مشتاق بٹ پنجابی زبان دے حق منواؤن والے سبھ توں کامیاب آگو

 مشتاق بٹ جی پنجابی زبان نوں اوہدے حق دوان دی تحریک دے سبھ توں کامیاب آگو سن.  آپ جی نے 17 چون 1925 نوں موچی دروازے لاہور اندرلے علاقے وچ وسے اک درمیانے میل دے ٹبر وچ اکھ کھولی, اوہناں دے پیو غلام قادر بٹ اک محنتی ماہنو سن . اوہناں ڈاڈھے شوق نال پڑھا کے اپنے لاڈِلے پُتر مشتاق نوں وکیل بنوایا سی.
مشتاق بٹ جی نے ضلع کچہری لاہور وچ وکالت شروع کر دتی جد کہ اپنا دفتر 9-اے شاہ عالم مارکیٹ وچ بنایا. ایہ دفتر ای بعد وچ پنجابی لہر دا گڑھ بنیا. ایتھے ای اوہناں جولائی 1970 دے شروع وچ” دیس پنجاب محاذ ” دی نینہ رکھی تے نال ای پنجابی زبان دے حق منوان لئی عملی جتن شروع کر دتے.
ایم اے پنجابی شروع کروان لئی سرکار تے دباء پاؤن دا متا پکایا گیا. میدان موچی دروازا توں لے کے  مال روڈ تے پنجاب اسمبلی تیک وڈی ریلی کڈھن دیاں تیاریاں شروع ہو گئیاں۔ ایس  سلسلے وچ جس جوش جذبے نال مشتاق بٹ جی نے ایہ مہم شروع کیتی اوہدا ذکر کرنا وی  ضروری اے۔ بٹ جی دے آکھن موجب ایہ نرا جلوس نہیں پنجابیاں دی جنج چڑھے گی۔ فیر انج ای ہویا۔ ویاہ دے کارڈاں دے روپ وچ ای ایس پنجابی ریلی دے سدا پتر بنوائے گئے تے فیر پنجابی پیاریاں توں وکھ موہرلیاں سماجی تنظیماں وچ وی ونڈے گئے . مشتاق بٹ وکالت دی پڑھائی ویلے توں ای ترقی پسند لہر نال جڑ گئے سن پر پنجابی جلوس نون کامیاب کروان لئی اوہ , شہر وچ  روائتی جلوس کڈھن والے آگوواں دے ترلے تیک کردے رہے۔  جہناں کول گڈاں، ریڑھے تے بگیاں سن اوہناں نال وی گل مکائی گئی۔ پاکستان دی تواریخ وچ پہلی وار ” پنجابی پڑھاؤ ” دے لفظ بہت وڈے بینر تے لکھوائے گئے۔جلوس وچ ایہ بینر اوس واہن تے لایا گیا سی جہدے تے مشتاق بٹ تے دوجے معتبر سوار ہوئے۔ ملتان دی نشانی دے طور ایس جلوس دے رلتیاں لئی ملتانی لاچے منگوائے گئے، پگاں تے تریزاں والے خاص جھگے وی بنوائے گئے .لوکاں دے کھان پین دا وی کھلا سربندھ  کیتا گیا۔
17 جولائی 1970 نوں دوپہر نوں ای  وڈی گنتی وچ لوک موچی دروازے والے میدان وچ اکٹھے ہون لگ پئے سن. لوکاں دا سواگت کردے کردے بٹ صاحب اکٹھ وجوں نکل گئے. دوبارا تیار  ہو کے چٹی گھوڑی تے سوار ہو کے آئے تے ہن اوہ چثےکڑتے تہمند تے پگ وچ نظر آ رہے سن۔ ڈھول دا ڈگا وجیا تےگھوڑی توں لے کے  راجا رسالو تے ہور پنجابی سیوکاں نال بھنگڑا پاؤن لگ پئے۔ ایتھوں ٹرن دا ویلا پیشی تے ڈیگر دے وچکارلا رکھیا گیا سی۔ ایس جلوس وچ رلن والیاں  دی گنتی سوواں وچ نہیں ہزاراں وچ سی۔ ڈھولاں دی گھمکار وج بھنگڑے پھمنیاں پاؤندے گبھروواں دے پچھےپچھے بہت سارے شنگھارے ہوئے گڈے تے ریڑھیاں  نوں لئی ایہ جلوس بھاٹی چوک توں لوئر مال روڈ تے چڑھیا۔ ۔ناصر  باغ کول کھلوتی اک ہور ڈھانی پنجابی زبان دے حقاں لئی نعرے مارددی وچ آ رلی۔ ایتھے وی تقریراں ہوئیاں۔ پر مشتاق بٹ جی نے آپ ایتھے کوئی گل نہ کیتی ، کیوں جے افواہ سی کہ اوہناں نوں گرفتار کرلیا جاوے گا۔ پنجابی جلوس وڈی شان نال روڈ تے پندھ  نبیڑداا اپنی منزل تیک خیریں سلامتی پہنچ ای گیا. ایتھے بٹ صاحب نے اوہ تاریخی تقریر کیتی جہدے وچ اوہناں اوس بیوروکریسی نوں دباء کے رگڑا لایا جہڑی پنجابی زبان نوں لاگو کرن دے خلاف حاکماں نوں لمے چراں توں کراھے پا رہی سی۔ اوہناں ونگاریا جے ہن ہور ویلا برباد کیتا گیا تے اوہدی ذمے داری نری ایہناں بابوواں تے ای نہیں حاکماں تے وی ہووے گی، عوام اوسے طرحاں ای سڑکاں تے ہووے گی جویں اوہ صدر ایوب نوں چک توں لاہن لئی باہر نکلی سی۔  چنگا ایہی اے کہ فوری طور پنجابی دی پڑھائی شروع کروائی جاوے۔
مشتاق بٹ جی دی تقریر توں بعد پنجابی زبان تے پنجابی رہتل دے بچاء تے ودھارے لئی کئی قرار داداں اکٹھ اگے پڑھیاں گئیاں جہناں نوں ساری سنگت نے دودو ہتھ چک کے منظوری دان کیتی۔
اوسے رات  نوں مشتاق بٹ جی دے اپنے ای گھر وچ نظر بندی دے حکم جاری ہو گئے پر اوہ رقعے راہیں پنجابی پیاریاں نوں اپنا سنیہا باہر اپڑان وچ کامیاب ہو گئے کہ تتے تاء فائدا چک لوو۔
اردو چھپتی میڈیا وچوں ” مساوات ” ٫ “امروز ” تے اک دو ہور اخباراں پنجابی جلوس دیاں مثبت خبراں دتیاں باقی پہلے وانگ آی گند گھولدے رہے.
بزرگ پنجابی سوجھوان تے پاکستان دے پہلے پنجابی مہیناوار ” پنجابی ” دے ایڈیٹر ڈاکٹر فقیر محمد فقیر جی ڈاکٹر علامہ علاؤالدین صدیقی نوں ملے جہڑے اوس ویلے پنجاب یونیورسٹی لاہور وچ وائس چانسلر دی گدی  تے بیٹھے سن۔ ایسراں 17 جولائی 1970 دے پنجابی جلوس وچ مشتاق بٹ تے دوجے  آگوواں جو منگاں کیتیاں سن اوہناں کر کے ایسے تعلیمی سال توں پنجاب یونیورسٹی وچ ایم اے پنجابی دیاں جماعتاں شروع کروان دی ہاں ہو گئی۔
ہاں ہونا وی ٹھیک سی پر لوکائی دی منگ تے سرکاری پدھر تےعملی طور تے کم شروع ہو جانا ہور ہوندا اے۔ اوہناں دناں وچ ملکی حال احوال ترکھے پیریں وگاڑ ول جا رہےسن، چھیتی ای کجھ ہونا بہت ضروری سی۔ جد اعلان دے باوجود وی پنجاب یونیورسٹی وچ ایم اے پنجابی دیاں جماعتاں نہ شروع کیتیاں گئیاں تے نویں نویں نظر بندی توں باہر آنے بٹ بہادر نے اک ہور پنجابی جلوس کڈھن دا اعلان کر دتا۔  ایس دوجے جلوس دی پریس ریلیز وچ لکھیا ہویا سی کہ آگے تے پنجابی مخالف بابوواں دی عام کر کے گل کیتی گئی سی پر ایس دوجےجلوس  دی کنجی تقریر وچ  بٹ صاحب اوہناں دے عہدے, اصل  ناں تے کالے کارنامے خلقت نوں ویروے نال دسن گے۔ ایس خبر دے چھپن نال ای پٹاکے وجنا شروع ہو گئے۔ بٹ صاحب نے نرا للکرا ای نہیں سی ماریا اک وار فیر رانگلے سدے  چھپوا کے ونڈوائے تے انج پنجابیاں دی دوجی جنج ڈھکن دا الٹی میٹم وی دے دتا۔ کہندے نیں پنجاب  سیکریٹریٹ دے جس جس باؤ نوں ایہ لال سوہا کارڈ ملیا اوہ آکھے میں کد پنجابی دی مخالفت کیتی اے۔
ایس موقعے تے ہورناں  پنجابی پیاریاں وی وڈا  پیر پٹیا ۔لاہور وچ لارنس روڈ تے چل رہے پرائیویٹ  تعلیمی ادارے ” شاہ حسین کالج ” ولوں دتا اشتہار ” ایم اے پنجابی دے داخلے  شروع ” کئی اخباروں وچ چھپ گیا۔ ایہدے نال ای اخباراں وچ اوہ لکھتاں چھپن تے مدیراں دے ناں چٹھیاں دا سلسلا شروع ہو گیا جہناں وچ اعلان کرکے وی ایم اے پنجابی شروع نہ کرن تے  تعلیم محکمے تے پنجاب یونیورسٹی تے چنگی توئے توئے کیتی گئی ہوندی سی۔
ایس سارے دباء دا سٹا نکلیا کہ پنجاب یونیورسٹی نے وی ایم اے پنجابی دے داخلے شروع کروا دتے. ایس لئی ایہ حقی گل اے کہ 1970 وچ اک نہیں دو تعلیمی اداریاں وچ اکٹھی ایم اے پنجابی شروع ہوئی سی۔
جولائی اگست وج تے کوئی جلوس نہ کڈھیا پر ستمبر 1970 وچ اک وار فیر ” دیس پنجاب محاڈ ” دا جلوس مال روڈ نوں ڈکی کھلوتا سی ۔ایس وار سِٹا ایہ نکلیا پئی سرکار نے گوڈے ٹیک دتے تے سرکاری ریڈیو توں پنجابی خبراں نشر کرن دا شیڈول وی پکا کر دتا گیا. ایس توں پہلے پنجابی خبراں لوڑ ویلے تے ریڈیو والیاں دی من مرضی نال ای نشر ہوندیاں یاں نہ ہوندیاں سن۔
اگلے سال ” دیس پنجاب محاذ ” دی پہلی ورھے گنڈھ تے پنجابی زبان تے رہتل دے حقاں نوں منوان دی لہر دا ٹورا ترکھا کرن دی صلاح سوچی گئی۔ 30 چولائی 1971 نوں  اپنے  شاہ عالمی والے دفتر وچ اک بھرویں پریس کانفرنس کر کے مشتاق بٹ جی نے پنجابی زبان تے ثقافت  دے ودھارے لئی 14 منگاں پیش کیتیاں , ایہناں وچ ریڈیو توں بالاں لئی تے پڑھیاراں لئی وکھ وکھ پنجابی پروگرام  شروع کرن, ہر روز مقامی خبراں پنجابی وچ نشر کرن , پنجابی صوفی شاعراں  دے مزار بناون, سڑکاں گلی محلیاں دے ناں وڈے پنجابی لکھاریاں دے ناواں تے رکھن تے  لیڈراں تے سرکاری ملاڑماں نوں پنجابی لباس پہناؤن جہیاں منگاں شامل سن.
مشتاق بث جی دے ایہناں تگڑے آہراں کر کے ای ریڈیو توں پنجابی پروگرام  شروع کرن دیاں منگاں وی منیاں گئیاں.
مشتاق بٹ جی پنجابی بولی نوں یرائمری توں پڑھان تے سرکاری زبان بناون دے بہت وڈے حمائتی سن، اوہ اپنے ولوں اک روزوار پنجابی اخبار وی شروع کرنا چاہ دے سن۔ پر ایہ ریجھاں پوریاں نہ ہو سکیاں تے اوہ اپنی حیاتی دے اخیری ساہواں تیک ایہناں منگاں دے پورے ہوون دی أڈیک کردے رہے.
مشتاق بٹ جی نے 17 جون  1986 نوں اکھاں میٹیاں تے اوہناں نوں میانی صاحب قبرستان وچ دفن کیتا گیا. اوہناں دے وارثاں وچ اک دھی  تے تن پتر شامل نیں.