نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ رومانیت

رومانویت دا لفظ رومانس توں نکلیا اے  پرانے زمانے وچ لاطینی خاندان دیاں بولیاں نوں رومانز آکھیا جاندا سی۔ جیہدا مطلب من گھڑت تے عجیب و غریب واقعات نوں لیا جاندا سی۔ فیر رومان عشق و محبت دی واردات تے حسن و زیبائش دی تعریف رومانویت دا مغز سمجھیا جاون لگ پیا۔

کجھ ادبی سوجھوان آکھدے نیں پئی اردو دے رومانی شاعراں وچ اقبال‘ حفیظ جالندھری‘ اختر شیرانی‘ ایم ڈی تاثیر تے ساغر نظامی سرکڈھویں نیں جہناں دے کلام وچ رومانی رنگ کھلریا ہویا اے۔ انج ای پنجابی شاعراں وچ وارث شاہؒ، میاں محمد بخشؒ، ہاشم شاہؒ، فضل شاہ نواں کوٹیؒ، خواجہ غلام فریدؒ، قادر یارؒ، حافظ برخوردارؒ تے مولوی غلام رسولؒ دے ناں اچیچ نال لے جا سکدے نیں جہناں نے اپنی سیاسی تے سماجی شاعری دے نال نال رومانیت نوں وی اپنی شاعری دا حصہ بنایا۔

رومانویت وچ اک خاص کشش تے اک من کھچویں سوچ ملدی اے جیہدے راہیں انسانی دماغ اوہناں داستاناں نوں بار بار سُننا پسند کردا اے جہناں وچ رومانی مضمون نویکلے انداز وچ بیان کیتے جاندے نیں۔ انج تے پنجابی دا کوئی شاعر وی رومانویت توں خالی نہیں پر کجھ اجیہے نیں جہناں نے رو مانویت دے رُکھ دی پوری پوری آبیاری کیتی تے اوہنوں قبول عام دا درجہ دیون وچ مڈھوں کردار ادا کیتا۔

ایہناں ای مان جوگ شاعراں وچوں پیر وارث شاہؒ نے ہیر‘ میاں محمد بخشؒ نے سیف الملوک‘ ہاشم شاہؒ نے سسی پنوں‘ فضل شاہؒ نے سوہنی مہینوال‘ قادر یارؒ نے پورن بھگت‘ حافظ برخوردارؒ نے مرزا صاحباں تے مولوی غلام رسولؒ نے یوسف زلیخا دیاں سوہنیاں داستاناں راہیں رومانویت دے دبستان نوں قبول عام بناون وچ بھرواں کردار ادا کیتا۔

انج ای ساڈے جدید پنجابی شاعراں وچوں مولا بخش کشتہ‘ ڈاکٹرفقیر محمد فقیر‘ حکیم ناصر‘ پیر فضل گجراتی‘ صوفی غلام مصطفی تبسم‘ عارف عبدالمتین‘ جوہر جالندھری‘ رؤف شیخ‘ تنویر بخاری‘ منظور وزیر آبادی‘ غلام یعقوب انور‘ امین خیال‘ افضل احسن رندھاوا‘ نادر جاجوی‘ سلیم کاشر‘ یونس احقر‘ اقبال زخمی‘ غلام مصطفی بسمل‘ کلیم شہزاد‘ بشیر باوا‘ اقبال شیدا‘ شوکت علی قمر‘ غلام رسول شوق‘ اخلاق عاطف‘ اکرام مجید‘ اثر انصاری‘ انور اداس‘ سلطان کھاروی‘ دلشاد احمد چن‘ حاتم بھٹی‘ اخلاق حیدر آبادی‘ اقبال صلاح الدین‘ قمر حجازی‘ ریاض احمد قادری‘ ممتاز بلوچ‘ احمد شہباز خاور‘ مجید خاور میلسی‘ نور محمد نور کپور تھلوی تے کئی ہور اجیہے سرکڈھویں شاعر نیں جہناں نے رومانیت دے پرچار وچ بھرواں کردار ادا کیتا تے کر رہے نیں۔ ایس ویلے ساڈے تحقیقی مقالے دا عنوان ’’نور محمد نور کپور تھلوی دی رومانوی شاعری‘‘ اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی دور جدید دے اوہ اہم تے سر کڈھویں شاعر نیں جہناں زندگی دے وکھو وکھ شعبیاں دا گہری نظر نال مطالعہ کیتا تے اپنی شاعری نوں رنگ رنگ دے مضامین نال سجا کے ساڈے سامنے پیش کیتا۔ جتھوں تیکر میں ’’کلیاتِ نور‘‘ دا حرف بحرف مطالعہ کیتا اے۔ میں ایس نتیجے تے اپڑیا واں پئی نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری پچھے اوہناں دا وسیع مطالعہ تے مشاہدہ بولدا اے۔ اوہناں نے حیاتی نوں ہر طرح نال پرکھیا تے اپنی بھرپور حیاتی دے نتیجے وچ اجہیا کلام پیش کیتا جیہدے نال ساڈے پنجابی ادب دا دامن وسیع توں وسیع تر ہندا چلا گیا۔

اوہناں دیاں چوکھیاں نظماں تے غزلاں وچوں سانوں اوہناں دی عشق و محبت بارے جذبات تے احساسات دا پتہ چلدا اے۔ جیہدے راہیں اسیں ایس نتیجے تے اپڑے آں پئی نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری پیار محبت تے چاہت دے جذبیاں نال بھرپور اے۔ آکھیا جاندا اے پئی انسان دے سینے وچ دل دھڑکدا ہووے تے اوہ رنگ‘ خوشبو تے چاننی دے وجود نوں اپنی ذات دا حصہ بنا ای لیندا اے۔ اوہناں دی ساری شاعری آمد دی شاعری اے ۔ اوہناں نے زبان ٹھیٹھ پنجابی ورتی اے۔ اوہ پنجابی دے روز مرہ دے محاورے بڑے مناسب انداز نال ورتدے نیں۔ اوہناں دی شاعری وچ زبان و بیاں‘ تشبیہ‘ استعارے‘ منظر نگاری‘ موسقیت‘ دھرتی دی گل‘ صوفیانہ رنگ‘ ماں بولی نال پیار ورگیاں خوبیاں جھلکارے مار دیاں نیں۔ نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ جتھے حقیقت نگاری دا رچاؤ ٹھاٹھاں مار دا وکھالی دے رہیا اے۔ اوتھے اوہ زندگی دے فلسفیاں دے ترجمان تے شارح وی نیں۔ اوہ صحت مند سوچاں دے مالک عزم تے حوصلے دے شاعر نیں۔

حسن تے عشق دی چاننی توں اڈ حیاتی تے اوہدی کشمکش نوں اوہناں بھرویں روپوچ سامنے لیاوندا اے۔ اوہ اپنی شاعری وچ غم جاناں توں لے کے غم دوراں تیکر تے ذاتی واردات قلبی توں لے کے دنیا دے جھیڑیاں تیکر کھلرے سارے مضموناں نوں نویکلے ڈھنگ تے تجربیاں وچ ڈھال دے نظریں آوندے نیں۔ اوہ زندگی دیاں حقیقتاں دے قصیدہ خواں وی نیں۔ اوہناںں دے کلام وچ طبعی بشاشت‘ نشاطیہ آہنگ‘ جمال پرستی تے فطرت دے منظراں توں حاصل کردہ آہنگ وی ملدا اے۔ اوہناں دے کلام وچ حسن تے جمال سب توں وڈا موضوع اے۔ کیوں جے حسن تے جمال شاعر دے نیڑے اک پاکیزہ شے اے۔ اوہ حسن تے جمال توں انج لطف اُٹھاندے نیں جیویں کوئی خوشبودار پھلاں توں لطف اٹھاندا اے۔ اوہناں نے زندگی دے ہر پکھ نوں اپنی شاعری دا موضوع بنایا تے فیر اوہ موضوع جیوندا جاگدا محسوس ہون لگ پیا۔ اوہناں دیاں مشہور نظماں وچوں تقدیر‘ قائداعظم دی یاد‘ وساکھی‘ پنجاب‘ مجبوری‘ ایتھے‘ موت‘ دو نورجہاناں‘ پاکستان‘ رشوت‘ چھ ستمبر‘ کوچوان‘ پنجاب دا ونڈ ویلا‘ سفنا  تے انج دیاں دوجیاں سدا بہار نظماں وچ اپنے فکراں تے خیالاں راہیں اپنے فن دا جادو جگا کے پنجابی نظم نوں اک حسن تے وقار دتا اے۔

نور محمد کپور تھلوی دی شاعری وچ رنگا رنگی اے۔ اوہ خیر تے امن دے نقیب نیں۔ اوہناں نے خوبصورت حمداں تے نعتاں راہیں اپنی عقیدت تے عشق دا کھل کے اظہار کیتا اے تے کافیاں، گیت تے رومانی تے سماجی نظماں توں اڈغزلاں وچ وی پنجاب دے وسیب تے کلچر نوں من موہنے تے سچجے ڈھنگ نال بیانیا اے۔ اوہو ای ترکیباں تے محاورے تے لفظ جیہڑے پرانے لوک گیتاں وچ ورتے گئے نیں۔ نور کپور تھلوی نے اوہناں راہیں اپنے نویں خیالاں دا اظہار کھل کے کیتا اے۔ اوہناں دے ایہ گیت تے نظماں پیار محبت‘ عشق تے رومان دے جذبیاں نال مالا مال نیں۔ ’’کلیات نور‘‘ وچ شامل بہت ساریاں نظماں وچ جوان کڑیاں تے الہڑ مٹیاراں دی جذباتی حیاتی نوں بڑے سوہنے ڈھنگ نال پیش کیتا اے۔ اوہناں دیاں من دیاں سدھراں‘ دلی جذبیاں‘ روح اتے واپرن والیاں حالتاں‘ اوہناں دے لاشعور چوں اٹھن والے ہنگامے تے طوفاناں دی تصویر کشی بڑے سوہنے تے من کھچویں انداز وچ پیش کیتی اے۔

نور محمد کپور تھلوی دیاں نظماں وچ موسیقیت تے مہکار نال دلاں دیاں تاراں نوں چھونا اے۔ اوہ دیس دی مٹیار دیاں چنچل شوخ اداواں‘ ناز نخرے تے جوانی دیاں خرمستیاں نوں جیویں بیان کردے نیں‘ اوہدے وچ رومانویت جھلکارے پئی مار دی وکھالی دیندی اے۔ جیویں جیویں ویلا چھالاں مار دا جا رہیا اے۔ پرانیاں قدراں تے شرم و حیا دی چادر لیرو لیر ہندی جا رہی اے۔ نواں نواں فیشن جنم لے رہیا اے۔ لباس صرف تن ڈھکن تیکر ای محدود ہو کے رہ گیا اے۔ اوہدے وچوں شرم و حیا‘ عزت تے غیرت گواچدی جا رہی اے۔ دوپٹے سراں نوں کجن دی تھاویں گلمیاں وچ لٹک رہے نیں۔ ایسے ای کرب نوں ویکھ کے یونس احقر وی ہاڑے پاندا اے۔

ہن نہیں سراں نے کجیا جاونا

چُنیاں نوں لکھ گوٹے لگن

          نور محمد کپور تھلوی ایس ساری صورتحال نوں ویکھ کے چپ نہیں کردا سگوں اوہ دیس دی سوہل ملوک مٹیار نوں سمجھاوندا اے تے آون والے بھیڑے ویلے توں جانوں کراندا اے۔ اپنی نظم’’دیس دی مٹیار‘‘ وچ الھڑ مٹیار دیاں سدھراں تے امنگاں نوں بڑے من کھچویں ڈھنگ وچ بیان کردے نیں۔

کھلی ماریں کھڑ کھڑ ہسیں

چھالاں مار کے کھالے ٹپیں

ناچ اولّے توں پئی نچیں

اکھاں کرن اشارے نی

میرے دیس دئیے مٹیارے نی

کڑتی تیری سوہنی سچی

دن دن ہندی جاوے اُچی

کناں توں توں ہو کے بچی

سر دے وال کھلارے نی

میرے دیس دئیے مٹیارے نی

انکھاں والے تیرے وِیرے

ڈگ نہ پین اوہناں دے چِیرے

سانبھ جوانی اپنی ہیرے

ویلا پیا پکارے نی

میرے دیس دئیے مٹیارے نی

شاعر اوس مٹیار نوں سمجھاوندا اے۔ جیہڑی ہنکاری پھردی اے تے اوہنوں آون والے بھیڑے ویلے دا خوف دواندا اے پئی جیویں جیویں مٹیارے توں جوانی دیاں پوڑھیاں چڑھدی جا رہی ایں، تیویں تیویں تیرے سر دے وال کھلر دے جاندے نیں۔ تیری ایس ٹھاٹھاں مار دی جوانی دیاں اداواں تیرے انکھاں والے ویراں دے شملے نیویں نہ کر دیوے۔ اوہناں دے سر تے سجیا شملہ تیرے دوپٹے وانگ اوہناں دے گلمیں نہ آ پووے۔ ویلا پکا ر پکار کے دہائی دے رہیا اے پئی ماپیاں دی چٹی چادر نوں کدھرے داغ دار نہ کر بیٹھیں۔

اپنی اک ہور من بھاؤنی نظم’’سفنا‘‘وچ عاشق اپنے محبوب دی من موہنی صورت سفنے وچ تکدا اے۔ شاعر تخیل دی اڑان وچ ای اوہدے حسن دا اسیر ہو جاندا اے تے اوہدے حسن دے ہڑھ وچ بہندامحسوس کردا اے۔ نور محمد کپور تھلوی حسن دی اوس دیوی تے اوس الہڑ مٹیار نوں خواباں دی نگری وچ لکائی پھردا اے۔ اوہدیاں نرگسی نین اداواں اوہدے انگ انگ نوں گھائل کری جا رہیاں نیں۔ نظم ’’سفنا‘‘ چوں کجھ شعر تکو۔

جاپیا پئی ایہو اوس پری دا دوارہ سی

بیٹھ گئی کول میرے آکے مہ پارہ سی

بجلی دا بلب اوہدا روپ لشکارا سی

پتلا پتنگ لک‘ سینہ اوہدا بھارا سی

مہک دا سی پنڈا جیویں عطر دا فوارہ سی

دل کھچ لین والا اکھ دا اشارہ سی

کڑی سی کہ حور سی یاں جادو دا پٹارا سی

راگاں وچوں راگ اوہنے چھیڑیا کدارہ سی

سُر تان سوہد کیتا راگ دا نتارا سی

مست جے نہ ہندا تے میں ہور کیہڑا چارا سی

اُٹھنا تے مینوں اوتھوں مُول نہ گوارا سی

سماں میرے بھاگاں مینوں دتا ایہ ادھارا سی

سفنے وچ نورؔ ڈٹھا ماجرا ایہ سارا

ہیر دا حسن پنجابی شاعری وچ اک اجیہی مثال اے جیہڑی اپنے ظاہری وضع قطع‘ شان بان‘ اُٹھان تے خوبصورتی پاروں سماج وچ اک علامت بن گئی اے۔ اپنی اک نظم’’جٹی‘‘ وچ نور محمد کپور تھلوی نے الہڑ مٹیار دے ظاہری حسن تے رنگ روپ نوں شعراں دیاں لڑیاں وچ انج پرویا اے پئی نظم دے اک اک شعر وچوں پنجاب دی روایتی خوبصورتی تے الہڑ مٹیار دا حسن پیر وارث شاہ دی ہیر وانگوں کھل کے سامنے آوندا اے۔ پنجابی دے ایس گیانی شاعر نے اپنے قلم دی طاقت نال رانجھے کولوں ہیر کھوہ لئی اے تے اج کوئی ’’ہیر رانجھا‘‘ نہیں آکھدا سگوں ’’ہیر وارث شاہ‘‘ ای آکھدا اے۔ بلا شبہ سراپا نگاری وچ کوئی پیر ہوراں دا مقابلہ نہیں کر سکدا۔ نور محمد کپور تھلوی نے وی پنجاب دی مٹیار دی جوانی دی اٹھان دا نقشہ بڑے دلکش انداز وچ کھچیا اے۔ پنجاب دی مٹیار دا حسن اک مثال اے جیویں کشمیر دے حسن دا کوئی جواب نہیں۔ انج ای شاعر نوں اپنے خطے دی مٹیار کائنات دی ہر مٹیار نال سوہنی جاپدی اے۔ نور محمد کپور تھلوی دے نیڑے محبت خالص دل دا معاملہ اے تے ایہ کدے وی لکی نہیںرہندی۔ اوہناں دی شاعری وچ ہجر تے وصال دی کیفیت  ملدی اے۔ اکلاپے دا بھرواں احساس اوس نوں چین نہیں لین دیندا۔

نظم’’جٹی‘‘ وچ پنجاب دی مٹیار دے حسن نوں کاغذ قلم راہیں میک اپ کر کے جیس طرح پیش کردے نیں۔ ایہ اوہناں دا ای کمال اے۔ کجھ شعر تکو:

پتیاں گلاب دیاں لال لال بُلھیاں

لالیاں جہناں دے اتے انبراں توں ڈلھیاں

دھون اُتے جھولیاں میڈھیاں نیں کُھلیاں

دند چٹے موتی ٹھوڈی سیو کشمیر دا

جھلیا نہ جاوے اج روپ جٹی ہیر دا

زلفاں چ مُکھ جیویں چن نھیری رات وچ

نیناں دی کمان چڑھی عاشقاں دی گھات وچ

موت تے حیات والا بھیت بات بات وچ

خالی کدے جاوے نہ نشانہ اوہدے تیر دا

جھلیا نہ جاوے اج روپ جٹی ہیر دا

گلھاں گول گول کچی گری نالوں چٹیاں

کیڈی سوہنی لگے جدوں گلاں کرے مٹھیاں

رناں ایہو جہیاں اساں خال خال ڈٹھیاں

ہاسا اوہدا جاوے دل عاشقاں دا چیر دا

جھلیا نہ جاوے اج روپ جٹی ہیر دا

ایس گل نوں سارے جان دے نیں پئی جوانی مستانی تے اتھری ہندی اے۔ جوانی اوس منہ زور گھوڑے وانگوں ہندی اے جیہدیاں واگاں کھلیاں ہوون تے بے قابو ہوجاوے تے ہر کوئی اڈیاں چک چک جوانی دیاں خرمستیاں نوں تک رہیا ہووے۔ سچ کسے نے آکھیا اے پئی:

 آئی جوانی ہر کوئی ویکھے جاندی کسے نہیں ڈٹھی

نور محمد کپور تھلوی نے اپنیاں دوجیاں نظماں وانگ نظم’’جوانی‘‘وچ وی جوانی دے اوسے جذبے‘ اُمنگ تے ترنگ نوں بڑے من کھچویں تے من بھاویں رنگ وچ بیانیا اے۔ جوانی ای اوہ جذبہ اے، ایہ جیس تے وی آوندا اے، اوہدی پورپور وچ نشہ بھر دیندا اے پر جدوں جوانی کسے الہڑ مٹیار دے گھر دی سردل ٹپ کے گھر وڑدی اے تے اوہ سمجھدی اے پئی میں ای دنیا دی سب توں حسین تے جواں مٹیار آں۔ میرے توں پہلاں کائنات وچ شاید کوئی جوان تے سوہنا نہیں گزریا۔ شاعر اپنی ایس نظم وچ اوس الہڑ کڑی نال مخاطب اے جیہڑی نرول جذبیاں ہتھوں مجبور اے۔ ایتھے ای اوہ اوہدی سراپا نگاری نوں من بھاونیں انداز وچ بیان کر کے اوہدے حسن وچ ہور وادھا کردا جاندا اے:

چڑھی جوانی چپ چپیتی آیا سولہواں سال

بھندی سی اکڑیویں آیا سدھراں وچ اُبال

دند چٹے جیوں سچے موتی‘ بُلھیاں گوڑھیاں لال

جثے چوں خوشبواں آون جیویں عبیر گلال

کھول کے سُٹے موڈھیاں اُتوں گز گز لمے وال

بھوں تے پیر نہ سدھا پیندا مست گئی ہو چال

حسن جوانی نین ممولے جیوں امرت دے نال

گھڑی مڑی اوہ شیشہ ویکھے پچھے کئی سوال

ہور کسے نوں ملیا نہ جو میرے وچ کمال

کیوں مٹیارے پھریں ہنکاری ٹوہ وچ تیری چال

شاعر نوں اوہدے ناز نخرے تے حسن دا نشہ چنگا نہیں لگدا۔ اوہنوں پتا اے پئی ایہ حسن اک ڈھلدا پرچھاواں اے۔ ایس حسن نے دھپ وانگوں ڈھل تے برف وانگوں کھر جانا ایں۔ شاعر اوہدی چڑھی ہوئی خماری تے جوانی دیاں مستیاں چوں کڈھ کے سمجھاوندا اے کہ ایس حسن دیاں رعنائیاں تے جلوے سب عارضی نیں۔ لکھدے نیں۔

سمے دا چکر ایسا چلیا بدل گیا سب حال

سارے نخرے بھل گئی جد جمے دو تن بال

بنے جٹ نہ چھیڑئیے بابا‘ ٹھیکے وچ کلال

دولت دا لالچ کرئیے ایہ نہیں جانی نال

          خوبصورتی کائنات دیاں نعمتاں وچوں اک انملی نعمت اے۔ حیاتی بذات خود اک حسین نعمت اے تے ایس حیاتی وچ پائی جاون والی ہر شے وی اونی ای سوہنی اے، جنی ایہ آپ سوہنی اے۔ انسان نوں خداوند کریم نے اپنا شہکار آکھیا اے تے فیر ہر اک نوں خوبصورتی تے عقل دا ادراک وکھو وکھ عطا کیتے۔ جیویں پیر وارث شاہ نے ہیر دے حسن دی تعریف کردیاں تلمیاں‘ استعارے تے تشیہاں راہیں اوہدے حسن نوں دوبالا کر دتا اے ایویں عشق دے پرچارک نور محمد نور کپور تھلوی اپنی اک نظم’’حسن‘‘ وچ مٹیار دے حسن دا سراپا بیان کردیاں تشبہیاں، استعاریاں کولوں کم لے کے اوہدے سہپن اُتے تلک سجا دتے نیں۔ اک اک شعر وچ حسن دا جلوہ وکھا کے حسن پرستاں تے عاشقاں دیاں روحاں نوں تڑفا دتا اے۔

چہرے خوب بنائے رب نے جگ وچ اُچے اُچے

تکیاں کل بزارچ رناں جیوں ریشم دے لچھے

کولیاں کولیاں لمیاں لمیاں انگلاں سر دے وال سنہری

کجل بھریاں کالیاں اکھاں نظر چ مستی گہری

قد سرو دے بوٹے ورگا چال بڑی مستانی

پنڈاں دے وچ ایہو جیہی ہووے کدوں زنانی

لگی کہن کہ بڈھا ہویوں فر وی شرم نہ آوے

نورؔ کہوے ایہ خواہش دل دی کدے نہ دبی جاوے

شاعر ایتھے بے بسی دا اظہار کردیاں آکھدا اے پئی حسن دے اُتوں سب کجھ لٹا دینا اک عاشق لئی کوئی وڈی گل نہیں۔ ایہ اوہ واردات اے جیہڑی بغیر ہتھیار توں ہندی اے۔ محبوب دے نشیلے نین اپنے عاشق نوں گھائل کر کے رکھ دیندے نیں۔ شاعر دا جذبہ عشق ایتھے چڑھدے دریا وانگوں ٹھاٹھاں ماردا  وکھالی دیندا اے۔ اپنی اک نظم ’’اکھ‘‘ وچ الھڑ مٹیار دے مونہوں وچھوڑے تے ہجر وصال دی اگ دے لانبو نکل رہے نیں۔ ہجر دی ایس اگ نے اوہدی حیاتی نوں سواہ کر دتا اے نظم ’’اکھ‘‘ دے کجھ شعر:

لائی جدوں دی میں تیرے نال اکھ وے

دیوے ہور نہ کوئی وی مینوں دکھ وے

ہندا زندگی توں سوہنیا فرار نہیں

ہن جیوندیاں چ میرا تے شمار نہیں

تینوں ویکھے بناں دل نوں قرار نہیں

بھاویں دنیا تے ہور سوہنے لکھ وے

لائی جدوں وی میں تیرے نال اکھ وے

دیوے ہور نہ کوئی وی مینوں دکھ وے

پنجاب دی مٹیار دا اک ہور نفسیاتی پہلو وی اے پئی اوہ رانجھے جہیا کم ہمت مرد پسند نہیں کردی سگوں اوہ اک مرزے دی ضرورت محسوس کرن لگ پیندی اے۔ اوہدے بازوواں وچ طاقت تے ہمت اے تے اوہ اپنی محبوبہ نوں حاصل کر لیندا اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی نے کدھرے گیتاں راہیں عشق تے کدھرے نظماں تے غزلاں دے شعراں وچ وچھوڑے دے درد دا ڈونگھا تے سوز بھریا اظہار کیتا جیہدی چوٹ سدھی ساہنویں دل اتے وجدی اے تے روح دے سارے تار کوکن لگ پیندے نیں۔

نظم ’’واہ سجن‘‘ وچ وچھوڑے تے ہجر و فراق دا سیک محسوس کیتا جا سکدا اے:

ویکھ لیا تیرا پیار اوہ … سجنا

ویکھ   لیا   تیرا   پیار

تیرے لئی میں سب نوں چھڈیا

توں کیوں مینوں دل چوں کڈھیا

لا کے بوٹا آپے وڈھیا

انج نہیں کردے یار اوہ …سجنا

انج   نہیں   کردے   یار

نال اساڈے کیتی جیہڑی

دس ایہ عشق دی ریت ہے کیہڑی

ٹھیل کے ساڈی شوہ وچ بیڑی

آپوں رہیا الار اوہ سجنا

انج   نہیں   کردے   یار

پنجاب دے گھبرووآں دی شان تے آن انوکھی اے۔ نور محمد کپور تھلوی پنجاب دے غیرت مند نوں ہیرو دے طور تے پیش کردا اے تے قدم قدم تے اوہدی انکھ‘ غیرت تے جرأت نوں سراہندا اے۔ پنجاب دا ایہ ہیرو نہ تے کنڈ وکھان والا اے تے نہ ای کم ہمتا۔ ایہ پیار کرے تے سوہنی دی خاطر اپنی جان قربان کر دیوے۔ عشق دیاں راہواں دا پاندھی بنے تے فرہاد وانگوں تھلاں تے ٹر ٹر کے اپنا آپ وار دیوے  جے محنت کرے تے پتھراں دا سینہ چیر دیوے۔ ہمت تے اُدم نال اپنی دھرتی وچ سونا اگا کے اپنے دیس نوں مالا مال کر دیوے۔ پنجاب دا ایہ گھبرورول ماڈل اے‘ محنت تے ہمت دا… شاعر نور محمد کپور تھلوی پنجاں پانیاں دے ایس سورمے دیاں ہمتاں تے جذبیاں نوں سلام پیش کردیاں وکھالی دے رہے نیں نمونے لئی کجھ شعر:

مینوں نہ چھیڑو میں گبھرو پنجابی مینوں نہ چھیڑو

جیٹھ ہاڑ دیاں دُھپاں کٹاں

پوہ دیاں سیت ہواواں

جیہڑے کم توں نسن لوکی

اوہ میں کر دکھلاواں

تاہیوں سارے آکھن مینوں

ہر جندرے دی چابی

مینوں نہ چھیڑو میں گھبرو پنجابی

بولا میرے کھوہ نوں دیون

گیڑے اُتے گیڑا

ساگ دے نال میں روٹی کھاواں

وچ مکھن دا پیڑا

لاگے کنک دا کُجّا دھریا

پٹاں اتے چھابی

مینوں نہ چھیڑو میں گھبرو پنجابی

نور محمدکپور تھلوی دی غزلیہ شاعری وچ وی رومانویت دا عنصر غالب اے۔ اوہ غزلاں وچ وی وچھڑے یار نوں ملن دی تانگھ سینے دبائی نظریں آوندے نیں۔ اوہناں نوں پک یقین اے پئی دلبر دی دید اک نہ اک دن ہووے گی ۔ عاشق دا وچھوڑا معشوق نوں عمراں دا رونا دے جاندا اے۔ شاعر اپنیاں غزلاں وچ کئیاں تھاواں تے اپنے سجن دے ملن دا آس وند اے۔ ایہ درد تے ہجر اکلے شاعر دا نہیں سگوں ہر دل رکھن والے عاشق دا اے جنہوں اوہ اک وار ملن دے ہاڑے پاوندا وکھالی دے رہیا اے:

محفل نوں گلزار بنا دے

اک وار جھانجر چھنکا دے

ہن تے بلھیاں تے ساہ آیا

وچھڑیا ہویا یار ملا دے

کئیاں تھاواں تے شاعر انگریزی تے پنجابی دے حسین امتزاج نال شعراں وچ اجہیا سہپن پیدا کر دیندا اے بھئی اوہناں دا اندازِ بیاں دل دیاں تاراں ہلا کے رکھ دیندا اے۔ شاعر اپنے قلم راہیں عاشق دے مونہوں قول نبھاون دا وعدہ چیتے کراندا اے تے سیالاں وانگوں میدان چھڈن دا طعنہ دے کے اوہدی غیرت نوں جگاوندا اے۔ نور محمد کپور تھلوی ایس جذبہ محبت نوں یقین تے بے یقینی دی کیفیت وچ بیان کردا اے پر فیر  وی اوہ پر امید اے۔ اک غزل دے کجھ شعر تکو:

آئی لو یو ڈارلنگ ویری ویری مچ

سونہہ تیری جان دی میں بول داواں سچ

قول دے کے ہار جانا ریت ہے سیالا ں دی

اسیں نہیں کمایا کدے یاریاں چ کچ

طعنیاں دا ڈر کاہدا پیار جدوں پا لیا

بلھے نے منا لیا سی یار نچ نچ

شاعر دلبر نوں سماج دے مکر فریباں توںجانو کراندا اے پئی دل نوں میلا نہ کر۔ توں میرے ولوں نظراں پھیر لئیاں نیں جدوں کہ ساڈے پیار وچ وتھاں نہیں پئیاں۔ اک سچا عاشق اپنے محبوب دا دیدار کرن لئی ماہی بے آب وانگوں تڑفدا اے:

سن کے توں لوکاں کولوں دل میلا کر لیا

لوک نے پواڑے ہتھے لوکاں کولوں بچ

آکھدے نیں لوک نور یاریاں نہیں پالدا

ایڈا جھوٹھ ظالماں نوں جاوے کداں پچ

ایس گل نوں تے ہر درد مند محسوس کر سکدا اے پئی عاشق پیار وچ نفع نقصان نہیں ویکھدا۔ شاعر کول سچے جذبیاں دا سیک ودھیرے لبھدا اے۔ پڑھدے پڑھدے کدھرے اکھاں وچ  اتھرو تے دل وچ اداسی سر چکدی اے پر ایس اداسی نوں اوہ کدے اکھراں راہیں تے کدے برش راہیں رنگاں وچ ڈھال دیندا اے۔ اوہ لوبھی تے مطلب پرستاں نوں طعنہ دیندیاں آکھدے نیں پئی عاشق کدے وادھا گھاٹا نہیں ویکھدے۔ اوہدی منزل ای اپنے یار دی دید ہوندی اے۔ اوہ یار دا مکھ ویکھن لئی پتنگے وانگ سڑ کے قربان ہو جاندے نیں۔

کجھ لوک محبت کرنے دا بدلہ وی محبت منگدے نیں

اوہ پیار نوں مال تجارت دا سمجھن توں مول نہ سنگدے نیں

جو بندے اپنے مطلب دے اوہ عشق دی رمز نوں کیہ جانن

ایہ ونج نہیں وٹے سٹے دا‘ ایہ سودے وکھرے رنگدے نیں

جو عاشق سچے ہندے نیں‘ اوہ وادھا گھاٹا نہیں ویہندے

اوہ یار دے مکھ دی لو اُتے سڑ مر دے وانگ پتنگ دے نیں

شاعر نوں ایس گل دا بخوبی علم اے پئی عشق دیاں راہواں تے ٹرن والیاں دا انجام کوئی ایڈا چنگا نہیں ہندا،کیوں جے اوہدے سامنے پرانی نسل دے تجربے موجود نیں، جیس نوں بنیاد بنا کے اوہ عشق دیاں گھاٹیاں تے ٹرن والیاں نوں سنبھل کے ٹرن دا ہوکا دیندا اے۔ نور محمد کپور تھلوی عشق دے پاندیاں نوں سمجھدیاں ایس راہ تے سوچ سمجھ کے پیر دھرن لئی آکھدے نیں:

لائیے نین تے مان تیاگ دئیے

 عاجز ایس میدان وچ کل ہو گئے

ہتھے عشق دے چڑھے سو گئے مارے

 دیوے کئیاں ہزاراں دے گل ہو گئے

          عشق اوہ پوتر جذبہ اے جیہدے پاروں عاشق لئی رستے دے کنڈے وی پھل لگدے نیں۔ ہجر وصال‘ فراق وچھوڑا‘ ساڑ‘ سیک‘ سدھراں‘ پتہ نہیں انسان نوں دنیا وچ اک محبوب دی خاطرکیہڑی کیہڑی شئے نال واہ پیندا اے۔ عشق سچی محبت دی انتہا نوں آکھیا جاندا اے۔ سوہنی دا عشق صادق سی تے اوہ دریا وچ ٹھل گئی حالانکہ اوہنوں پتہ سی پئی اوہدا گھڑا کچا اے تے دریا دیاں خونی لہراں اوہنوں نگل لین گئیا پر اوہ اپنے عشق وچ ثابت قدم سی۔ اج وی اوہ گھڑا امتیازی حیثیت رکھدا اے۔

نور محمد کپور تھلوی لکھدے نیں:

سچا سوہنی دا عشق سی وچ شامل

 تاہیوں گھڑا اوہ اج تک بھلیا نہیں

وادھو گل سی اوس دے وچ کیہڑی

 کچے گھڑے لکھاں گلی گلی بن دے

       لفظی تکرار راہیں شعر دے حسن نوں جیویں ودھایا گیا اے۔ اوہ نور محمد کپور تھلوی دی فنی استا کاری تے فنی کمال اے۔ شعر پڑھ کے اوہناں دی شعری بنتر تے خیال اُڈاری دا پتہ چلدا اے:

اکو وار جے کلی اک پھل بن جئے

 مڑ کے کلی دا روپ نہیں دھار سکدی

سوہنے یار دے بلھاں توں نور صدقے

 کدے پھل بن دے کدے کلی بن دے

نور محمد دی غزلیہ شاعری دے بہت سارے شعراں وچ رومانویت دی فضا موجود اے تے ہر شعر دی مہک تے واشنا دوجے شعر نالوں وکھری تے سوادی اے کجھ مثالاں ملاحظہ ہون:

دلبراں دی سخت خو  توں ہو کے بالکل بے نیاز

عشق دی بھٹھی نوں عاشق ہور تاندے رہن گے

کون پہرا عشق دی مستی تے لا سکدا اے نورؔ

ہوکے وارفتہ دھمالاں لوک پاندے رہن گے

جس دا محبوب رُس گیا ہووے

ہور اس نوں اداس کیہ کرئیے

متھے لگدی نہ پنج پھل رانی

دوروں آوندی ہے باس کیہ کرئیے

گھر گھر اج پے عاشق تڑفن

رحم نہ آوے نور مشوکاں

بدیع جمال پرہ نوں ڈک لو

کویں ڈکو گے سیف ملوکاں

جد تلک انبر تے تارے جھلملاندے رہن گے

تیری چنی دے ستارے یاد آندے رہن گے

گورا رنگ ویکھ کے ای پیار میں تاں پا لیا

اک نرموہی نوں میں دل چ وسا لیا

           رومانوی دبستاں دے جہنے وی شاعر ہوئے نیں۔ اوہناں نے اپنے کلام راہیں لوکاں نال محبت‘ پیار‘ اتفاق‘ احترام‘ ایثار‘ ہمدردی‘ غمگساری تے خیر خواہی دے ابدی پیغام دے کے دنیا دے وچ اک اجہیا روپ کھلاریا اے پئی جیہدے راہیں انسان اک لڑی وچ پرو دتے نیں تے نسل رنگ خون تے خطے دا امتیاز مکاون دی پوری کوشش کیتی اے۔ ایہ جذبہ لوکائی دے وکھو وکھ کرداراں نال وی ہو سکدا اے تے اک محبوب نال وی ۔میں سمجھدا آں پئی نور محمد کپور تھلوی دا شمار پنجابی زبان تے ادب دے رومانوی شعراء وچ سر فہرست اے کیوں جے اوہناں دی شاعری بے خوفی تے بے باکی دا نویکلا شہکار اے جیہدی مثال پنجابی ادب وچ گھٹ لبھدی اے۔ مکدی گل ایہ وے پئی نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری ہمہ جہت تے ہمہ فکر اے جیہدے وچ حمدیہ شاعری‘ نعت نگاری‘ منقبت نگاری‘ سیاسی‘ معاشی‘ معاشرتی‘ تمدنی‘ تہذیبی‘ثقافتی عنوانات اپنی اپنی تھاں تے خوشنما گلدستے وانگوں اپنی خوشبو کھلار رہے نیں تے ایہو ای اک کامیاب شاعر دی علامت سمجھیا جاندا اے۔

٭٭٭٭٭

فن دی نگری دا پردھان

سچا سچا اک انسان

دانشور تے سوجھی وان

سون سنکھا انکھی ویر

مٹھی جیبھ تے بدر منیر

فن دی نگری دا پردھان

وارث بولی دا اوہ مان

اوہدا سی اسلوب سلکھنا

ورتارا وی خوب سلکھنا

پنجابی دا شاعر اُچا

سیوک ماں بولی دا سُچا

جیویں کلیاں دی مسکان

جیویں مہکے چمنستان

محرم دکھاں مارے دل دا

ٹھل دا درد سمندر ٹھل دا

دل دے بوہے کھلے رکھے

ہر سجن دے دل وچ وسے

گھن چھاواں رکھ ٹھنڈی چھاں

نور محمد جس دا ناں

اعلیٰ شعر کرے تحریر

اطہر آپ اپنی تفسیر

حکیم محمد رمضان اطہر