریں گھنگھرو بنھ کے تھیا تھیا نچن تے پریردی تے کدی دھمالاں پواندی اے۔ من اندر لکیا چور بھیت دا سرا پھڑن نہیں دیندا پر اندروں در کھڑ کا کے اپنے ہوون دی جوت جگا ندا اے۔ ایہ ہوون دا چانن تے نہ ہوون دی دلداری سریر نوں انج کلاوے لے لیندی اے جے ’’میں ناہیں سبھ توں‘‘ دی تفسیر بن جاندا اے تے انج بلھے شاہ دی کافی سن کے اندر دا کفر ٹٹدا جاپدا اے۔

’’کلیاتِ نور‘‘ وچ موجود کافیاں وچ ہوون دی ایہ سر شاری تے نفی دی مہکار الہام دا نور بن کے پڑھنہاراں دے دلاں نوں ٹنبدا تے روحاں نوں چانن دے دریا وچ نہوا کے اعلیٰ انسانی قدراں‘ مثبت سوچاں تے مثالی معاشرے دی تشکیل تے تکمیل کرن وچ مدد دیندا اے۔ اکھ توں دل تیک دے ایس پندھ نوں سیہانن واسطے مَوتُو قبَل اَنتَ مَوتُو دی عملی تفسیر بننا پیندا اے۔

نور محمدنورکپور تھلوی نے شاعری راہیں سوچ‘ فکر‘ تخیل تے دانش دے اجیہے سورج اُجالے نیں کہ اوہدیاں کافیاں ذات دی تشہیر دی تھاں اُچ اخلاق تے عملاں دی پاسداری دے نال نال علم تے معرفت دے جگنو اُجالدیاں نیں۔ اوہنے روایت سانجھ سیکری پاندیاں ہویاں اپنے وِشے وی اوسے کھاری وچوں چُگے نیں جویں عجز‘ انکساری‘ انسان دوستی‘ ذات دی نفی جھوٹھی اَنا دی نندیا‘ خود احتسابی‘ قناعت‘ مرشد نال پیار تے ربی لگن وغیرہ۔ اپروکت چھوہی گل نوں انج توڑ چاڑھیا جا سکدا اے، جے اوہدیاں کافیاں وچ شاہ حسینؒ ورگی عاجزی‘ انکساری‘ سادگی‘ بلھے شاہ ؒورگی انا پرستی بیباکی اتے خواجہ فریدؒ دا درد‘ سوز‘ ہجر تے فراق دی اندرو اندری دھخن والی دھونی دا مِٹھا مِٹھا سیک موجود اے۔

نورمحمدکپور تھلوی دیاں کافیاں توں وکھ ودھیریاں نظماں دی ہیئت‘ فکر تے داخلی وحدت دی سانجھ پاروں اپنے اندر کافی دا مزاج رکھدیاں نیں۔ نظماں دے سرناویں دا تکلف‘ اَوٹ تے اُچھاڑ لاہ دتا جاوے تے وچوں کافی دی پنج پھلاں رانی دا نرمل تے سندر روپ اپنے جادو اثر پاروں دلاں نوں اپنی مٹھی وچ جکڑ لیندا اے۔ نور محمد کپور تھلوی دیاں کافیاں وچ جویں کہ اپروکت گل ہو چکی اے روایت نال سانجھ سیکری اے۔ اوس وچ وی دنیا دی بے ثباتی‘ ہجر فراق تے ملاں دی ریا کاری ول مہاڑ چوکھا اے۔ ایس گل نوں انج نکھیڑیا جا سکدا اے ،شاہ حسین تے بلھے شاہ نے وسیبی اکھ دی سیہان بن کے دنیا نوں بابل دا ویہڑا تے پیکا متھدیاں ہویاں عملاں دی پونی چھوہن ول توجہ دوائی تے سوہریاں دا گھر یعنی اگلے جہان واسطے حیاتی گزارن دے طور طریقے دسے تاںجے منکھی جیون دی بے مختاری اوس نوں اوپرے پن دے باوجود سلیقے تے اعتماد نال قدم پٹن دا سچج بخشے۔ ایہ عاجزی تے انکساری سچے عاشق دی طلب بن جاندی اے۔ نور محمد کپور تھلوی نے وی فقیر ی دا چولا گل پاکے عرفان وچ ڈبی سالک دی مست الست تانگھ نوں اپنا ترجمان بنا کے دل نوں باطن دا حجاب بنا لیا اے۔ ذات دے عرفان راہیں رب دی پچھان سوکھی ہو جاندی اے۔ معرفت دے ایس سفر تے منصور وانگ سُولی نور چمنا‘ دار نوں ہس کے اپنا مقدر جاننا تے کربلا دی تپدی ریت تے رَت دے پُھل کھڑانے پیندے نیں ۔ سماج سدھار لئی عملاں دی پونی کتنی پیندی اے۔ جثے دے چرخے تے نفس دی سوت کتے جاندے نیں۔ کت وللی بن کے چھکو بھر جاندے نیں تاں جے رنگلے پیڑھے تے ڈبیاں والے کھیس اُن کے سوہریاں گھر اپنے سُہج دا چانن بنیا جا سکے۔ اک ان ڈٹھے رانجھن نوں اپنی طلب دے شیشے وچوں ویکھ کے اوہدیاں آباد جھوکاں وچ اپنی مریڑی جیہی کلی وساسکے۔ طلب دے ٹھوٹھے وچ دید دی بھکھیا‘ اپنی کوتاہ نظری‘ ذات دی متھاجی‘ اپنے لیر لیر ہوون تے دکھ وچوںسکھ ٹولن دی تانگھ اَتے من بکل وچ وسن والے سانول نوں جنگل بیلے لبھن تے جتن:

جیہڑا نحن اقرب کہندا اے

شہ رگ توں نیڑے رہندا اے

مینوں ہر شے وچ دِس پیندا اے

دس رب نوں بھلاواں کس ویلے

 

اُلٹے ویہن سدا رہے ویہندے

ظلم رہے دنیا دا سہندے

کھاندے پیندے اُٹھدے بہندے

شکوہ رہیا نصیباں دا

کیہ پچھدے او حال غریباں دا

 

میں جھات نہ ماری اندر نوں

نہ ویکھیا دل دے مندر نوں

میں لبھدی اوس قلندر نوں

سبھ جنگل بیلے گاہ بیٹھی

میں عشق دا چرخہ ڈاہ بیٹھی

 

سبھ عاشقا نوں ازمایا اے

کوئی اگ دے وچ پوایا اے

کسے کربل سیس نوایا اے

اکناں تے چل گئے آرے نیں 

مولا دے رنگ نیارے نیں

عشق دا ایہ چرخہ ڈاہن لئی سوانی واسطے کونت یا نوشوہ دی منظور ی تے حضوری دی طلب تے چاہ مڈھلی شرط اے۔ ایہ فقر دی راہ دا علامتی سفر اے جتھے قدم قدم تے رت بھنے ہنجو کیرنے پیندے نیں، سجدے لازم تھیندے نیں، مُڑ اک مقام اک اجہیا آؤندا اے جتھے میں تے توں وی وِتھ مک جاندی اے۔ ہر پاسے چانن ای چانن‘ خشبو ای خشبو سفر کردی اے۔ بقول حضرت سلطان باہو:

اندر ’’ہو‘‘ تے باہر ’’ہو‘‘ وت با ہو کتھ لبھیندا ہو

مولانا جامی ہوراں ایس حقیقت نوں اپنی اک رباعی وچ انج بیانیا اے:

در کون و مکاں نیست ازاں جز ہک نور

ظاہر شدہ آں نور باتواغ ظہور

حق نور تنوع ظہورش عالم

توحید ہمیں است دگرد وہم غرور

         رب سائیں دے نور توں وکھ کائنات وچ کجھ نہیں تے اوہدے نور توں وچھڑی سالک دی روح اپنے کل نوں ملن واسطے بیقرار اے۔ اوہ روح سسی‘ سوہنی‘ ہیر ہووے تے بھاویں صاحباں‘ اوہدی ظاہری تے باطنی کیفیت ہر ویلے اضطراب تے بے چینی محسو س کردی اے۔ نور محمدکپور تھلوی کول وی سانول کولوں وچھڑ کے ڈاروں وچھڑی کونج دی کرلاٹ تے خواجہ فریدؒ دے تھل دا سیک موجود اے۔ اوہدی ہر کافی دے باطن وچ وچھوڑے دا دکھ تے درد دی بوند دی تریہ اتے ہجر فراق دی تڑپ‘ لذت تے اندرو اندری دھخن دا عمل جاری اے۔ مجاز توں حقیقت دے ایس سفر وچ تپدیاں تھلاں‘ شور مچاندیاں کانگاں‘ پراسرار جنگلاں تے ندیوں پار رانجھن دے ٹھانے نال واہ پیندا اے۔ اُرار تے پار دی دوچِتی وچ شریعت‘ طریقت تے حقیقت دے مجازی تے حقیقی پندھ النگھ کے کدے قطرے وچ دجلہ تے کدے دجلے وچ قطرہ بننا پیندا اے۔ حقیقی جمال دی پچھان تے روشنی دی طلب وچ نور محمد کپور تھلوی دی تڑپ‘ وچھوڑے تے کرب دی وراگی کوک اوہدے اندرلے سفر دی ایس گواہی بن دی اے:

ایس رمز نوں کون پچھانے

جس تن لگیاں سو تن جانے

ورجدے رہ گئے لوک سیانے

اپنے آپ نوں پھاہ بیٹھی

میں عشق دا چرخہ ڈاہ بیٹھی

 

بن تیرے میں پاگل تھی 

خورے ہن تک کسراں جی گئی

فرقت خون جگر دا پی گئی

طعنے روز سہاراں

سانول! موڑ مہاراں

 

وچ وچھوڑے مر مر جیواں

دم دم زہر پیالہ پیواں

گلہ کراں تے کافر تھیواں

پیار نوں لاج نہ لاؤنی اے

اساں عشق دی ریت نبھاؤنی اے

 

کتے سانول موڑ مہاراں

مدتاں ہوئیاں آ گھر باراں

فالاں کڈھاں‘ اونسیاں پاواں

روز بنیریوں کاگ اڈاواں

کھا گئے مینوں ہوکے ہاواں

 

گل گل اتے ٹوکیا سانوں

پڑھنے ولوں روکیا سانوں

وچ جہالت جھوکیا سانوں

کولھو دے اسیں ڈھگے

لوکو! اسیں ملاں دے آکھے لگے

نور محمدکپور تھلوی دی وسیبی اکھ نے ریاکار مُلّاں دے چلتر پنے توں اُچھاڑ لاہ کے اوہدے اندرلے گھناؤنے روپ توں گنڈھ چک کے اوہدے اصل روپ نوں سامنے لیاؤندا اے ایتھے اوہدی بیباکی بلھے شاہ دا روپ دھاردی وکھالی دیندی اے۔ سماجی بے انصافی‘ طبقاتی دپھیڑ‘ سماجی اتھل پتھل نوں اک درد مند تے باشعور منکھ ہون دے ناطے ایس سارے عذاب نوں اوہنے اپنے ہڈاں تے جھل کے اوہدا حسی‘ فکری تے تخلیقی سطح تے اظہارکیتا اے۔ اوہنوں سُر اے اشراف کمین‘ مطلب پرست تے ریاکار لوکاں نوں اوہناں دی مادی طلب نے اک دوجے دے نیڑے لے آؤندا اے۔ وسیب دیاں حاکم میل طاقتاں نال زر پرست پیراں‘ تعصبی ملاں تے بے عمل عالماں دے گٹھ جوڑ نے معصوم لوکائی نوں بے عملی ول پریریا تے دوزخ دے عذاباں توں ڈراکے وحدت دا پرچار کرن دی تھاں فرقہ بندی نوں فروغ دتا۔ نور محمد کپور تھلوی نے بلھے شاہ وانگ مومن کافر دے جھڑیاں وچ اُلجھن دی تھاں ظالم دے خلاف احتجاجی رویہ اپنا کے لوکائی نوں شعور دی بیداری تے عمل دی اصلاح ول پریریا۔ ایتھے اوہنے واعظ بنن دی تھاں دردی شاعر بن کے لوکائی دے درد نوں اپنا بنا لیا اے۔ اوہنوں ایس گل دا ادراک اے: 

مورکھ نوں جے کرو نصیحت

اگوں کھڑ کھڑ ہسے

ایہو کارن اے جے سرکاری دانشوراں تے عمل عالماں دے خلاف اوہدا احتجاجی رویہ اوہدی صلح جوئی‘ انسان دوستی تے دھرمی سچائیاں نوں نمایاں کردا اے۔ اوہ لوکائی وچوںاے، ایس دھرتی دا سپتر اے تے دھرتی نال جُڑت پاروں نہ تے ایس دی عظمت نوں گھٹے کوڈی رُلدیاں ویکھ سکدا اے تے نہ ای ایس نال پیار پان والے‘ مٹی سنگ کھیڈن والے لوکاں دی بے قدری نوں اپنا سنگ بناندا اے۔ ایہو وجہ اے جے اوہ دنیا پرست‘ ظاہر دار تے بے عمل ملاں دی کھل کے نندیا کردا اے تے ملاں دی بے ہنری نوں اپنی بے ہنری دی زبان دیندا اے۔ کافر نوں کافرآکھن دے اُتر وچ کافرکہہ کے وی نرمل‘ کومل تے درپن روپ نوں منوں نہیں وساردا:

اپنے آپ نوں کہن سیانے

وچ حقیقت سارے بانے

ٹنڈاں پتھ نی جیہڑا جانے

اُس کیہ پتھنے‘ مگھے

لوکو! اسیں ملاں دے آکھے لگے

 

وچ مسیتاں جان نمازی

وعظ سناون ملاں قاضی

کرن دیو مینوں رانجھا راضی

بن یاراں کیہ میلا

مولویاں دیاں چڑھیاں فوجاں

حلوہ کھاہدا لگیاں موجاں

منبر اُتّے پڑھن صلواتاں

چھڈو جی ایہ گلاں باتاں 

 

مذہب دا چولا پایا اے

اسلام نوں کھیڈ بنایا اے

دل اندر کفر سمایا اے

کہو لا الا اللہ

                                                                          ٭٭٭٭٭

کدی بُھلنے نہیں سدا یاد رہنے

 

نور محمد دے مرن دا جدوں سنیا ہڑ اکھیاں چوں زار و زار ٹریا

19 ستمبر97ء دا جمعہ ہے سی‘ باہر گھر دا جدوں سردار ٹریا

 

چودھری نور محمد، گلزار دا وِیر وڈا‘ پچھے وِیراں دے تیز رفتار ٹریا

فارغ ہو کے ایس جہان وچوں‘ اپنے رب دے وچ دربار ٹریا

 

وسیا شہر خموشاں دے وچ جاکے‘ خالی چھڈ کے بھرے بازار ٹریا

غم اکرمؔ تے اسلمؔ دی پا جھولی‘نال اظہارؔ دے کردا اظہار ٹریا

 

روندے چھڈ کے سجناں بیلیاں نوں‘نال سجناں دا لے کے پیار ٹریا

لاڈ پیار اولاد دا نال لے کے‘ بھریا چھڈ کے باغ پروار ٹریا

 

سینے لاکے موت نوں سون والا‘ افتحارؔ نوںا ٓپ وسار ٹریا

مالی نور محمد چودھری جیہڑے باغ دا سی‘ چھڈ باغ دی کھڑی گلزار ٹریا

 

کیپٹن اکرم‘میجر اسلم تے افتخار دا دل آکھے‘کتھے ساڈا اج غمگسار ٹریا

کدی بھلینیں نہیں سدا یاد رہنے‘ ایسے کرکے کاج وہار ٹریا

چنؔ بھالدے رہن گے ساک تیرے

کتھے او ساڈا ملنسار ٹریا

دلشاد احمد چن ؔ