جان سبھ نوں پیاری ہے بھاویں منکھ دی ہووے تے بھاویں پکھوواں جنوراں دی۔ شہر لاہور دی فضا اج کل کرونا وائرس دی دہشت پاروں سُنج مسنجی اے۔ لوکاں آپنیاں جاناں بچاؤن لئی ماسک تے ہور حفاظتی پربندھ کرنے شروع کر دتے نیں۔ ایس بیماری توں ڈردیاں لوکاں اک دوجے توں میل ورتن وی بند کر دتا اے۔ ایتھوں تیکر کہ آپنے آپ نوں گھراں وچّ ڈک لیا اے۔
کرونا وائرس کہندے نیں کہ صرف انساناں اتے ہی حملہ آور ہو رہیا ہے، جانوراں تے پرندیاں دیاں جاناں نوں ایہدے توں کوئی خطرہ نہیں۔ ایس وبائی مرض نے پوری دنیا وچ ات چکی ہوئی اے تے بڑی تیزی نال ایس دا کھلار ودھ رہیا ہے۔ ایس کھلار نوں ڈکا لاون لئی سرکاراں اپنے اپنے حساب نال قدم چُک رہیاں نیں ۔ جیس دی اک مثال شہراں دی اندروں باہروں ناکہ بندی اے۔ لوکاں نوں باہر سڑکاں اتے نہ نکلن دے سخت حکم جاری کر دتے گئے نیں ۔ کجھ شہراں وچ کرفیو لا دتا گیا اے۔ انج ای لہور شہر وچ وی لوکاں نوں باہر نکلن توں روک دتا گیا اے۔ سکول کالج یونیورسٹیاں پہلاں توں ہی بند سن ہُن مارکیٹاں ،سرکاری تے پرائیویٹ دفتر وی بند کر دتے گئے نیں جس پاروں لوکاں دی سڑکاں اتے آوا جاوی اُکا ہی گھٹ گئی اے، سڑکاں انساناں توں خالی خالی دس رہیاں نیں۔ ایہناں آون جاون والے لوکاں نال ہی شہر دے کبوتراں تے چڑی جنوراں دی خوراک دا بندوبست جُڑیا ہویا اے۔
استمبول مال روڈ چوک، جی پی او مال روڈ چوک، چیئرنگ کراس مال روڈ تے ہور ایس طرحاں دیاں شہر وچ بتھیریاں تھاواں نیں جتھے شہر واسی آپنے راہ پیندے کبوتراں دے ٹھکانیاں اتے رُک رٗک دانا پانی پا جاندے نیں۔ مٹی دیاں کنالیاں، پیالے پراتاں پانی لئی رکھدے رہندے نیں ۔
ایہہ روائت بہت پرانی اے، کبوتراں ایس شہر دی خوبصورتی وچ انج ہی وادھا کیتی رکھیا اے جیویں سوہنیاں عمارتاں نے۔ شہری ایہناں نوں آپنے ورگا واسی متھدے نیں۔ ایہناں نوں دانا پانی پا کے اپنے دل نوں خوش کردے نیں، سکون محسوس کردے نیں، عبادت تے ثواب سمجھ کے ایہناں دی خدمت کردے نیں کہ رب راضی ہووے گا۔ سارا دن سوواں دے حساب نال لوکی ایہناں کبوتراں اگے دانا کھلار کے جاندے نیں ۔ ایہہ جنگلی کبوتر پراں نوں پھڑپھڑاؤندے گٹر گٗوں گُٹر گوں کردے اُڈدے بہندے ٹردے پھردے نظر آؤندے نیں ۔ بندیاں کولوں دانا آپ آپنی خوبصورتی تے اداواں نال کھچ لیندے نیں ۔انساناں دے دوست بن چکے نیں، اوہناں دے نیڑے آون نال ڈر کے اڈدے نہیں سگوں ہور نیڑے ہوندے نیں…
ایس وباء نے جد ہُن ایہناں کبوتراں دی خوراک دا بندوبست کرن والے لوکاں دے باہر نکلن اتے پابندی لگوا دتی اے اوتھے ہُن ایہناں دی فکر کرنی وی ضروری اے… کجھ چِر ہور ایہناں نوں جے کر دانا، خوراک ایہناں دیاں پہلیاں مخصوص تھاواں اتے نہ پہنچایا گیا تے ایہناں وچوں یاں کجھ بھُکھ تریہ نال مر جاون گے تے کُجھ ایس شہر وچوں کِدھرے دُور اڈاری مار جاون گے۔ انج ایہناں باہجوں شہر دی خوبصورتی گھٹّ جاوے گی تے ہزاراں لوکاں دے دل ایہناں سڑکاں دے خالی فُٹ پاتھاں نوں ویکھ کے دُکھی ہو جاون گے۔ کل نوں جدوں کرونا توں ساڈی جان چھُٹ گئی تے اسی فیر سڑکاں اتے اُنج ہی رش پا دینا ہے۔ اوہناں چوکاں توں ہی لنگھنا ہے جتھے کبوتراں دیاں ڈاراں اڈدیاں بہندیاں سن۔ جیہناں لوکاں دی ہر روز ایہہ عادت بن چکی سی کہ اوہناں موٹر سائیکل دے ہینڈل نال باجرے کنک جوار مکئی جوں وغیرہ دے دڑے والے شاپر لمکائی لیاؤندے تے کبوتراں اگے کھلار دیندے، اوہناں دا کیہہ بنے گا…؟ اوہناں دے دل نوں چنگی بھلی سٹ وجے گی جے کبوتر اوتھے نہ دسے۔ ایہناں بارے کجھ سوچنا پوے گا، اجے گھٹ دن گزرے نیں۔ کبوتر سانوں اڈیک رہے نیں، اوہناں نوں اوہ ہر روز والیاں شکلاں نہیں دس رہیاں۔ کجھ دن خورے اوہ ہور ساڈی اڈیک وچ بیٹھے رہن پر جے اسی چھیتی نہ اپڑے ،اوتھے دانا پانی نہ رکھیا تے فیر اوہناں نوں وی آپنی بقا لئی فیصلہ کرنا پینا اے۔ اوہناں نوں مجبوراً ایس شہر وچوں باہر ہجرت کرنی پینی اے۔ ایس کر کے کجھ دن ایس لاک ڈاؤن وچ سٹی ڈسٹرکٹ حکومت ( شہری ضلعی حکومت ) سرکاری کھاتے وچوں ایہناں معصوم تے سوہنے من موہنےکبوتراں تے دوجے پرندیاں دے دانے پانی دا بندوبست کرے۔
تمھارے نام آخری خط
آج سے تقریباً پندرہ سال قبل یعنی جون 2008میں شمس الرحمٰن فاروقی صاحب نے ’اثبات‘ کااجرا کرتے ہوئے اپنے خطبے...