پرواسی پنجابی کہانی وچ جیہڑیاں ناری لیکھکاواں اپنی مولک لیکھنی اتے شدتی تجربات نال پنجابی عورت دے ستنتر منو اچار پیش کر رہیاں ہن، لاج نیلم سینی اوہناں وچوں اک کہانی کاررا ہے۔ پرواسی پنجابی گلپ دیاں انیکاں سیماواں ہن۔ پنجابی عورت دا منو اچار اس رچنا دھراتل وچوں کافی حد تک غائب ہے پر نیلم سینی سمیت ہور کئی لیکھکاواں پرواسی ناری دیاں مولک دھنیاں دی لاج رکھکھ رہیاں ہن۔ ایہہ دھنیاں جگیرو مانسکتا والے سماج وچوں گئیاں پنجابی عورتاں دے وکست پونجیوادی دیساں وچ کم دیاں بہتر حالتاں، سرکھیا دی بھاونا، دمن مولک پربندھ دی تھاں ویکتی گت ستنترتاتا اتے جمہوری پربندھ دی راکھی والے ماحول وچ ہور پرسنگ ہو جاندیاں ہن۔
نیلم سینی اس پستک توں علاوہ 'ارجوئی'، 'کانی دے گھنگرو'، 'ہرفاں دی ڈور' اتے 'عکس' کاو سنگریہہ، 'ادھار لئے پراں دی داستان' سہِ سمپادت کاو سنگریہہ، 'انسانی ریل' اتے 'ون لٹٹل چائلڈ' بال کاو سنگریہہ، لوک گیتاں دے سنکلن اتے ویاکھیا نال سنبندھت سبھیاچارک پستکاں 'ساڈیاں رسماں ساڈے گیت' اتے 'تیاں تیج دیاں' رچ چکی ہے۔ لوک گیتاں نال سنبندھت پستکاں دی مانسک پٹھّ بھومی وچ اپنے سبھیاچار پرتی ہیروے تے موہ دے رلیویں والی بھاونا کارج شیل رہی ہے۔ پرواس دی دھرتی 'تے منکھ نوں ملدا بیگانے پن دا احساس بھو ہیروے نوں ہور ودھا دندا ہے۔ نیلم سینی دی پہلی کتھا پستک وچ وی بھو ہیروے دے ایہی بھاو بدلویں روپ وچ پرگٹ ہوندے ہن۔ اپنے وطن تے سبھیاچار پرتی ایہہ محبتی سروکار پرواسی ساہت دی سدیوی رچنا بھومی رہے ہن۔ بے شکّ ہن دا پرواسی گلپ ساہت روائتی بھو ہیروے اتے پیڑھی پاڑیہی توں باہر نکل کے پار سبھیاچار مثلیاں سمیت وشو ویاپی ونگاراں نوں پیش کر رہیا ہے۔ نیلم سینی نے اپنی اس پستک وچ اپنی مول بھومی پرتی ادریویں سمیت امریکی سماج دیاں دشواریاں نوں ناری لہجے توں پیش کیتا ہے۔ اس توں علاوہ پرواس دیاں وسنگتیاں دے ہور انیکاں پکھ اسدیاں کہانیاں دے تھیم بنے ہن جنہاں وچ وکست پونجیوادی دیشاں دے ویکتی واد، نسلی وتکرے، رشتیاں دی ٹٹّ بھجّ سمیت امریکی مانسکتا دا دھونس مولک ووہار پکھ ہن۔ لیکھکا دی لگ بھگ ہر کہانی دا ناری پاتر اسدی وچاردھارک درشٹی دا واہک رہیا ہے۔ ایہہ پاتر پرواسی دھرتی 'تے ملدیاں چنوتیاں نوں اپنے لوکدھارائی سنکلپانفلوکگیتاں اتے کئی واری پنجابی کاو دے وچاردھارک عمل نال نجٹھن دے آہر وچ رہندا ہے۔ اس توں علاوہ پرواسی دھرتی 'تے سیٹل ہون دی دوڑ اتے اپنے ملک وچ دربدر ہون دے سنتاپ نال جڑے رلے ملے بھاو لیکھکا دیاں کہانیاں وچ ودھیا ڈھنگ نال سپلیمینٹ ہوندے ہن۔
'سٹیزن شپ' کہانی دی ریت امریکہ دی ناگرکتا لئی کاہلی سی پر سٹیزن شِپ سنبندھی رکھے سونہہ چکّ سماروہ وچ اپنے وطن دے جھنڈے تے پنڈ دیاں بھیڑیاں گلیاں نوں یاد کردی اکھاں بھر لی لیندی ہے۔ اسدے منو دوند وچ اک پاسے امریکہ دا فریویء 880 اتے دوجے پاسے پنڈ دیاں تنگ گلیاں ہن۔ تنگ گلیاں دے اپنے گھیرامان پرتیمان ہن جنہاں وچوں نکل کے پونجیوادی دیشاں د دی کھل اکت ناری پاتر لئی سورگ دا بھلاندرا سرجدی ہے پر اپنے رشتے ناتے تے سنسکرتک جیون ملاں پرتی ترسیویں دے بھاو بھارو ہو جاندے ہن۔
'ڈاروں وچھڑی کونج' کہانی امریکہ نوں نرموہی دھرتی دا تخلص دیندی ہے۔ جس وچ نو ناں دی ناری پاتر اپنی سہیلی وندر نوں چٹھی لکھ کے امریکی سماج دے کچّ سچ بارے دسدی ہے۔ نو پونجیوادی دیس دیاں سموہ علامتاں اتے اتھوں دی ویکتی گت آزادی دا سچ کہانی وچ اسدھا حاضر ہے جتھے کونج دی ڈار نالوں وچھڑ کے گئی اک کونج اس دھرتی نوں 'اداس امریکہ' نال تلنا دیندی ہے۔
'دھوئیں دے بدل' کہانی نائین الیوین دی گھٹنا پچھوں غیر قانونی ڈھنگ نال رہندے پنجابی لوکاں دے سنتاپ نوں پیش کردی ہے۔ اس گھٹنا دے انیکاں وستو ویروے پنجابی ساہت وچ کسے نہنہ کسے روپ وچ پیش ہوئے ہن۔ نیلم سینی نے اکت اتوادی حملے توں پچھوں لما سماں امریکی سماج وچ پھیلے شکّ بھرے دھوئیں دے بدلاں وچ بے پچھان ہوئیاں ایشیائی دھراں نوں پیش کیتا ہے۔
'لوک گیتاں دی رانی ماں' پنجاب وچ اپبھوگی سنسکرتی دے پھیلاء نال کھردیاں قدراں قیمتاں، گیت سنگیت اتے اخلاقی جیون ملاں 'تے رُدن پرگٹ کردی ہے۔ امریکہ وچ رہندی ناری پاتر ندھی پنجاب وچ رہندی اپنی ماں دے دیہانت 'تے اداس ہے۔ اس اداسی وچ رشتیاں دے موہ دے نال نال اک سنسکرتی دے تر جان دا وگوچا وی ہے۔ ایہہ سنسکرتی اک چیس بن کے پرواسی من وچ ڈونگھی اتر جاندی ہے۔
پیڑھی پاڑیہی دے سنتاپ دے نال نال پیڑھیاں دی سانجھ دا برتانت 'روحانی' کہانی وچ درج ہے۔ جتھے پوتی دا اپنی دادی لئی پیار نونہہ سسّ دے رشتے دی روائتی کھجھّ تے تناء نوں پنکچر کر دیندا ہے۔
اسے طرحاں 'لٹ لٹ بلدا دیوا' کہانی پرواس وچ رہندی ودھوا ماں دے اپنے پتر دی اسرکھئتا پرتی چنتا دا برتانت ہے۔ ودیشی سکولاں وچ قتل و غارت سمیت نسلی وتکرے توں پیدا ہندیاں ہیزنگ دیاں گھٹناواں ماں نوں کھوخزدا کردیاں ہن پر ماں تے پتر دا سنواد پرواس وچ ڈولدی، زرکدی تے جھولدی مانسکتا نوں ٹھمنا دے دندا ہے۔ ایہہ کہانیاں بے شکّ نویں پیڑھی دے اپنے مولک وچاراں توں پرے ہن پر پیڑھیاں دے پاڑے نوں پورن دا ادم کردیاں ہن۔ اسدے نال ہی ایہہ کہانیاں پرواس دیاں وسنگتیاں وچ پنجابی منکھ نوں اسدے دھیرج، وشواس اتے نیتک قدراں قیمتاں دی سنبھال دا سبق دیندیاں ہن۔ عورت پاتر اس سبق دی سوتردھار بندی ہے۔
'چہرے' کہانی پرواس وچ دھڑادھڑ ہندیاں ساہت کانفرنساں دے پربندھکاں دے اصل چہرے بے نقاب کردی رچنا ہے۔ ایہہ کہانی ساہتک دھڑ ے بندیاں، انیتک ووہار اتے اوسرواد دی کنھیڑی چڑھے لیکھکاں دے سدھانت تے وہار دی وتھّ نوں سوخم ودھی نال پیش کردی ہے۔
اس طرحاں نیلم سینی دی ایہہ کتھا پستک پرواس دے وبھنّ ورتاریاں پرتی اپنا کرٹیک نظریہ پیش کردی ہے۔ سنگریہہ دیاں کہانیاں وچ ناٹکی انش، کٹاکش، شعرو شاعری اتے لوک سیانپاں نالل جڑیاں کتھا جگتاں پریوگ ہوئیاں ہن۔ لیکھکا دیاں کہانیاں دی برتانتک سنرچنا لکیری اتے پچھل جھات کتھا تکنیک دیاں جگتاں والی ہے۔ اس کول پرواسی مانسکتا دے دوند نوں پیش کرن والی گلپی بھاشا ہے۔
مینوں امید ہے کہ پرواس دے بھو ہیروے اتے پیڑھی پاڑیہی توں بعد کہانی کارا لاج نیلم سینی اپنیاں اگلیریاں کہانیاں وچ پرواسی منکھ دے مولواسیاں نال رلیویں، نویں پیڑھی دے مولک اچار، انتر سبھیاچار سروکاراں سمیت وشو ویاپی ونگاراں والے سمرتھّ تے ششکت کتھا بمب پاٹھکاں دے سنمکھ کرے گی۔ اس پستک دا بھرواں سواگت ہے۔
جے بی سیکھوں
مکھی، پوسٹ گریجو ایٹ پنجابی وبھاگ
سری گرُ گوبند سنگھ خالصہ کالج، ماہلپر
فون: 91 94176 86028
