حقیقتاں دا پرچارک نور محمد نور کپور تھلوی

پنجابی زبان صوفیا کرام تے اللہ دے ولیاں دی زبان اے جہناں نے اپنے اپنے ویلے وچ لوکائی دی مذہبی تے روحانی تربیت لئی ایس زبان نوں اپنے اظہار دا وسیلہ بنایا۔بھاویں اوہناں ہستیاں نوں عربی‘ فارسی‘تے دوجیاں زباناں اتے وی ڈاڈھا عبور سی پر اوہناں نے اپنے اپنے ویلے وچ لوکائی دی ذہنی سطح اتے رہ کے تبلیغ دا جیہڑا کم کیتا۔ا وہ پنجابی زبان وچ ای سی جے اوہناں نوں لوکائی دی نفسیات دا چوکھا علم سی۔

ایہناں صوفیاں دی پروان چڑھائی پنجابی زبان اپنے گھیر تے ڈونگھیائی پاروں اک مکمل تے مٹھی زبان اے۔ جیویں بابا فریدؒ،شاہ حسینؒ،بلھے شاہؒ،سلطان باہوؒ،وارث شاہؒ،میاں محمد بخشؒ تے خواجہ غلام فریدؒ ورگیاں ہستیاں نے ایس زبان راہیں تصوف تے معرفت دیاں گجیاں رمزاں دا بھرواں اظہار کیتا تے ایہ ایہناں ہستیاں دی دعا دی برکت اے بھئی پنجابی بولن والا دنیا دی کسے وی نکرے ہووے۔اپنی ماں بولی دے پیار دا جھنڈا اُچا رکھنا اپنا فرض سمجھدااے۔

ماں بولی دے مان ودھان والے قافلے وچوں اک نمایاں تے مان جوگ ناں بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دا وی اے۔مینوں ایس گل دا تے ہمیش افسوس رہوے گا، بھئی میری بابا جی ہوراں نال اک وی ملاقات نہ ہوسکی حالانکہ  اوہناں دے آبائی پنڈ(بابے دی بیری) تے میرا آبائی قصبہ ڈجکوٹ دو تن کوہاں تے واقع نیں۔ باباجی شہروں اپنے جدی پنڈ جاون لئی ساڈے قصبے ڈجکوٹ دے بس سٹاپ توں اُتر کے اپنے جدی پنڈ جاندے رہے نیں۔انج میں اوہناں دے کول کول رہ کے وی اوہناں توں دور رہیا واں۔ہن وی بابا جی ہوریں میرے قصبے ڈجکوٹ توں تن کوہا ں اتے اپنے آبائی پنڈ(بابے دی بیری) وچ آسودہ خاک نیں۔ اللہ اوہناں دے درجے اُچیرے کرے۔

بابا جی نور محمد نورکپور تھلوی ہوراں دے پنجابی کلام دا سرمایہ ’’کلیاتِ نور‘‘پڑھ کے میرے ذہن وچ جیہڑا اوہناں دا مہاندارا اگھڑ کے سامنے آیا۔اوہدے وچ اوہ اک کامیاب انسان دے روپ وچ سامنے آئے نیں۔اوہناں د اہر شعر عمل تے بیداری دا درس دیندیاں روح نوں ٹُنبدا اے‘جسم نوں ہلون اَتے اگے ودھن ول پریردا تے انسان نوں اپنے اندروں احساسِ کمتری  نوں کڈھ کے اپنے پیراں اتے کھڑجاون لئی حوصلہ دیندا نظرآوندا اے۔ایس طرح میں جیویں اوہناں دے کلام دی گہرائی وچ غوطہ زن ہوندا گیا، مینوں انج جاپیا جیویں میں اوہناں نوں حیاتی وچ کئی وار مل چکیاہوواں کیوں جے اوہناں دے کول ہر اوس بزرگ وانگوں سیانف تے دانائی دے موتی ملدے نیں جیہدے تے عمل کرکے کوئی وی بندہ کامیابی نال اپنی منزل تیک اپڑسکدا اے۔

بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی دے بھتیجے اظہار احمد گلزار ہوراں دی سچجے تے بھرویں ڈھنگ نال سودھی گئی بابا جی ہوراں دیاں تریہاں ورھیاں دیاںسوچاں دا نچوڑ’’کلیات نور‘‘ویکھ کے شاعر تے سودھن ہار دوہاں لئی مونہوں دعاواں نکلیاں نیں۔

’’کلیات نور‘‘پڑ ھ کے پتہ لگیا بھئی ایہ لکھت بار بار پڑھن والی اے۔ایہ کلیات پڑھ کے پرھاں رکھن والی لکھت نہیں سگوں ڈونگھی سوچ دیون والی اک انملے اکھراں دی پنڈ اے جیہڑی پنجابی ادب دے آسمان اتے اک ڈھلکاں ماردی ہوئی Multi-dimensional لکھت اے۔

288صفحیاں دی ایہ انملے شعراں دی پنڈ 2002ء وچ پہلی وار ی بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی دی وفات توں پنج ورہے مگروں چھپی۔ بابا جی ہوراں اپنا کلام اپنی حیاتی وچ نہ چھپوا سکے۔۔۔ میں کتاب وچوں ایہ راز تے بھیت لبھن دی ڈاڈھی کوشش کیتی پئی اوہ کیہڑی وجہ سی جیہدی وجہ توں اک مضبوط لہجے دا توانا شاعر اپنا کلام اپنی حیاتی وچ نہ چھپوا سکیا۔آیا اوہ وسائل دی کمی دا کارن تے نہیں سی یاں اوہناں نوںا پنے کلام دی پختگی اتے شک سی۔ میریاں ایہ دوویں شکاں غلط ثابت ہوئیاں کیوں جے جتھوں تیک وسائل دی تھوڑ بارے گل والی شک دا تعلق سی تے مینوں ایہ جان تے ڈاڈھی خوشی ہوئی پئی بابا جی ہوریں ونڈ مگروں چنگیاں سرکاری عہدیاں تے فائز  رہے نیں۔ جدوں اوہناں سرکاری ملازمت چھڈی اوس ویلے وی اوہ پنجاب پولیس دے ٹرانسپورٹ شعبے وچ’’ووہیکل ایگزامیز‘‘دے اعلیٰ سرکاری عہدے تے فائز سن۔ ایس توں پچھوں میں کتاب وچوں پڑھیا بھئی اوہناں دی آل اولاد چوکھی پڑھی لکھی تے چنگے عہدیاں تے فائز اے۔ اوہناں دا اک پتر پاکستان بحریہ وچ کپتان دوجاوطن دیاں سرحداں د ی حفاظت کرن والی فوج وچ میجر ڈاکٹر تے تیجا پتر سی اے ہون کرکے اک ٹیکسٹائیل ملز و چ جنرل مینجر دے ذمہ دار تے باوقار تے فائز نیں تے پتہ لگیا۔پئی اللہ دی رحمت نال اوہ مالی لحاظ نال مالا مال سن تے جے فکری لحاظ نال اوہناں دے کلام نوں ویکھیے تے ایہ اک مکمل تے کامیاب مجموعہ کلا م اے جنہوں فن دی کسوٹی اتے پرکھیے تے ایہ ہیرے‘موتیاں تے انملے نگینیاں دی پنڈ اے۔ایہدی اک گھنڈی اظہار احمد گلزار نے  ’’کلیات نور‘‘وچ اپنے بھرویں مقالے وچ کھولی اے۔اظہار احمد گلزار ہوریں لکھدے نیں۔

’’بھاویں نور محمد نور کپور تھلوی دا کلام کسے وجہ پاروں اوہناں دی حیاتی وچ چھاپے نہیں چڑھ سکیا۔ ایہدی اک وجہ تے ایہ سی پئی اوہ کسے وی سفر نوں اپنی منزل نہیں سمجھدے سن پر عوامی طور تے ایہ کلام لوکائی دے دلاں وچ محفوظ اے‘‘

’’کلیات نور‘‘دا نتساب پنجابی ادب دی شان تے مہان لکھاری تے اوہناں دے استادِ  محترم سید تنویر بخاری ہوراں دے ناں کیتا گیا اے۔کتاب وچ contentsدی گھاٹ دماغ وچ کنڈے وانگوں چبھدی پئی اے پر پہلی واری چھپن پاروں قابل معافی اے۔

بندہ اوپروں اوپروں جیویں دا مرضی نظریں آئوند اہووے۔اوہدا اندر کدے نہیں بدلدا۔ امب دے بوٹے نوں سدا امب ای لگنے نیں، ککر نوں کنڈے۔کیوں جے نیچر تبدیل نہیں ہندی۔سچائی تے خوبصورتی نوں جنے مرضی پردیاں وچ لکا لوئو پر اوہناں دا سہپن آپے لشکاں ماردا دوجے توں اپنا آپ منوا لیندا اے ۔جیویں پھل بھاویں روڑی تے ڈگیا ہووے، اوہدی واشناچار چوفیرے کھنڈ رہی ہندی اے۔ باقی صدیقی دے کہن موجب: 

   اُچیاں کندھاں‘ڈک نہ سکن‘پھلاں نی خوشبو

نور محمد نور کپورتھلوی ہوریں بنیادی طورتے اُچ پدھر دے شاعر تے دانے بینے انسان  سن۔اوہناں دی شاعری پڑھدیاں پتہ لگد ااے پئی اوہناں دی خوبصورت شخصیت وانگوں اوہناں دا کلام وی خوبصورت اے۔نور محمد نور کپور تھلوی ایس گل دا ڈاڈھا شعور رکھدے نیں پئی رب سوہنے دی ذات انسان دی شاہ رگ توں وی نیڑے اے بندہ ایویں جنگلاں بیلیاں ول لبھن ٹرپیندا اے ۔رب دا قرب حاصل کرن لئی تے بندے نوں اپنے اندر نوں صاف کرن دی لوڑ اے کیوں جے من دا شیشہ صاف ہو گیا تے سبھے جھگڑے تے شکاں ای مک جاون گئیاں۔فرماندے نیں۔

اوہدے ورگا مورکھ کیہڑا

رب نوں لبھن ٹر پیا جیہڑا

من دا شیشہ کر لے اُجلا

مک جاوے سب جھگڑا جھیڑا

اللہ تعالیٰ دا  ارشا د  اے۔

نحن اقرب من حبل الورید

(یعنی میں بندے دی شہ رگ توں وی نیڑے آں)

اوہ لوک کنے بیوقوف نیں جیہڑے قرآن پاک دے ایس فرمان اُتے غور کردے تے اللہ نوں لبھن واسطے جنگل بیلے ول ٹرپیندے نیں۔ اللہ آپوں بندے دے من اندر موجود اے۔

نور کپور تھلوی ہوریں سانوں اسلام پسند ہوون دے نال نال اک ترقی پسند تے جمہوری مزاج دے چاہیوان نظر آوندے نیں۔

اک طرف توں بخشش دا کریں وعدہ

خود نوں بڑا رحیم کہاونا ایں

دوجی طرف سزاواں دا خوف دے کے

پیر پیر کے مینوں ڈراونا ایں

مینوں خزاں دی رُت نہ مول بھاوے

میرے واسطے سدا بہار ہو جا

دوہاں گلاں چوں اک نوں چھڈ ربا

یاں رحیم بن جا‘ یا قہار ہو جا

رب رسولؐ تے شاناں والیاں ہستیاں دی صفت ثنا کردیاں کدھر ے کدھرے اوہدا قلم بڑا مونہہ زور تے آپ ہدرا ہوجاندااے۔انج ای ہور کئی نظماںوچ وی اوہناں دا قلم منہ زور ہندا نظریں آوندا اے۔جیویں پھلاں نال کنڈے وی ضرور ہندے نیں۔ ایسراں ای اوہناں دے قلم دی ایہ روانی تے بے باکی وی اُچھالے پئی لیندی نظریں آوندی اے۔گواہی لئی کئی حمداں تے کئی نظماں پیش کیتیاں جا سکدیاں نیں۔جیویں نظم ’’آزادی‘‘-’’قائداعظم دے جنم دن تے‘‘- ’’رشوت‘‘-’’ لکھاری‘‘-’’کیوں دنیا مینوں چھیڑ دی اے‘‘تے کئی ہور نظماں تے غزلاں وچ اوہناں دا بے باک قلم آپ ہدرا ہندا نظریں آرہیا اے پر ایس بے باکی اندر سچائی تے حقیقت پسندی ڈھلکاں پئی ماردی اے۔ بابا جی ہوریں ایہوجیہاں اٹھکیلیاں تے رب سوہنے نال کر لیندے نیں پر جدوں تاجدار د و عالم ﷺ دا ذکر کردے نیں تے اوہناں دی عاجزی ویکھن جوگ اے۔

میں زخم ہجر دے کھا گیا واں

فرقت دے وچ گھبرا گیا واں

قدماں دے وچ آقا گیا واں

گل لا لو ایس کمینے نوں 

کدے سد لو شہر مدینے نوں

دوجہاناں دے سردار نبی سوہنے ﷺ دی ذات نال پیار‘سک چاہت تے عقیدت اوہناں دی شاعری وچ ڈھلکاں ماردی پئی اے۔ اک توں اک ودھ نعت عشق و مستی تے چاہت وچ ڈب کے لکھی گئی اے۔اوہناں دا عشق مصطفیؐ ای اوہناں دی میراث اے۔ اوہناں دا نبی سوہنےؐ  نال چاہت ای اوہناں دی حیاتی دا اثاثہ تے کل پونجی اے۔نور محمد نور کپور تھلوی دیاں لکھیاں نعتاں عشق و عقیدت دیاں چھلاں ماردیاں نہراں نیں جیہڑیاں لکھن والے دی عاقبت دے نال نال پڑھن والے دی دنیا تے آخرت سنوار دیاں پئیاں نیں۔

ایہ منیا کہ بندہ سی خود اوہ خدا نہیں

خدا توں محمدؐ کدے وی جدا نہیں

بشر محض کہنا وی اس نوں روا نہیں

نظر ایہو آوے سوچاں وچاراں

محمدؐ دے ناں توں وی جندڑی نوں واراں

بھاویںکلمہ‘ حج‘ نماز‘ زکوٰۃ تے روزے  اسلام دے پنج ارکان نیں تے ایہناںنوں بجا لیاون نال بندہ اسلام دی ولگن وچ تے آجاندا اے۔ ایہناں اتے عمل کرن نال بندہ انعام دا حق دار تے بن ای جاندا اے پر ایہو وجہ اے پئی کلمہ طیبہ تے کلمہ شہادت ساڈے نبی لجپال ؐ وی محمدیت نوں اللہ سوہنے نوں اپنی توحید تے اک ہوون دی دلیل ٹھہرانا تے فرمایا۔ میں واحد تے اکلاواں۔ ایسے طرحاں میرا محبوبؐ اپنے حسن وجمال تے سیرت و کردار وچ کلاتے بے مثل اے تے آکھیا جہناں لوکاںنوں میری وحدانیت دی شہادت دی لوڑ ہووے، اوہ میرے محبوب نوں ویکھ لووے۔ اوہدی سیرت تے کردار نوں پڑھ لووے۔ اوہنوں دنیا تے توحید دا سب توں وڈا ثبوت تے سب توں وڈی دلیل مل جاوے گی کیوں جے نبی سوہنےؐ دے عشق دا ناں ای اسلام اے۔ آپ ؐ دی محبت توں بغیر نہ دین اے نہ اسلام۔بابا جی نور کپور تھلوی ہوریں ایس فلسفہ عشق نوں بیان کردیاں فرماندے نیں۔

کلمہ‘ حج‘ نماز‘ زکوٰۃ‘ روزے

 پنج رکن ایہ دین اسلام دے نیں 

جیہڑے سارے ارکان بجا لیاون

حق دار اوہ خاص انعام دے نیں

مسلم کہن جو اپنے آپ تائیں

واقف کار اوہ کل تمام دے نیں

نورؔ محمد اوہناں دی شان وکھری

عاشق جیہڑے محمدؐ دے نام دے نیں

بابا جی سمجھدے نیں پئی نبی سوہنے ؐ دی حدیث اے پئی میرے رب نے آکھیا جے محبوبا تینوں پیدا نہ کرنا ہنداتے میں ایہہ کائنات ای نہ پیدا کردا یعنی کائنات دیاں ایہ بہاراں‘ رونقاں تے چمک دمک نبی سوہنے ؐ دے قدماں دی خیرات اے۔ ایسے لئی نور کپور تھلوی فرماندے نیں۔

کائنات نوں سرجیا جیہدی خاطردرجہ اوس دا کوئی گھٹائے گا کیہ

جیہدے ذکر نوں رب بلند کیتاشان اوس دی کوئی ودھائے گا کیہ

رحمت عالماں دی جیہدا لقب ہووے کھاکے گالیاں جہنے دعا کیتی

اوہدی شان دی راکھی لئی کوئی بندہ دسو ہور قانون بنائے گا کیہ

مکہ فتح کرکے دشمن چھڈ دتے‘اوہدا دشمناں نال سلوک دیکھو

نو ردشمنی نبی نال کرے جیہڑا‘اللہ پاک نوں مکھ دکھلائے گا کیہ

ایس حقیقت توں انکاری مشکل ای نہیں ناممکن وی اے پئی شاعر کسے وی سماج دا اک حساس ترین نمائندہ ہند ااے۔ اوہ اپنے سماج دے لوکاں دے دکھاں‘ درداں ‘خواہشاں‘ خوشیاں  تے سدھراں بارے سوچدا اے تے اوہدی ایہ سوچ اک عام بندے دی نسبت سطحی ہوون دی تھاں ڈونگھی ہوندی اے۔اوہدی تکھی تے تیز نظر اوہناں انسانی دکھاں درداں ‘پیڑاں ‘کرلاٹاں خوشیاں تے سدھراں دے اصل محرک اتے جاٹھہردی اے تے اوہ ایہناں دا سبب جان کے اوس نوں اپنی نویکلی سوچ دا حصہ بنا کے شعری روپ دیندا اے ۔انج اوہدے ذہن دی اکھ اگوں اوہ سارے پردے مٹ جاندے نیں جہناں پاروں اک عام بندہ دکھاں درداں دا صرف شکوہ تے کرسکدا اے پر اوہناں دااصل کارن جان کے اوہناں دے حل تلاش کرن دی ہمت نہیں رکھدا تے ایہ کم کسے وی سماج دا احساس نمائندہ یعنی شاعر ای کرسکدا اے۔ایہو وجہ اے پئی کسے اچھے تے اچے شاعر دا کلام ہر دور دے بندیاں دے دلاں نوں ٹنبدا اے تے ہر دور دی لوکائی نوں اجیہی شاعری وچ اپنے دل دی دھڑکن محسوس ہوندی اے جیویں :

کیہڑی گل دے اُتے لکھئیے‘ساریاں لکھیاںجا چکیاں نیں

چار چفیرے وگدیاں نہراں‘فصلاں حالے وی سکیاں نیں

ڈھڈ دا مسئلہ‘گھر دا مسئلہ‘ملک تے راج کرن دا مسئلہ 

بڑے گھمبیر نیں مسئلے سارے‘ ایتھے سوچاں آرُکیاں نیں

وچ سماج برائیاں لکھاں‘ ہر تے لکھیا جا سکدااے

لیکھک دا کم کھوج انہاں دی‘کیہڑے کھونجے اوہ لُکیاں نیں 

اک ہور جگہ تے بابا جی’’اک لیڈر‘‘ نوں مخاطب نیں۔

تینوں قوم نے کدے نہیں معاف کرنا خطرناک دشمن پاکستان دا توں

تیرے وچ یہودی دی روح بولے

چولا لکھ بھاویں مسلمان دا توں

تینوں پیر بخاری دی مار وگنی

 مل پایا نہ جیہدے احسان دا توں

رَل کے جائو گے دوزخاں وچ دونوں

پلا پھڑ لیا جیہڑے شیطان دا توں

اگے جیویں جیویں لکھدے جاندے نیں، بابا جی دا قلم بے باک تے نشتر وانگوں تیز ہند اجاندا اے ۔اوہناں دے قلم وچ بابا بلھے شاہوالی بے باکی تے ان جھک پن معاشرتی اصلاح واسطے اپنا وار کری جاوندا اے۔ ایتھے اوہ عقیدتاً اپنے استاد تنویر بخاری ہوراں دا ڈراوا وی دیندے پئے نیں پئی بندیا توں ناں دا تے مسلمان ہے ہی پر تیرے چالے تے کرتوتاں یہودیاں والیاں ای نیں۔

منصف سارے زمانے دا نبی پھرنا

جھگڑے گھردے وی کدے نبیڑیا کر

ہووے شرم تاں گلمیں چ منہ پاکے

کھوہا اکھیاں دا کدے گیڑیا کر

کریں تبصرے ہوراں تے نت لمے

 قصے اپنے وی کدے چھیڑیا کر

عیب دوجیاں وچ نظر آون تینوں

سوٹا پیڑھی دے ہیٹھ وی پھیریا کر

اسیں اکثر ویکھدے آں پئی باہر پگ وٹا؟قلم وٹا تے منہ بولے بھرا بناون والے اپنے سکے بھراواں توں مکھ پرتا کے ٹردے نظریں آوندے نیں۔اپنے سکے بہن بھرواں توں منہ وٹی رکھنا تے ٹردے پھردے لوکاں نوں منہ بولیاں بھیناں تے منہ بولے بھرا بناون والے اصل چہ اندروں کمزور ہندے نیں کیوں جے اجیہے لوک باہر تے لوکاں دے منصف بن کے فیصلے کردے نظریں آوندے نیں پر اپنے گھراں وچ بے انت مسئلے منہ کھولی بیٹھے اجیہے لوکاں اتے ہس رہے ہندے نیں۔ بابا جی نے لوکاں دے عیب بھرولن والیاں نوں اپنی منجی تھلے ڈانگ پھیرن آکھدے نیں کیوں جے دوجے دی اکھ وچ پیا وال وی جھبدے لوکائی نوں نظر آوندا اے۔ ایتھے بابا جی ہوریں خود احتسابی دا سبق دیندے نیں پئی جے بندہ اپنا احتساب آپے کرلوے تے مسئلے سبھے حل ہوسکدے نیں۔ ایہو گل اک عام گھر توں سیاست تے ملک ہر سطح اتے لاگو کیتا جاوے تے بہت ساریاں معاشرتی بیماریاں مک سکدیاں نیں۔ شرط ایہو آپئی نیت وچ اخلاص ہووے۔ بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں نوں زمانے دے بے حسی تے بے مروتی دا وی ڈاڈھا احساس اے اوہ سمجھدے نیں پئی میری راتاں دے جگراتیاں دی کمائی ایس فن نوں قدردان تے فن شناس ای سمجھ سکدے نیں۔ میاں محمد بخشؒ دے کہن موجب :

عاماں بے اخلاصاں اگے گل خاصاں دی کرنی

مٹھی کھیر پکا محمدؐ کتیاں اگے دھرنی

نور محمد نور کپورتھلوی نوں احساس اے پئی ایہہ دور مادہ پرستی دا اے سخن شناس تے فن آگاہ لوک ہن گھنڈے جارہے نیں۔ ایسے لئی بڑے کرب نال آکھدے نیں۔

جتھے پرکھن والا نہ ہووے

مٹی وچ موتی رل دے نیں

اوہناں نے اپنا کلام چھپوان د اکئی وار منصوبہ بنایا پر اوہناں دے اپنے لکھن موجب کئی وجہاں توں اوہناں دا کلام کتابی صورت وچ نہ چھپ سکیا۔ایس دکھ تے کرب دا وی اوہناں نوں ڈاڈھا احساس رہنداسی۔اوہ سمجھدے سن پئی شاعر دی تے جے فن کتابی صورت وچ جاوے تے فیر سونے تے سہاگہ والی گل اے لکھدے نیں۔

بندی خانے دے دروازے کیہ ہویا جے کھلے

کاپیاں دے وچ ٹھپے رہ گئے ساڈے شعر انملے

بابا جی دی شاعری دکھ درد تے کرب دی شاعری اے۔ایہ دکھ درد تے کرب سماج وچ ہر انسان نوں جوکاں وانگوں چمڑے ہوئے نیں۔ ہر بندہ ایہناں دے علاج اُتے قادر نہیں جدوں کہ شاعر سماج دا اک فرد ہون دے ناطے اوس مرض نوں تشخیص کردا اے تے اوہدا حل ذمہ دار لوکاں دے سامنے پیش کرد ااے۔

اس کائنات دی وسعت وچ کیہ وقعت ہے اک بندے دی

میں ویلے دے چنگیزاں نوں ایہ گل سمجھا کے ٹر جاواں

ایہ ذاتاں فرقیاں مذہباں دی نفرت تھیں سڑدی دنیا تے

گھٹ بن کے پیار محبت دی‘برکھا برسا کے ٹرجاواں

بھائی تھیں بھائی لڑدا اے‘بندے نوں بندہ کھاندا اے

جس گل توں جھگڑے چھڑدے نیں اوہ آپ مکاکے ٹرجاواں

بابا جی سماج وچ پائی جاون والی خود غرضی‘ لٹ کھسٹ‘ظلم‘ناانصافی‘دھرو کھچ، دھرو‘دھاندلی تے اقرباء پروری جیہے زہر ی تے کرودھی سماجی عیباں تے معاشرتی روگاں اتے کھل کے دکھ کرلاٹ دا اظہار کردے نیں۔اوہ یاراں،بیلیاںدیاں بے وفائیاں‘ اپنیاں دیاں توڑ جدائیاں بھین بھرواں دیاں خود غرضیاں تے خونی رشتیاں دی ٹٹ بھج نوں نیڑے ہوکے ویکھدے نیں تے ایہناں بُرائیاں دی گے جے کرناکردے نیں۔ ’’نظم‘‘ ایتھے‘‘ دا ہر شعر وچ دکھ کرلاٹ دا بھرواں اظہار ملدا اے۔

ایہ دنیا ہو گئی بانوری ایہدی الٹی ہے تصویر

جدوں بدلہ ملدا عمل دا‘ا ودوں کہہ دیندے تقدیر

ایتھے اولھے بہہ کے ماردے وچ ہک دے سجن تیر

ایتھے پت ماواں دیاں چادراں پھڑکردے لیرو لیر

ایتھے بندے بھکھے مر گئے‘ایتھے کتیاں کھاہدی کھیر

ایتھے بھائی سکے بھائی دا‘ پھڑ سینہ دیندا چیر

ایتھے چور اُچکے دھاڑوی اج سوئے پھر ن امیر

جدوں رنگ زمانہ بدلدا ہندے ناڈھو شاہ فقیر

بابا جی ہوریں ایس مایوسی دے دور وچ چانن ونڈن والا رجائیت پسند ‘اُدمی‘انکھی‘بے باک‘ ان جھک‘تے ہلا شیری دیون والا شاعر اے جیہڑا چنگے سمے دی اڈیک رکھدا اے تے دوجیاں نوں وی ہلاشیری تے تھاپڑا رہندا اے پئی آوندی بھلک تہاڈی  اے۔ایہ دھرتی نہ تیری میری‘ساری مِلک خدا دی

نتھو جیکر واہوے بیجے‘ پھل کیوں پھتو کھاوے

چھاں مانن نوں نور نکھٹے آ کے پیر پسارن

اوہ کیوں دھپے سڑے وچارا جیہڑا بوٹا لاوے

          بابا جی ہوریں کدھرے کدھرے سماج دے رویے نوں دل برداشتہ ہوکے سچ دا ہوکا دیون توں وی روکدے نیں۔اوہ سمجھدے نیں پئی سچ دیاں راہیاں نوں پیر پیر تے اوکڑاں نال سامنا کرنا پیندا اے ۔کیوں جے سماج وچ کھچ دھرو‘ظلم تے نا انصافی نے ایس نظام دیاں بنیاداں کھوکھلیاں کردتیاں نیں۔سچ اک طاقت تے ضرور اے پر ایس گئے گزرے ویلے لوکاں سچ نوں بدنام تے ذلیل کرکے رکھ دتا اے۔کیوں جے لوک بڑے فخر نال سچا جھوٹھ بول کے لفظ سچ دی حرمت نوں مدھول دے پئے نیں۔ کسے شاعر دے آکھن موجب:

ہن تے سچ دی جھوٹھ ای جاپے اینا جھوٹھ آں بولے

باباجی دی شاعری وچ بلھے شاہ ورگا بے باکانہ پن تے دلیری ملدی اے پرکئیاں تھاواں تے اوہ لفظاں دے معنے تے مفہوم بدلن لئی آکھدے نیں تاں جے دنیا وچ رہنا سوکھالا ہوجاوے۔لکھدے نیں۔

بدل لوئو لفظاں دے معنے اپنے دل دی چین دی خاطر

سچ تے جھوٹھ دا فرق نہ لبھو اس دنیا وچ رہن دی خاطر

اس دھرتی دی ککھ دے وچوں اوہ منصور نہیں ہن جمنے

جیہڑے سولی چڑھ جاندے سن‘اک سچی گل کہن دی خاطر

بابا جی نور کپور تھلوی دے ایس سدا بہار پراگے وچ ’’کلیات نور‘‘چھے حمداں‘دس نعتاں‘ تن منقبتاں ‘گیارہ کافیاں‘چوہتر نظماں تے  چوراسی غزلاں دی رانی پیڑھا ڈاہ کے بیٹھی وکھالی دیندی اے تے ایہہ مہکاں ونڈدا پراگا’’کلیاتِ نور‘‘دلاں نوں ٹھاردا اے تے جذبیاں نوں ٹنبدا اے۔کلیات وچ شامل جیہڑی گل مینوں بہتی ای سوہنی لگی تے سلاہن جوگ اے، اوہ شاعر دا اپنے پچھوکڑ نال پکی پیڈھی سانجھ تے اپنے دھرتی تے کلچر نال جڑت اے ۔بابا جی ہوریں اپنے ویلے دے چنگے پڑھے سن۔سلطان کھاروی دے لکھن موجب’’چودھری نور محمد نور کپورتھلوی کول اکو ویلے دینی‘ سیاسی‘ تے روحانی جانکاری سی۔ چودھری  صاحب دی ایہ گل مینوں پریرنا دیندی اے پئی اوہ اپنی اصل زبان تے لہجہ نہیں وسرے سن۔لوکی تے چار اکھرپڑھ کے اپنا پچھا وسر جاندے نیں۔ چودھری صاحب خلیل جبران‘ٹالسٹائی‘چیخوف‘ گورکی‘ بھگت کبیر‘سعدی رومی تے امیرخسرو ورگے اُچ کوٹی دے لکھاریاں نوں پڑھ کے وی اپنی بولی وچ بولدے سن۔اوہ بڑے مٹھے سبھا نال پریم دیاں مورتاں ورگے اکھر مونہوں کڈھدے سن تے اوہناں دی گل سن کے مننا پیند اسی پئی اوہناں دا مطالعہ بڑا اے‘‘

اپنی شاعری وچ وی اوہ احساس کمتری نوں مکائون دا چارا کردے وکھالی دیندے  نیں ۔نظم’’ماں بولی‘‘وچ اپنی دھرت کلچر تے زبان دے گیت گاوندے نیں۔

ماں بولی جے بھل جاواں گے

ککھاں وانگوں رُل جاواں گے

لُون دی اک ڈلی دے وانگوں

پانی دے وچ گھل جاواں گے

جنس ملاوٹ والی وانگوں

سستے بھاء ای تل جاواں گے

راکھیاں بِن جئیوں ڈنگر کھلدے

اک دن کلیوں کھل جاواں گے

جیوندے رہاں گے تائیوں جیکر

آن بچائون تے تل جاواں گے

نہیں تے جگ دی منڈی اندر

نور ایس بے مل جاواں گے

مکدی گل نور محمد نور کپور تھلوی ’’کلیاتِ نور‘‘وچ اللہ سوہنے دی وحدانیت دے تذکرے وی کیتے نیں تے نبی کریم ﷺ دی محبت تے الفت دے ترانے وی گاوندے نظر آئے نیں۔ وطن دی محبت دی ڈھلکاں ماردی اے‘ ہاسے گیت‘ خوشیاں ‘چاواں دی رنگ وی کھلرے ہوئے نیں تے بے باکی تے دلیرانہ انداز راہیں ماڑیاں لسیاں‘ کمزوراں تے مجبوریاں دی آواز بن کے ابھردے وکھالی دیندے پئے نیںتے محنت‘ اُدم‘کوشش پاروں ماڑیاں‘ مزدوراں تے کرساناں نوں احساس کمتری وچوں کڈھدے نظریں آئے نیں۔

گل کیہ کدی نور محمد نور کپور تھلوی اک اسلامی مبلغ نیں۔کدی اک سچے عاشق رسولؐ نیں۔کدی اک اخلاقی خطیب‘کدی وطن نال محبت کرن والا سپاہی‘کدی اک اُدمی کرسان کدی اک بے باک تے دلیر انسان ‘کدی اک کردار ساز لکھاری تے کدی اوہ نرے شاعر نیں۔ ایہناں پہلواں دیاں مثالاں نال ساری کتاب بھری پئی اے پوری کتاب دا کجھ صفحیاں اتے ویروا کرنا ممکن نہیں۔ مجموعی طور تے کلیاتِ نور ’’اسلامی تے اخلاقی اقدار  دی بہترین ترجمانی کردی اے۔

مہینہ وار’’لکھاری‘‘لاہور بابا جی نورمحمد نور کپور تھلوی دی شخصیت نوں سلام عقیدت تے اوہناں دے کلام نوں سلاہن دے نال نال اک ادبی دستاویز ثابت ہووے گاتے اوہناں دی روح نوں ایصالِ ثواب اپڑے گا۔دعا اے اللہ سوہنا بابا جی نوں جنت وچ اچیری تھاں تے نبی رحمت ﷺ دی شفاعت نصیب فرمائے۔(آمین)