نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وِچ مزاحمتی رنگ

مزاحمتی شاعری اوس ادب نوں آکھیا جاندا اے جیہڑا کسے ظلم تے جبر دے خلاف احتجاج بن کے قلم دی نوک راہیں ساڈے دل تے دماغ نوں جھنجھوڑدا تے ساڈی رُوح وچ ہلچل پیدا کردا اے۔ جیس ویلے زندگی نوں قید کرن یا پابند کرن والیاں طاقتاں ساڈے آل دوآلے اپنا گھیرا تنگ کر لیندیاں نیں فیر ایہناں قوتاں دے خلاف مزاحمت ساڈا فطری حق بن دا اے کیوں جے حقی تے سچی گل ایہ ہے جد تیک کوئی فرد تے معاشرہ ظلم تے جبر دے خلاف حق دی آواز بلند کردا رہندا اے۔ اوہو ای زندہ تے ہمیش رہندا اے کیوں جے ایہ احتجاج تے ناپسندیدگی ای گرمی تے محبت دی گواہی اے۔ جیہڑا ادب ظلم تے جبر دے اگے ہک ڈاہ کے نہیں کھلوندا۔ اوہنوں کسے صورت وی زندہ ادب نہیں آکھیا جا سکدا۔ ایسے واسطے ادب وچ مزاحمت تے احتجاج دی تاریخ وی اونی ای پرانی ایں جنی جبر تے ظلم دی اے۔ کیوں جے ادب نوں زندگی توں کدی وی وکھرا نہیں کیتا جا سکدا۔ ایس کر کے پئی ادب دا ہر شعر تے ہر جملہ زندگی دی کسے نہ کسے صورت وچ ترجمانی کردا اے۔

ادب تے زندگی دا بہت پُرانا سمبندھ  اے۔ ایہدی وجہ ایہ ہے کہ ادب تے زندگی دے مسئلے اِک دوسرے نال جڑے ہوئے نیں۔ ایس لئی ادب نوں زندگی توں وکھرا نہیں کیتا جا سکدا۔

ایہ بڑی بدقسمتی دی گل اے پئی ساڈے دیس دے 60سالہ زندگی دا وڈا حصہ مارشل لائی نظام دے سائے وچ گزریا۔ ایس لئی ایس طویل ترین جبر دی حالت نے اِک ایسے اسلوب نوں جنم دِتا جیہدے وچ احتجاج دا نعرہ بلند ہویا تے ایس نعرے نے مزاحمتی تحریک نوں جنم دے کے مزاحمتی ادب دا رستہ کھولیا۔

اُردو وچ ترقی پسند تحریک دے آگو ساحر لدھیانوی، فیض احمد فیض، حبیب جالب، احمد ندیم قاسمی، احمد فراز اجیہے شاعر نیں جہناں مزاحمتی ادب دی نینہ رکھی تے اجیہے شعر آکھے جیہڑے لوکائی دے دل دی دھڑکن بن گئے۔ جے اسیں پنجابی ادب ول نظر مارئیے تے پنجابی ادب دا دامن وی مزاحمتی ادب توں خالی نہیں نظر آئوندا۔ ایہدے وچ وی وڈے وڈے سرکڈھویں شاعر نظر آئوندے نیں جنہاں مزاحمتی تحریک نوں خُونِ جگر دے کے اگے ودھایا تے اپنی رَت نال ایہدی آبیاری کیتی۔ایہناں وچ مان جوگ ناں درشن سنگھ آوارہ دا اے جیہنے اپنے سماج دے خلاف کھُلم کھُلا مزاحمت کر کے اجیہا ادب پیش کیتا جیہنے آون والے شاعراں دے دلاں تے ڈونگھا اثر پایا۔ جیہدیاں جھلکیاں سانوں شرف الدین شرف، شریف کُنجاہی، احمد راہی، قیوم نظر، کرم امرتسری تے ہور شاعراں دے کلام وچ نظر آئوندیاں نیں۔ مزاحمتی تحریک دے حوالے نال جدوں اسیں اجوکے دور دے اِک اگھڑویں شاعر نور محمد نور کپور تھلوی دے کلام اُتے اِک جھات پائونے آں تے سانوں تھاں تھاں تے ساڈیاں سیاسی، سماجی، معاشی، معاشرتی تے مذہبی  جھوٹیاں رسماں، رواجاں تے رِیتاں دے خلاف اِک احتجاجی نعرہ گونجدا سنائی دیندا اے۔ حقی گل ایہ ہے پئی نور کپور تھلوی نے اپنے آل دوالے ہون والے اوہناں ساریاں کوجھاں، بھیڑاں تے بُرائیاں دا تنقیدی نظر نال جدوں جائزہ لیا تے اوہ ایہ آکھن تے مجبور ہو گیا۔

وطن مرے وچ پَر کھوہ سُٹے واعظ نے آزادی دے

اِک بدلے انداز دے اندر اجے غلامی جاری اے

اوہ ترقی پسند نظریے نال جڑے ہوئے کھُلیاں اکھاں تے جاگدا دماغ رکھن والے اجیہے شاعر سن جیہڑے اپنے دور دے سیاسی تے سماجی ماحول تے معاشرے وچ پائے جاون والے کوجھاں تے برائیاں اُتے بڑے درد تے کرب نال شعر آکھدے رہے جیہدے نال اوہناں دے ڈونگھے طبقاتی شعور دا پتہ چلدا اے۔

اوہ لوکائی نوں مایوسی تے قنوطی دے ہنیریاں وچوں کڈھ کے اجیہی روشن دُنیا وچ ویکھنا چاہوندے نیں جتھے ہر پاسے خوشیاں تے خوشحالی دا راج ہووے۔ کوئی کسے دا حق نہ دبائے۔  کوئی کسے دا لہو نہ پیوے۔ ایویں کوئی ماڑے نوں چنگے کماں تے ٹوکا ٹوکی نہ کرے۔ اوہنوں آزادی نال جیون تے ساہ لین دیوے۔ آکھدے نیں:

وطن مرے وچ چار چفیرے مایوسی دے ڈیرے

مردہ دل پھر زندہ ہوون ایسا نغمہ چھُو

 ہر کم اُتے ٹوکا ٹاکی، پابندی ہر حرکت تے

ریت رواجاں رسماں رل کے مت لوکاں دی ماری اے

اوہ آزادی دی نعمت نوں کائنات دی سب توں وڈی خوشی آکھدے نیں۔ ایہ آزادی کسے خطے یاں علاقے دی وی ہو سکدی اے تے جسماں تے ذہناں دی وی۔ اوہ وطن دی آزادی دے نال نال ذہناں دی آزادی دے وی چاہیوان نیں جتھے کمزور تے ماڑا اپنی مرضی نال زندگی گزار سکے۔ اوہدے اُتے کوئی جبرتے کوئی دھو دھکا نہ ہووے۔

آزادی دی نعمت مینوں ہر شے نالوں پیاری اے

ہر مجبوری کولوں مینوں اصلوں ای بیزاری اے

شاعر سماج دے عام طبقیاں نالوں حساس ہوندا اے۔ اوہ جو کُجھ ویکھدا، محسوس کردا تے سوچدا اے تے فیر اپنے چار چفیرے کھلری ہوئی دُنیا وچوں اپنے اپنے مشاہدے تے ڈونگھی بصیرت نال جیہڑے نتیجے کڈھدا اے ‘اوہنوں بڑی ایمانداری نال اوہ اپنے پڑھن والیاں دے سامنے پیش کر دیندا اے تے تدوں ای اوہ اُچا شاعر اکھوان دا حقدار بن دا اے۔ نور کپور تھلوی اِک ندھڑک تے بے باک شاعر اے جیہدا کم سچائی دا پرچار کرنا، امن، اخوت، بھائی چارے دا سندیسہ گھر گھر اپڑانا ای اوہدا مشن اے۔ اوہ کسے نال ویر کرودھ نہ رکھدے نیں تے نہ اجہیاں خصلتاں رکھن والے نُوں صاف نظر نال ویہندے نیں۔ لکھدے نیں:

اسیں نمانے اللہ جانے‘ امن زمین تے چاہندے آں

حق دا ہوکا کم اساڈا، نال کسے دے ویر نہیں

بولوں پکے، قولوں سچے ، گل اُتوں مر جائیے

انکھ دی تکڑی بہہ کے کیہڑا سنگ اساڈے تلے

نور کپور تھلوی اِک اجیہے سوجھوان تے شاعر سن جیہناں نے پنجابی ادب دے کلاسیکی شاعراں دے نال نال فقہ ، حدیث، تاریخ تے دُنیا دے ہر ادب نُوں رج کے پڑھیا۔ اوہناں نے کسے وی مکتبہ فکر دی پیروی نہیں کیتی سگوں اوہناں اِک وکھرے دبستان دی نینہ رکھی۔

          ’’کُلیاتِ نور‘‘ دے شاعر ولوں مڈھلے اکھراں راہیں اوہ آپ لکھدے نیں۔

 ’’بنیادی طور تے میں اِک ترقی پسند، قوم پرست تے جمہوری مزاج رکھن والا بندہ واں۔ تہاڈے سامنے میں اپنے آپ نوں اصل روپ وچ لیا رہیا واں۔ میری ذات دے کئی رنگ نیں تے میری سوچ کسے ازم دی اَجارہ داری نہیں۔‘‘ 

اوہ زندگی دے ہر پہلو تے ڈونگھی نظر رکھدے نیں۔ نور کپور تھلوی دی شاعری اپنی وکھری دُنیا رکھدی اے۔ اوہ اپنی قوم دے غفلت دی گوڑھی نیندر سُتے لوکاں نُوں حرکت تے عمل دا سنیہا سدھے ساہنویں اکھراں راہیں دے کے اوہدا حوصلہ ودھاندے نیں۔

ہے کس دا خُونی جبڑا جیہنے سب لوکاں نُوں چبیا اے

 اوہ ظالم کون ہے جس نے سبھاں دا حق دبیا اے

اوہ اپنے قلمکار ساتھیاں نُوں سچ لکھن تے سچ دی آواز بلند کرن لئی اُبھاردے نیں۔ کیوں جے قلم وِچ اجیہی طاقت تے زور اے جیہڑا تلوار وچ وی نہیں۔ اوہ شاعراں نوں سچائی دا ہوکا دیون لئی پکار پکار کے سدّا دئی جا رہے نیں بھاویں کسے تے اثر ہووے بھاویں نہ ہووے۔ اوہ اپنا قلمی جہاد کری جاندے نیں۔

 اگر مظلوم بندے نال تہانوں کُجھ رفاقت اے

 لکھو اُس تے تہاڈی قلم دے وچ طاقت اے

خُدا نے قلم دی طاقت تے نالے علم دِتا اے

تہانوں فہم دِتا اے تے تکڑا جسم دِتا اے

اوہناں اپنی شاعری وچ حیاتی دیاں اوکڑاں ، پیڑاں ، اندر دے روگاں ، اپنیاں دیاں بے اعتنائیاں تے پرایاں دیاں ونڈیاں پیڑاں تے کالے کرتوتاں نوں پوری سچائی نال بیان کر کے سماج نال سانجھ جوڑی اے۔ قرآن دے فرمان مسلمان دوجے مسلمان دا بھائی اے موجب اوہ ہر دوجے نوں ایس رُوپ وچ ویکھنا چاہوندے نیں پر ضروری نہیں پئی مسلمان اپنے ہم مذہباں لئی امن آشتی دا پیامبر ثابت ہووے۔ آئے روز مسلمان دے ہتھوں دُوجے مسلمان دا خون ویکھ کے اوہدا سینہ پھٹ جاندا اے تے اوہ دُہائی دے کے آکھن تے مجبور ہو جاندا اے:

مذہب نہیں ضمانت کافی، امن تے بھائی چارے دی

وچ کراچی ہم مذہباں نے بھائیاں دے سر وڈھے نیں

نور کپور تھلوی جدوں کدے معاشرتی تضاداں تے طنز کردے نیں‘ اوہدے وچ اِک کڑتن دا احساس وی شامل ہو جاندا اے۔ اوہ لِسّیاں، ماڑیاں تے کمزوراں دی مضبوط آواز بن کے اپنے قلم نال جہاد کردے وکھالی دے رہے نیں۔ اوہ شاعری راہیں معاشرے چوں برائیاں تے کوجھ مکاون دا پورا جتن کرر ہے نیں۔ کیوں جے اوہ ترقی پسند سوچ رکھن والے اجیہے قلم کار نیں جہناں دی پوری شاعری وچ ایہ جذبہ تے ایہ سوچ غالب نظریں آئوندی اے۔ ایس عمل وچ ایہ ضروری نہیں پئی اوہ پورے وسیب تے فتح حاصل کر لوے پر بھیڑ دے سومنات تے حملے ہندے رہن تے ایس بُت نوں توڑن والا فاتح بن ای جاندا اے۔

نور محمدنور کپور تھلوی ہوریں وی اپنے سچے عمل وچ رُجھے ہوئے نیں۔ ادب دا ایہ محمود غزنوی معاشرتی ناہمواریاں تے کوجھاں دے سومنات نوں توڑ کے فاتح اکھوان دا چاہیوان اے۔ اپنی اک نظم ’’یومِ حساب‘‘ وچ اوہ ایس جذبے نوں دلیرانہ انداز نال بیان کردے ہوئے رب سچے دے انصاف تے اُمید لائی بیٹھے نیں۔ اوہ سمجھدے نیں پئی لٹ کھسٹ ، کھوہا کھوہی ، مار دھاڑ کرن والیاں نوں ہلا ہلا کے آکھ رہے نیں پئی ظلم تے جبر دیاں واگاں بھاویں کنیاں ای ڈِھلیاں ہو جاون۔ اوڑک اِک دن ظلم دی ایہ کالی رات مک ای جانی ایں۔ اوہ دھرو تے دھونس کرن والیاں نوں للکار للکار کے آکھدے نیں پئیپتھر دل ظالماں نوں اِک نہ اِک دن اپنے کیتے دا حساب دینا ای پوے گا۔ اوہ جمال الدین افغانی دے اوس نظریے مطابق پئی میں ظالم تے مظلوم دوواں نال نفرت کردا ہاں۔ ظالم نال ایس لئی پئی اوہ ظلم کردا اے تے مظلوم نال ایس لئی پئی اوہ ظلم سہہ کے ظالم دا حوصلہ ودھاندا اے۔ ایہو سوچ سانوں نور محمدنور کپور تھلوی کول نظر آئوندی اے۔ اوہ دھرو تے دھونس کرن والیاں نوں للکار کے آکھدے نیں پئی پتھر دل انساناں نوں اِک نہ اِک دن اپنے کیتے دا حساب دینا پوے گا۔ بھاویں اوہ کِنا وی ظلم کر لین‘ اوڑک ایس دا انت ہوونا ای اے۔ نظم ’’یومِ حساب‘‘ وچ اوہناں دا لہجہ تیز تے اوہناں دا قلم وی آپ ہُدرا ہو جاندا اے‘ جدوں اوہ آکھدے نیں:

؎اوہ دن وی اِک دن چڑھنا اے

کاواں توں بنیاں موراں نوں

جو بھُل گئے اپنیاں ٹوراں نوں

اس قوم نے وڈے چوراں نوں

جد اُٹھ کے گل توں پھڑنا اے

اوہ دن وی اِک دن چڑھنا اے

نور کپور تھلوی اپنے آل دوآلے سیاسی، سماجی، مذہبی تے ثقافتی صورتِ حال توں اکھاں نہیں میٹدا سگوں اپنے سامنے ہوون والیاں تبدیلیاں تے نا انصافیاں نوں تخلیقی سطح اُتے اِنج ای پوری ایمانداری نال شعراں وچ بیان کر جاندا اے۔ ایس طرح اوہ اپنے پورے عہد دی تہذیب‘   ثقافت تے کلچر دا امین ہون دا حق وی ادا کر جاندا اے۔ نظم ’’آئین‘‘ وِچ دیس تے واپرن والیاں ہنھیریاں نوں ساڈے شاعر نے جیویں بیان کیتا اے اوہدے وچوں تہتر دے آئین دا نقشہ نظر آ رہیا ہے۔ لکھدے نیں:

 ٹٹ گیا آئین تہترا اے جدوں بول ایہ کسے نے بول دِتا

میرے وطن دے مٹھیاں پانیاں وچ اوس چندرے نے زہر گھول دِتا

 بنی ہوئی سی کُلی اتفاق والی ککھ ککھ کر کے اوہدا رول دِتا

چونہاں صوبیاں دی بدھی گنڈھ تائیں، مورکھ حاکماں پھڑ کے رول دِتا

حقدار نے منگیا حق اپنا ، وٹا گھٹ پا کے اوہنوں تول دِتا

مار گولیاں چیکنے پِنڈیاں تے سنگدلاں نے خاک چ رول دِتا

نُور کپور تھلوی دی شاعری اپنی اک وکھری دُنیا رکھدی اے جیہدے وچ معاشرے وچ پائی جاون والیاں بُرائیاں نوں جیس دلیری نال بیان کیتا گیا اے ایہ اوہناں دا ای کمال اے ۔ رشوت ساڈے سماج وچ اجیہا ناسور اے جیہنے اخلاقی تے اشرافی قدراں نوں پامال کر دِتا اے۔ رشوت لینا تے دینا دوویں قبیح فعل نیں۔ حیاتی نوں جہناں دُکھاںتے فکراں دیاں بلاواں نے گھیرا پایا ہویا اے۔ اوہناں وچ اِک وڈی بلا رشوت وی اے۔  نور کپور تھلوی دُکھیاں تے مظلوماں دی آواز بن کے بُرائی تے بھیڑ دی نندیا کردے وکھالی دے رہے نیں۔ اوہ اجیہے انقلاب دے چاہیوان نیں جیہدے آون نال ہر پاسے خود غرضی ، نفسا نفسی، لُٹ کھسٹ، ڈیرے چُک لووے تے ٹھرو ٹھرو کردی انسانیت نوں پیار تے امن و سکون ملن لگ پوے۔ اپنی نظم ’’رشوت‘‘ وِچ اوہ واعظاں تے مُلاں نوں مخاطب کر کے پچھدے نیں، پئی اینیاں تقریراں تے وعظاں دے باوجود ایہ بُرائی روز دیہاڑے آکاس بیل وانگوں ودھدی جا رہی اے۔ اوہ رشوت لین والیاں وڈے پیٹوواں دا معاملہ تے خُدا تے چھڈ دیندے نیں پر معاشرے دے ایہ رول ماڈل لوک مُلاں تے واعظاں تے زیادہ ذمہ داریاں محسوس کر دے نیں۔ نور کپور تھلوی ہوراں اپنیاں مزاحمتی نظماں وچ سماج وچ پل رہیاں منافقتاں، سیاسی سازشاں، استحصالی رویاں  توں لا تعلق رہن دی تھاں معاشرے دے پسے ہوئے لوکاں دی آواز بن کے شعراں راہیں اپنی جُڑت دا اظہار کیتا اے۔نظم ’’رشوت‘‘ دے کُجھ شعر ملاحظہ کرو:

رشوت نو ں روکن لئی حاکم ہُن سو تدبیراں کردے نیں

ملاں پے وعظ سناندے نیں، لیڈر تقریراں کردے نیں

بند ہونا رہ گیا اِک پاسے ایہ اَگے نالوں ودھ گئی اے

اوہ جویں مذمت کردے نیں رشوت دی گڈی چڑھ گئی اے

کئی اپنے کم حکومت وی رشوت نال پئی چلاندی اے

دے دے رشوت اخباراں نوں اپنی تعریف کراندی اے

تگڑے نوں لینا شوریٰ وچ کیہ ایہ سیاسی وڈھی نہیں

ڈر آوے جیہدے بھونکن توں ایہ مونہہ اوہدے وچ ہڈی نہیں

اوہ اپنی ایس نظم وچ معاشرے دے سارے شعبیاں نوں تنقید دا نشانہ بنائوندے نیں۔ معاشرے دے وگڑے نظام نوں سدھارن تے لوکائی دے مردہ ضمیراں نوں جگاون لئی ایہ اک نمائندہ نظم اے۔ بلاشبہ اوہ لوکائی دیاں سوچاں تے فکراں دے سُومیاں نوں مثبت راہواں وکھاون والے راہبر نیں جہناں دیاں غزلاں تے نظماں دے چوکھے شعررشوت خوراں دے مُنہ تے طمانچہ اے۔ حقی گل ایہو اے پئی رشوت دی گرم بازاری نے سماج وچ کوئی تھاں خالی نہیں چھڈی تے ایہ بُرائی اینی کو عام ہو گئی اے پئی سانوں اپنے جائز کماں لئی وی رشوت دین تے مجبور کیتا جاندا اے۔ شاعر دا دل حساس ہوندا اے اوہ زمانے بھر دے دُکھاں نوںاپنے دکھ درد سمجھدا اے۔ ایہو ای وجہ اے پئی کئیاں تھاواں تے اوہناں دا لہجہ تے طنز دل پھاڑ دیندا اے۔ اوہ صداقتاں تے سچائیاں جیہنوں آکھن لئی وڈے حوصلے تے جگرے دی لوڑ ہوندی اے۔ ایہو گل بغیر کسے ول پھیر توں نور محمد کپور تھلوی آکھ کیسماج دیاں بند اکھاں کھول دیندے نیں۔

ساڈے سماج وچ پائی جاون والی منافقت تے کوجھاں نے جس طرح روحاں نوں زخمی کر کے رکھ دِتااے۔ ساڈا ایہ شاعر اوہ سارے حالات ویکھ کے چپ کرن دی تھاں حالات دا مقابلہ کردیاں کُرلاندا ضرور اے۔

ہُن رشوت اینی ودھ گئی اے بِن رشوت نہ کوئی کم ہووے

اس ملک چ رشوت دِتیاں بن نہ مر ہووے نہ جم ہووے

وچ شہراں دے اَج قبر دی تھاں بِن رشوت دِتیاں ملدی نہیں

جمدے نوں ٹیکہ لاون لئی بِن رشوت نرس وی ہلدی نہیں

اِک مت دیاں میں حاکماں نوں تُسیں مغز ایہدے تے مارو نہ

جس جُرم نوں ختم نہیں کر سکدے ، اُس جرم نوں جُرم پکارو نہ

ایتھے آکے نور محمد کپور تھلوی اوہناں آگوواں نوں مخاطب نیں جہناں نے دین نُوں اپنی خواہش دا ناں دِتا اے۔ اوہناں نُوں بے حِس رشوت خوراں دے مردہ ضمیراں وچوں ایمان دا رتی بھر خُون وی نکلدا نظر نہیں آئوندا۔ ایتھے آ کے اوہناں دا درد لوکائی دا درد تے غم بن جاندا اے۔ جدوں رشوت نہ ہوون پاروں کسے دا جائز کم وی راہواں وچ اَٹکیا رہندا اے تے رشوت خور افسراں دیاں موٹیاں فائلاں تھلے دبیا اوہ کم افسر دی سنگدلی دی نظر ہو جاندا اے۔ درد نوں تلخیاں دی جیبھ مل جاوے تاں لہجے وچ کڑتن پُنگرپیندی اے۔ اوہناں دی مثبت سوچ کئی پاڑے میلن دے جتن کردی وکھالی دیندی اے پر ایس دا کیہ کیتا جاوے پئی مفاد پرست ٹولے نے اپنے ذاتی مفاداں لئی دین نوں اپنی خواہش دا ناں دِتا اے۔ اوہناں دے نیڑے مورچیاں وچ لُک کے واعظ نصیحتاں کرن دی تھاویں عملی طور تے کردار وی جنگ کرن دی لوڑ اے تاں جے سماج دی خوبصورتی تے سہپن آوے۔ کوئی ماڑے دا حق نہ کھاوے، کوئی خود غرضی دیاں پوڑیاں چڑھن لئی قانون نوں پیراں ہیٹھ مدھولن دی جرأت نہ کرے۔

نور کپور تھلوی نے اپنی ایس طویل نظم وچ اوس فلسفے ، رمز و حکایت تے سچائی نوں نتاریا اے جیہڑا ساڈے ایس وسیب وچ گھٹدا جا رہیا اے۔ لکھدے نیں:

 جیویں سود دا بدل منافع اے ، رشوت دا نواں کوئی ناں دھر لو

کوئی نواں قانون بنا کے تے اس روگ دا کوئی اُپا کر لو

اپنی اِک ہور شاہکار نظم ’’قائد اعظم دے جنم دن تے‘‘ وچ اوہناں قائد اعظم دی روح نوں مخاطب کردیاں شکوے شکایتاں دے ڈھیر لا دِتے نیں۔ ساڈے ایس سوہنے دیس وچ آمرانہ نظام دی وجہ نال ایہدیاں جڑاں کمزور توں کمزور ہوندیاں جا رہیاں نیں۔ آئے روز ایہنوں مارشل لائی نظام اِلاں، گرجھاں تے بھگیاڑاں وانگوں نوچ رہیا اے۔ نور محمد کپور تھلوی اصل وچ لِسیاں تے کمزوراں دی آواز اے۔ جدوں ایہ آواز ماڑیاں دے دل دی آواز بن کے نکلدی اے تے فیر ایہ اِک بندے دی آواز نہیں رہندی سگوں ایہ پورے سماج دی آواز بن جاندی اے۔ ایہ حیاتی جیہڑی پھلاں وانگر کھڑدی ہسدی سوہنی لگدی اے جدوں ایس پھلاں وانگ مہکدی حیاتی دا حُسن کھوہن لئی بگھیاڑ اگے آئوندے رہن گے تے فیر کئی منصور، سرمد، دلا بھٹی تے احمد کھرل جیہے شینہ بہادر سینہ تان کے میدان وچ ایہدی رکھشا لئی آ جاندے نیں۔ ایتھے نور کپور تھلوی ادب دا محمود غزنوی معاشرتی ناہمواریاں تے کوجھاں دے سومنات نوں توڑ کے فاتح اکھوان دا چاہیوان نظر آئوندا اے۔ نور کپور تھلوی ہوری قائد اعظم دی روح نوں مخاطب کردیاں اوس عظیم رہنما نوں وطن دیاں بوٹیاں نوچن والے غداراں دے چالے دسدے پئے نیں:

کہناں دے وس پا گیوں سانوں قائد اعظم پیارے

مُکر جاون وعدہ کر کے ، جھُوٹھے نکلے سارے

تیرے مگروں جو وی ایتھے لیڈر بن کے آیا

پھوکیاں دیندا رہیا تسلّیاں، کسے نہ قول نبھایا

تینوں کافر آکھن والے بن بیٹھے نیں رہبر

دن پر دن حالات وطن دے بد توں ہو گئے بد تر

 ڈاکا، چوری ، سینہ زوری دی پئی چلے نھیری

ہر دفتر وچ رشوت لیندے ٹنگ کے فوٹو تیری

 ہن جمہوری گل دے ناں تے ایتھے مارن کھِلی

گھوڑے بن گئے گھاہ دے راکھے ، ددھ دی راکھی بِلی

 پر ایہ سانوں ہکن اودھر جتھوں پہلاں چلے

سوچ نویں نہ دِتی کوئی کھوہ لیا جو سی پلے

 قلماں ساڈے ہتھوں کھوہیاں کاغذ اگیوں چُکے

دانش فہم تے سوچ دے مادے ذہناں وِچوں مُکے

ایہ سوچ تے فکر ہر اوس بندے دی سوچ اے جیہڑا ایس آزاد وطن وچ جی رہیا اے  جیہڑا ایس وطن نوں ودھدا پھُلدا ویکھنا چاہوندا اے۔ وطن دی آزاد فضاواں وچ جمہوری سوچ رکھن والے کوئی وی محب وطن اپنے وطن دے ویریاں نوں چنگی اَکھ نال نہیں ویکھدا۔

اس کائنات دی وسعت وچ کیہ وقعت ہے اِک بندے دی

میں ویلے دے چنگیزاں نوں ایہ گل سمجھا کے ٹُرجاواں

ایہ ذاتاں ، فرقیاں ، مذہباں دی نفرت تھیں سڑدی دُنیا تے

گھَٹ بن کے پیار محبت دی ، برکھا برسا کے ٹُر جاواں

 اقبال ، جناح ، سرسید تے جہناں کُفردے فتوے لائے سی

اوہ کھکھر زہری ڈیمُوں دی میں ساڑ اُڈا کے ٹُر جاواں

سیاسی جبر توں وکھ وی جبر دے بہت سارے رُوپ نیں تے مزاحمت دے وی بہت سارے رویے نیں۔ نور محمد کپور تھلوی ہوراںسیاسی، سماجی، مذہبی تے معاشرتی جبر دے خلاف کھُل کے مزاحمت کیتی اے۔ اوہناں کدھرے جرنیلی سیاست دے خلاف سِدھا ساواں بغاوت  کیتی اے تے کِدھرے دین دے نام نہاد ٹھیکیداراں نوں آئینہ وکھایا اے۔

چشتی ، قادری ، شیعہ ، سُنی سارے مسلک ویکھ لئے

دھرم دی قیدوں کڈھ کے حضرت مینوں بس انسان کرو

اوہ انسان تے انسانیت دے قدردان نیں تے انسان دی محبت وچ اوہناں نے بڑے جوش نال بھریاں نظماں تے غزلاں لکھیاں نیں۔ نور محمد کپور تھلوی دی شاعری فکر تے شعور دی شاعری اے جیہدے وچ اوہناں اپنی بصیرت‘ فہم و ادراک تے فکری سوچ دے اجیہے ہیرے موتی تراشے نیں جیہدے تے زمانہ مدتاں مان کریندا رہوے گا۔

اوہ قلم دی حُرمت دا خیال کردیاں قلمی جہاد کردے نیں۔ اوہ سمجھدے نیں قلم بند ہووے تے صرف قلم ای ہندا اے پر جدوں ایہنوں لکھن لئی کھول لیا جاندا اے تے قلم سجدے وچ چلا جاندااے تے سجدہ وچ جا کے کدے منافقت کیتی ای نہیں جا سکدی۔ اوہ قلم نوں عبادت سمجھ کے لوکائی دے دُکھاں دا دارو بنن لئی چلاندے نیں تے ایہ قلم ای اے جیہدا زور تلوار توں وی ودھ اے ایسے لئی اوہ خود آکھدے نیں:

نورؔ قلم وچ زور بڑا اے ، کاٹ ایہدی تلواروں ودھ اے

شکتیاں ظلم جبر دیاں جگ تے ، قلم دے اَگے سب جھُکیاں نیں

 

 اگر مظلوم بندے نال تہانوں کُجھ رفاقت اے

لکھو اس تے تہاڈی قلم دے وچ بہت طاقت اے

اوہ اپنی شاعری وچ ہر ماڑے نوں اَگے ودھدا ویکھنا چاہندے نیں۔ ہر لِسے تے کمزور دی بانہہ پھڑ کے اوہدا حق دوان لئی بانگِ دہل سچائی دا پرچارک کردے وکھائی دے رہے نیں۔ اوہ سمجھدے نیں پئی سچ نوں سچ نہ آکھنا دراصل سچ دی موت اے۔ جے سچ بولن والے سچ آکھن توں ڈردے رہن گے تے سچ اپنی پچھان بھُل جاوے گا۔ کیوں جے سماج وچ اینا کُو جھوٹھ بولیا جا چُکیا اے کہ ہُن جھوُٹھ ای سچ دا برقعہ پا کے دھوکا دیندا پھردا اے تے جھوٹھ ای سچ لگن لگ پیا اے۔ اوہ نہیں چاہندے پئی اجیہی صورتِ حال پیدا ہووے۔

نورؔ کد تک سہندے رہساں ظلم ستم دے صدمے

جد تک نہ قربانی دِتی، رُکنے نہیں ایہ ہاڑے

انھی پیہوے، کُتی چٹّے، چور سپاہی رَل گئے

لٹ کھسٹ دی وگدی گنگا کیوں نہ اس وچ نہائیے

اپنی اِک ہور لمّی نظم ’’دناں دا پھیر‘‘ وچ ماڑیاں تے کمزوراں دے حوصلے ودھاندے نیں پئی انسان نوں ماڑے چنگے حالات نال سامنا کرنا پیندا اے۔ ایس لئی بے ہمتا ہوون دی تھاں چنگے دناں دی آس رکھنی چاہیدی اے۔

دن اِکو جیڈ نہ رہندے نیں

چکھ توں وی ذائقہ بھُکھاں دا

کوئی ٹھیکیدار نہ سُکھاں دا

سب لیندے حصہ دُکھاں دا

ایہ گل سیانے کہہ گئے نیں

نور کپور تھلوی نے اپنی شاعری راہیں اِک نواں تے وکھرا اسلوب ورت کے ادب پارکھاں نوں اِک کھُلا چیلنج دِتا اے۔ اوہنے بغیر کسے اولھے تے لویٹے توں معاشرے دیاں سچائیاں نوں اوسے طرح پیش کر کے اِک بے باک انقلابی شاعر ہون دا ثبوت دِتا اے۔

سیٹھ توں پیشگی منگن ویلے کیوں نہ اُس نوں یاد رہیا

رحم دا مادہ گھٹ ہندا اے زرداراں دھنواناں وچ

 حج ، زکوٰۃ تے صدقہ ، رشوت سب کُجھ پیسا کردا

پیسے بن نہ پار لنگھاندے ایس وطن دے تلّے

 

اوہنوں کیہ جے مُلک چہ ہو گئی بہت ترقی

پوہ ماگھ دا پالا جیہنے بناں رضائی لنگھایا

نور کپور تھلوی نوں سماج نال شکایت اے پئی اوہ اوہدے سچ بولن تے اوہدا حوصلہ ودھان دی تھاویں اوہدے نال چھیڑ خانیاں کر رہیا اے کیوں جے سچیاں نوں لوک بہت کُجھ آکھن لگ پیندے نیں۔ کوئی کُفر دے فتوے لاون لگ پیندا اے تے کوئی اوہنوں پاگل تے مجذوب آکھ کے اوہدے فن دا مذاق اُڑاندا اے۔ ایہو گل شاہ حسینؒ لاہوری تے بابا بُلھے شاہؒ نے آکھی سی۔ کیوں جے سچائی دا پہرہ دیون والیاں نُوں مشکلاں نال تے ٹکرانا ای پیندا اے۔ بقول نور کپور تھلوی:

جیہڑا اس دُنیا وچ کردا سچیاں کھریاں گلاں

لادینی دی لوک اوہدے تے لا دیندے نیں چھاپ

اوہ ایتھے ایہ ساری صورتِ حال ویکھ کے انسان دا اصل روپ سیہانن وچ اوکھیائی محسوس کردے وکھائی دے رہے نیں۔ اوہ آکھدے نیں پئی اسیں ہمیش عظمتِ آدم دے خیر خواہ ہو کے دسیا اے پر انساناں نے ساڈے نال دھرو دھکا ای کیتا۔ سانوں سمجھ نہیں آئی پئی ایتھے انسان کنے کو رنگاں دے وسدے نیں۔

دُنیا وچ بھولیاں شکلاں توں اسیں اکثر دھوکھا کھاہدا اے

کوئی سانوں ایہ سمجھا دیوے ، انسان نُوں کیکر رنگدے نیں

سمجھ کے لوکاں تائیں ہینا، کردا رہیا مذاقاں

جھات نہ ماری اپنے گھر ول بھڑکی جتھے اگ

اوہ سمجھدے نیں پئی ظلم و جبر دیاں طاقتاں نال ٹکران لئی کسے نوں تے بارش دا پہلا قطرہ بننا ای پینا اے کیوں جے جد تیک کوئی قربانی نہ دِتی گئی، پتھر دل حاکماں نے لوکاں دا لہوپیندے رہنا اے۔ ایس توں پہلاں پئی ٹھروٹھرو کردی انسانیت موت کنارے اپڑ جاوے سانوں قربانیاں دین لئی اگے آئونا پوے گا۔

 نورؔ کد تک سہندے رہساں ظلم ستم دے صدمے

جد تک نہ قربانی دِتی، رُکنے نہیں ایہ ہاڑے

کدھرے کدھرے شعر آکھدیاں اوہناںدا قلم آپ ہُدرا جیہا ہو جاندا اے تے فیر اوہ طنز دے تیراں نال لوبھی لوکاں دا سینہ چھلنی کردے وکھالی دیندے نیں۔ اوہ سمجھدے نیں جے میرے سچائی تے بھلیائی دے پیغام دے باوجود وی بھیڑیاں لوکاں لُٹ کھسٹ کرن توں باز نہیں آئونا تے اپنے مکروہ چالاں نال تڑفدی بلکدی مخلوق نوں جیوندیاں لاشاں ای بنانا اے تے بنائی جائو۔ اوس خالق تے مالک نے تہاڈیاں واگاں ڈھلیاں چھڈیاں ہوئیاں نیں۔ اِک دن ظالم اوہدے شکنجے وچ آپے ای پھسن گے۔ جدوں اوہ آکھدے نیں:

دما دم مست قلندر

مال بگانا سُٹ لے اندر

لوکاں دے ہنجوواں دی نینہہ تے

چالو کرے اپنا جندر

اصل انہاں دی چور تے ڈاکو

کیہ دارا تے کیہ اسکندر

اِک درد مند شاعر ہون دے ناطے نور کپور تھلوی سارے جہان دے دُکھ تے درداں دا سمندر اپنے اندر جذب کرن تے تڑفدی کرلائوندی دُنیا نوں سکھ جزیرے ونڈن دا چاہیوان نظر آئوندا اے۔ اوہ جیہڑے معاشرے وچ جیون لنگھا رہے نیں۔ اوتھے انسانیت نوں پیراں ہیٹھ روندیا جاندا اے۔ آئے روز انسانیت دا جنازہ کڈھیا جاندا اے۔ وسیب دے سارے دُکھ تے پیڑاں اوہناں دیاں بڈھے پنڈے وچ تھرتھلّی مچا دیندے نیں۔ سارا وسیب اوہناں دے اندر رچیا ہویا اے۔ ایس لئی وسیب دا دُکھ جرنا اوہناں دا مقدر اے۔ پل پل لوکائی دیاں پیڑاں اوہناں دے قلم وچوں وین پائون دا جتن کر دیاں وکھالی دے رہیاں نیں۔

اس جذبے دا کیہ ناں دھرئیے موڑ کے مُکھ حیاتی توں

موت اُڈیکن لگ پئے لوکی ہو کے کھڑے قطاراں وچ

نور کپور تھلوی دی شاعری دا چوکھا حصہ سیاسی تے سماجی ناہمواری دی کُرلاٹ اے۔ اوہناں نے تھاں تھاں تے منافقت ، کھوہ دھکا ، لٹ کھسٹ کرن والیاں نوں مزاحمت دا نشانہ بنایا اے۔ اوہناں نے ایہناں مسئلیاں نوں اپنی جان دا روگ بنا کے ساڈے سامنے پیش کیتا اے۔ ایہ اوہناں دا ای کمال اے پئی اوہناں نے اپنے دور دی اجتماعی آواز بن کے ناانصافی، ظلم، دھروہ، استحصال، معاشی جبر تے سماجی ناہمواریاں نوں سچے سبھا نال پیش کرن وچ پوری ایمانداری دا مظاہرہ کیتا اے۔ اوہ اینا کُجھ لکھن تے سمجھاون مگروں جدوں کسے پاسے کوئی تبدیلی تے محبتاں دے گلزار کھڑے نہیں ویکھدے تے پکار اُٹھدے نیں:

اوہو راجے، اوہو پرجا کیہ ہوئی تبدیلی

نورؔ تُسیں اوہ بھولے بندے ایویں پھردے پھُلے

جدوں اوہ ویکھدے نیں پئی کالے دھندیاں نال غریب غریب تر تے امیر امیر ترہو رہے نیں۔ سماجی تے سیاسی جبر تے اونچ نیچ نے دلاں دی کھیتی نوں کلر بنا دِتا اے۔ ایس اُلتھ پلتھ تے اونچ نیچ نوں ویکھ کے نور کپور تھلوی دے لہجے وچ تلخیاں اُبھردیاں رہندیاں نیں۔ کیوں جے اوہ چانن راہواں دے سوار نیں تے ایس لئی کسے وی جبر نال سمجھوتہ کرن دی تھاویں ایس نال ٹکرا جان دی شکتی رکھدے نیں۔ اوہناں دی شاعری اِک اجیہے انقلاب نوں جنم دِتا اے جیہدے مگروں کدھرے وی کوئی معاشی تفریق نہ ہون دی آس ملدی اے۔

لوکاں دے ہتھ اینی دولت کتھوں آ گئی خورے

 جیہنوں خرچ کرن لئی بن گئے تھاں تھاں اُتے باڑے

اوہ زوراوراں زمینداراں تے سرمایہ  داراں دیاں استحصالی چالاں نوں ویکھ کے کرلاٹاں ماردے نیں۔ اوہ جان دے نیں پئی ہمیش نچلے طبقے دے لوک ای زیادہ محنت تے اُدم کردے نیں پر اوہناں نوں اوہناں دی محنت دے صلے وچ گھٹ اُجرت دے کے ٹرخا دِتا جاندا اے۔

نور کپور تھلوی نے محنت تے اُدم دے سارے موسم اپنے پنڈے اُتے ہنڈائے نیں جس پاروں اوہنوں محنت کش طبقے دا نباض وی آکھیا جا سکدا اے۔ اوہدا تے مشن ای لوکائی دے دُکھاں نوں اپنی ذات دا حصہ بنانا اے۔ اوہ اجوکے عہد دے ترجمان دے روپ وچ کھُل کے اظہار کردے نیں۔ جدوں آکھدے نیں:

ایہ دھرتی نہ تیری میری، ساری مِلک خُدا دی

 نتھو جیکر واہوے  بِیجے پھُل کیوں پھتو کھاوے

چھاں مانن نوں نورؔ نکھٹے آ کے پیر پسارن

 اوہ کیوں دُھپے سڑے وچارا جیہڑا بوٹا لاوے

اوہ سماج دے جھوٹے ناخُداواں نال آہڈا لائوندے لائوندے کدھرے کدھرے حقیقی خُدا نال وی گلے شکوے کردے وکھالی دیندے نیں پر ایتھے وی اوہدا حساس دل لوکائی دے دُکھ وچ ای حقیقی خُدا نال شکایت کردا پیا اے۔ کیوں جے اوہدیاں سوچاں دا سیک ٹھرو ٹھرو کردی انسانیت نوں اِک  نِگھ تے روحانی خوشی توںجانو کران دے علاوہ ہور کُجھ نہیں اے۔

رب توں وڈّا بے پرواہ اے جگ وچ دُوجا کیہڑا

اکناں تائیں بھُکھیاں مارے اِکناں تیک رجاوے

 

 پتھر دے وچ کِیڑا رب نوں دِس پیندا

 کیوں نہیں نظریں آئوندے بھُکھے پیاسے لوک

 

میرے خیال وچ بندیاں آپ کر کے

 ایویں گل ایہ تیرے تے تھوپ دِتی

پانی دیویں نہ نبیؐ دے دوہتیاں نُوں

 قبراں دھون لئی عرق گلاب دیویں

نور کپور تھلوی دی شاعری دا چوکھا حصہ استحصالی قوتاں دے خلاف احتجاج اے۔ رشوت ، چور بزاری ، محلیاں تے شہراں چوں اُٹھ کے اسمبلیاں تیکر پہنچ گئی اے ۔ اوہ لوک جیہناں دا کوئی تشخص تے پچھان نہیں۔ اج اوہ قوم دے آگو بنی بیٹھے قوم دی تقدیر دا فیصلہ پئے کردے نیں۔اوہ معاشرتی بے دستوری تے چور دروازے راہیں اگے آون والیاں نوں ماجھا ، گاما ، شیدا تے غنڈی رن دے القاب نال پکار دے نیں۔ اوہ مارشل لائی نظام دے خلاف تے جمہوریت دے علمبردار نوں چنگے لفظاں نال سراہندے نیں:

جو مونہہ آئی گالی دِتی

چھڈیا نہ اخلاق دا پھکا

قوم دے لیڈر بن کے آئے

ماجھا، گاما ، شیدا ، رکھا

غنڈی رن ہن بن گئی آپا

چودھری ہو گیا چور اُچکّا

کول ضیاء بدرنگی دُکی

بھٹو دے ہتھ رنگ دا یکا

نور کپور تھلوی نے اپنی شاعری وچ نویاں نویاں سوچاں تے ڈونگھے خیالاں نوں اپنایا اے۔ اوہدی شاعری دا مرکز محور مزاحمتی رنگ اے۔ اوہ اکھراں دی نابری نال جُڑیا ہویا لوک پیڑتا دا سیک رکھن والا دردی شاعر اے جیہدا اپنے دھڑے نوں چھڈ کسے ہور سوچ نوں اپنانا اوکھا ای نہیں نا ممکن وی نظریں آئوندا اے۔ اوہ جدوں ویکھدا اے پئی جھوٹھیاں دی ایس منڈی وچ غنڈی رن پردھان بنی بیٹھی اے تے سچے در در دیاں ٹھوکراں کھان تے مجبور ہوندے نیں تے اوہدا سینہ پھٹ جاندا اے۔ اوہدے اندر بھانبھڑ مچدا اے تے اوہ دُہائی دے دے کے ایہ آکھن تے مجبور ہو جاندا اے۔

بدل لوئو لفظاں دے معنے اپنے دل دے چین دی خاطر

سچ تے جھوٹھ دا فرق نہ لبھو اِس دُنیا وچ رہن دی خاطر

اِس دھرتی دی ککھ دے وچوں اوہ منصور نہیں ہن جمنے

جیہڑے سُولی چڑھ جاندے سَن اِک سچی گل کہن دی خاطر

منافقت تے ریاکاری دے ایس دور وچ ہر منکھ اندروں اندریں کھوکھلا تے گونگا  ہو کے رہ گیا اے۔ اوہدیاں سوچاں تے فکراں اُتے جندرے لگے ہوئے نیں۔ اوہدا کرب تے درد سینے دی ولگن وچ ہوکا بن کے بلھیاں تے نہیں آ سکیا تے نور کپور تھلوی بہار رُت دا چاہیوان اِک دردمند لکھاری اوس منکھ دا دردی بن کے کُرلائوندا اے۔ اوہنوں کدی سماجی تے کدی سیاسی محاذاں تے قلمی جنگ لڑنی پیندی اے۔ اوہدے شعراں اولھے طنز دے تِکھے تیر آئوندی بھلک لئی اِک نواں سویرا پھٹن دے جتن کر دے پئے نیں تے اوہ اپنے ایس مشن تے قلمی جہاد وِچ ہمت نہیں ہاردا ، بے آسا تے بے ہمتا نہیں ہوندا۔ ایہو اوہدا کمال تے بہادری اے جیہدیاں مہکاں قاری اوہناں دے ایہ شعر پڑھ کے محسوس کر سکدا اے۔ ونگی لئی کُجھ شعر درج نیں:

سارے لوکی جگ توں ہارے کسے نہ جتیا جگ

 شملے سب دے نیویں ہو گئے پیریں رُل گئی پگ

 سچیاں تے ازمائیاں گلاں کیتیاں جیبھ کٹیوے

تکڑی ہتھ وچ پھڑ کے ایتھے کوئی نہ پورا تولے

ہے کوئی جس نے سارا جیون نہیں کیتا کوئی پاپ

 فیر فرشتا بنن دی کوشش کیوں کردے او آپ

 طاقت ہے جے ہتھ تساڈے نویں پواڑے پائو نہ

 ایہ دھرتی ہے رب دی مسجد میخانہ یا دَیر نہیں

آزادی دی راہ دے راہیو ، ایہ گل سوچ وچار لوئو!

لہو دیاں ندیاں لنگھنیاں پوسن ایہ باغاں دی سیر نہیں

جم جم اپنے گھر دے اندر سو واری کر لو

 زوراورا! پر میرے سورج دا بوہا نہ ڈھو

قاتل بڑیاں خُوشیاں تھیں اَج مقتل فیر سجایا اے

 سوجھے ہو کے رہیو لوکو! مینوں دسدی خیر نہیں

جے تُسیں مُرشد سچے او تے میری سوکھی جان کرو

دو ویلے دی روٹی دا میرے لئی سامان کرو

ہُن تے پِیرا کُجھ نہیں پلّے، سکھنی جند نمانی اے

 بکرے دی تھاں چھُری چلا کے مینوں لہو لہان کرو

بھائی تھیں بھائی لڑدا اے ، بندے نوں بندہ کھاندا اے

 جس گل توں جھگڑے چھِڑ دے نیں اوہ آپ مُکا کے ٹُر جاواں

ایہ دیوا مہر محبت دا جو پَل پَل بُجھدا جاندا اے

 اِس تیل توں خالی دِیوے وچ رَت اپنی پا کے ٹُر جاواں

بُت کعبے دے توڑن والیا! فِراِک پھیرا پائیں

 دیس میرے وِچ پُوجے جاون اَج وی لات منات

وید حکیماں کول نہ جاون ایسے بندے ڈِٹھے

 پیر دا گنڈا گل وچ پاون جے چڑھ جاوے تاپ

؎ پیا بیمار تے پیسے ونڈے ککڑ صدقہ چھڈے نیں

ربّ نوں رشوت دین دے لوکاں خوب طریقے کڈھے نیں

کنک دی روٹی ، دال چنے دی جے غیرت نال مل جئے

 وار دیاں میں بے شرمی دے اِس توں سو رَس گلّے

نور محمد کپور تھلوی ہوریں جان دے نیں پئی ایس سماج وچ ہر گل اُتے سب کجھ آکھیاجا چُکیا اے۔ اج دا بندہ اسماناں نُوں چھُو رہیا اے۔ اوہ سمجھدے نیں پئی فکر تے سوچ دا خزانہ کدی وی نہیں مُکدا۔ نویں تقاضیاں دا حل سوچ تے فکر نوں استعمال وچ لیاون دا ناں اے۔

؎سب کُجھ آکھیا جا چُکیا اے

ہُن بندے توں کیہ لُکیا اے

نور کپور تھلوی ہوراں دی شاعری وچ جذبیاں دے نال نال حقیقت پسندی دے جھلکارے ڈاڈھے نظریں آئے نیں۔ اوہناں اپنی شاعری وچ سماج دے المیے نوں دردی اکھراں نال جیس ہمدردی نال اُلیکیا اے ‘اوہدے توں انسان تے انسانیت دیاں ڈِگدیاں تے مجروح ہوندیاں قدراں نوں اِک نویں عظمت تے بلندی ملن دی تانگھ ملی اے۔ سچی گل ایہ وے پئی اوہناں دی شاعری چانن راہواں دا سفر اے۔ اوہدا ایہ سفر کامیاب تے ماڑیاں، لِسیاں، کمزوراں تے بے ہمتیاں نوں اپنی منزل دے نیڑے اپڑان لئی ’’نور مینارہ‘‘ دا کردار ادا کردا اے۔

اوہ اپنی شاعری راہیں اپنے ناں دی تفسیر بن کے دِلاں دے گھپ ہنھیریاں وچ چانن تے نُور دی جگمگ لَو ونڈدے رہن گے۔

مُکدی گل ایہ وے پئی نور کپور تھلوی نے اپنے کلام راہیں اِک سُچّے تے سچے شاعر دی طرح لوکائی دے دُکھاں درداں نوں کھنگالیا تے فیر اوہناں دے دُکھاں درداں دا ویروا کیتا۔ اوہناں دیاں مشکلاں تے اوکڑاں دا جائزہ لیا تے اپنی بے باک سوچ راہیں اوہدا مؤثر اظہار کر کے عوام نوں اِک نویکلا رنگ وکھایا۔ معاشرے دے پسے ہوئے طبقے دے دُکھاں تے درداں دا احساس سانوں نور کپور تھلوی دی شاعری وچ ایس کر کے بڑا بھرواں مِلدا اے پئی اوہ آپ وی اِک متوسط طبقے نال تعلق رکھن والے ادیب سن۔ اوہناں نُوں اوہ ساریاں اوکڑاں تے پریشانیاں دا سامنا کرنا پی”