ملک ارشاد… مثبت سوچاں دا شاعر
ملک ارشاد دا تعلق شاعراں دی اوس ڈھانی نال اے جہنے ونڈ دے دس پندرھاں یاں ویہ سال بعد جنم لیا۔ ایس پاروں اوہناں نے ونڈ دے رئولے گولے نہیں ویکھے‘ نہ ای اوہناں نوں پتا اے کہ انسان نے انسان نال اودوں کیہ سلوک کیتا سی۔ کنیں پئی تے سُنی سُنائی اُتے ای اوہناں نوں یقین کرنا پیا۔
پر ونڈ دے بعد جو کجھ ہویا‘ اوہ سارا کجھ اوہناں نے اکھیں ویکھیا اے۔ لوکاں نوں سماجی انصاف دے کہڑے کہڑے سفنے وکھائے گئے تے مذہبی بے تعصبی دے نال بھرا بھرا بن کے رہن دے جہڑے مکالمے دسے گئے سن‘ اوہناں وچوں اک وی پورا نہیں ہویا۔ ایس نسل نے اوہ وعدے نہیں سُنے‘ نہ اوہ سفنے ویکھے نیں پر اسلامی جمہوریا وچ جو کجھ ہوندا رہیا اے تے جو کجھ ہوندا پیا اے‘ اوہنوں اپنی اکھیں ای نہیں ویکھیا‘ اپنے پنڈے اُتے ہنڈایا وی اے۔ پنجابی شاعراں دا مڈھ قدیم توں کردار ایہ اے کہ اوہناں نے دُور بہ کے نصیحتاں نہیں کیتیاں‘ آپ عمل کر کے وکھایا اے۔ انھیرے دا رونا رون دی بجائے آپ دِیوے بال کے چانن کر دِتا اے۔ ایسے پاروں پنجابی شاعراں جنا عملی بندا کدھرے نظر نہیں آوندا۔ پنجابی شاعر اوہ نیں جہناں دے اک ہتھ وچ کہی‘ تلوار یاں کانڈی تیسی ہوندی اے تے دُوجے ہتھ وچ قلم۔ اوہ لکھت لکھن دے نال نال روزی روٹی دی بھال وی کردے نیں۔ ناقابل عمل گلاں نہیں کردے سگوں جو آکھدے نیں اوہنوں اپنے پنڈے اُتے وی ہنڈاندے نیں۔
ملک ارشاد وی ایسے قبیلے دا اک فرد اے جس پاروں اوہ عملی زندگی وچ اینا ای ملوث اے جنا کوئی ہور بندا ہو سکدا اے۔ اوہناں نے اپنی اکھیں ویکھیا اے کہ لوکاں دی حالت دن بدن ماڑی ہوندی جاندی اے۔ جتھے کدھرے رج کے روٹی ملدی سی‘ اوہناں گھراں وچ وی اج لوک بھکھاں دِیاں دُہائیاں دیندے پھردے نیں۔ امیر دن بدن ہور امیر ہوندا جا رہیا اے تے ماڑے دی حالت ہور ماڑی ہوندی جا رہی اے۔ وچکارلا طبقا کدھرے گواچ گیا اے تے دو ای طبقے باقی رہ گئے نیں۔ اک کھوہن تے لٹن والا تے دُوجا لٹیجن والا۔ ملک ارشاد ویکھدا اے کہ ہر پاسے بدحالی آوندی جا رہی اے تاں اوہ سوال کردا اے کہ ایہ سارا کجھ کد تک رہوے گا؟
میرا اک سوال اے دسو
کہڑا گھر خشحال اے دسو
کنا کو چر رہنا سجنو
دھرتی اُتے کال اے دسو
ملک ارشاد دی شاعری ایہو جہے سوالاں نال بھری پئی اے۔ اوہناں دی اک خوبصورت غزل اے جہدی ردیف اے ‘‘کیوں اے‘‘ ایہ اک حساس بندے دے سوال ای نہیں‘ پوری قوم ولوں کیتے گئے سوال نیں جہڑے اوہناں لوکاں دا گریبان پھڑدے نیں جہڑے ایس چیز دے ذمے وار نیں۔ ملک ہوری لکھدے نیں:
سر تے قرضا حالی کیوں اے
سدا خزانا خالی کیوں اے
لاشاں ڈیگن والیو دسو
ظلماں دی اگ بالی کیوں اے
جہڑا وڈھ کے کھادی جاوے
باغاں دا اوہ مالی کیوں اے
اج دی غزل پرانی غزل نالوں بہت دُراڈی ہو چکی اے۔ اج دا زمانا محبوب دے قصیدے پڑھن تے اوہدی یاد وچ بہ کے دیہاڑ گزار دین والا نہیں۔ شاعر کوئی اسمانوں اُتری مخلوق نہیں ہوندا۔ اوہ ایسے دھرتی دا واسی ہوندا اے‘ دھرتی دے واسیاں دے ساہ نال ساہ لیندا اے تے لوکاں دے جہڑے مسئلے ہوندے نیں‘ اوہی مسئلے اج دے شاعر دے وی نیں۔ ایسے پاروں تے ساڈا شاعر جدوں آل دوالے ویکھدا اے تے انج دے شعر آکھدا اے۔
بھکھ اے ایتھے ننگ اے ایتھے
تاں ہر بندا تنگ اے ایتھے
رِشوت والی سپنی دا ہُن
ڈاڈھا تکھا ڈنگ اے ایتھے
ایہ ’’رشوت والی سپنی‘‘ ہور شعراں وچ وی نظر آوندی اے۔ اک ہور شعر ویکھو:
کم سرے نہ چڑھیا کوئی
رشوت دین بغیر ہمیشا
ملک ارشاد دا اک ہور المیا ایہ اے کہ اوہناں دے آل دوالے بے حسی دا سمندر اے۔ اوہ بہادر نیں پر جہڑے لشکر وچ نیں‘ اوہ ہاریا ہویا اے۔ لوک ویکھ رہے نیں کہ ملک تباہی ول جا رہیا اے۔ بیڑی ڈُبن والی اے پر کسے نوں پرواہ ای نہیں۔ لوک خورے سوچ توں بے گانے ہو گئے نیں۔ ایہ صورتحال ملک ارشاد دے ساہمنے آوندی اے تاں اوہ پریشان نوں کے بول پیندے نیں:
بیڑی رُڑھدی جاندی اے پر
چپ ایہ سارا پور کیوں اے
فیر اوہناں نوں خیال آوندا اے کہ ایہ ایس پاروں اے کہ لوک ہولے نیں۔ جتھے لوکاں دی سوچ ای محدود ہووے‘ اوتھے انجے ہوندا اے۔ ملک ہوری آکھدے نیں۔
جتھے بندے ہولے ہوندے
اوتھے نِت ای رولے ہوندے
لوکاں دی ایہو بے گانگی اوہناں دے قلم توں ایہو جہے شعر اکھواندی اے:
اپنے وی نہیں اپنے بندے
لاگے بہ کے ویکھ لیا اے
ملک ارشاد ہورا ںدی شاعری وچ زمانے دیاں منفی قدراں دی عکاسی تے ملدی اے پر مایوسی دا کدھرے ناں نشان وی نہیں۔ اوہ قایم دایم نیں۔ حالات اوہناں نوں کجھ اُداس وی کردے نیں‘ کجھ دکھی وی پر ہر واری اوہ اک نویں ارادے نال اُٹھ کھلوندے نیں تے آکھ دیندے نیں:
بے کس تے مجبور دی گل میں کردا رہاں گا
ایتھوں دے مزدور دی گل میں کردا رہاں گا
مثبت قدراں وچ ایہویقین اوہناں دی شاعری نوں اُچی سُچی بنا دیندا اے۔ اوہ نراس نہیں ہوندے‘ امیداُتے قایم رہندے نیں تے ایہو جہے شعر لکھدے نیں:
اج آوے یاں کل آوے گا
آخر ساڈے ول آوے گا
رَت پیا جگر دی سجنا
فر بوٹے تے پھل آوے گا
میںملک ارشاد نوں اپنے زمانے دے حالات دی کامیاب عکاسی تے اپنے لوکاں دے دکھاں درداں دی کامیاب ترجمانی اُتے مبارکباد پیش کرنا آں۔
