بال ادب کسے بھی رہتل وچ اوتھوں دی سماجی حیاتی دا اک جاندار رنگ ہوندا اے ۔کیوں جے ایس رہتل دی اساری وچ انسان جس سرگرمی نال حصہ لے رہے ہوندے نیں ، انہاں دے حال نوں سنوارن دے نال نال آوندی بھلک نوں بناون دا ادھم وی ہوندا اے ۔ بچے قوم دی آوندی بھلک ہوندے نیں ۔ایس لئی ایس حوالے نال انساناں دی حال دی بھج دا مرکز تے آوندی بھلک نوں سنوارن دا گنیا متھیا پروگرام اینہاں دے سامنے ہوندا اے ۔کیوں جے ہر وڈا بندہ بچپن جوانی تے پھر بڑھاپے دياں منزلاں توں لنگھدا اے ۔ایس لئی لوک ادب وچ انساناں دیاں اینہاں تناں منزلاں دی جھلک ہوندی اے ۔۔ایس لئی ایس حصے نوں اک بھرپور حصہ متھیا جاندا اے ۔
ایس لئی لوک ادب وچ بچپن بارے مواد دی ہوند اک قدرتی جیہی گل اے ۔اہ وکھری گل اے کہ ساڈے ایتھے ایس سارے مواد نوں صرف بال ای سینہ بہ سینہ اگے توڑ دے رہے نیں تے ٹاویں ٹاویں بندے اجیے وی نیں جنہاں بال ادب دے ودھارے لئی چوکھا کم کیتا تے کردے پے نیں ۔۔
محمد اشرف سہیل بال ادب وچ اوہ چمکدا ہویا تابندہ ستارہ اے جیہدی لؤ دیسوں باہر وی وکھالی دے رہی اے ، اوہ نہ صرف بال ادب دا سرکڈھواں لکھاری اے سگوں بال ادب دے اعلی پائے دے ترجمہ کار، کہانی کار تے اچ کوٹی سیوا کار وی اے ۔
اشرف سہیل ہوراں دا تعلق پنجابی لکھاریاں دی اوس ٹابری نال اے جہنے اوس ماحول وچ اکھاں کھولیاں جیہدے وچ پنجابی نوں دوجے درجے دی چیز سمجھیا جاندا سی پر ایہدے باوجود اونہاں دے من وچ پنجابی پیار دا بوٹا پنگریا تے ہولے ہولے اک گھن چھاواں رکھ بن گیا ۔۔۔۔ایسے پاروں اونہاں نے پنجابی لکھن توں ودھ پنجابی سیوا کرن ول دھیان دتا اے ۔
اشرف سہیل ورھياں توں محبت ، خلوص تے پیار دا بھرپور پیار نال جواب دیندا اے ۔ایہہ شخص پیار دے جزیرے وچ بیٹھا کلا ہی بال ادب دی پنیری نوں اپنے جگر دے لہو نال پروان چڑھا ریہا اے ۔
سچ اے کہ ایناں دا میدان نثر اے۔
اینہاں نے امرتا پریتم دے ناول ” چک نمبر 36″ چھاپ کے اپنی محبت دا اظہار وی کیتا اے ۔
اشرف سہیل پیار کرن والیاں نوں ای پیار نہیں کردا سگوں پیار نہ کرن والیاں نوں وی پیار دی لذت توں آشنا کر دیندا اے ۔محبتاں دے ناں تے کھڑے ہوۓ پھلاں دیاں سوگندھاں دے وچکار آپ پنجابی کامے دا چولا پا کے بغیر کسے سرکاری تے غیر سرکاری طمع دے سر نوا کے کم کر دا اے ۔۔
اشرف سہیل پوری دنیا وچ لکھے جان والے بال ادب تے بال لکھاری نال جڑیا ہویا اے ۔ اوہدی مسلسل محنت تے لگن دا سٹا اے کہ پاکستان وچ بال ادب دے ایوارڈ دی گل ہووے تے اشرف سہیل نوں نظر انداز کرنا ممکن نہیں۔
بال ادب اشرف سہیل دے ذکر بناں مکمل ہی نہیں ہوندا ۔ پچھلے تریہہ پینتی (30/35)سالاں دے بال ادب دی تاریخ اشرف سہیل دے آل دوالے گھمدی اے ۔اوس نے بالاں دا رسالہ ایڈٹ کیتا، اوس بال ادب لکھیا ،لکھوایا چھاپیا ، چھپوایا ، اک جہان نوں اوس بال ادب لکھن تے پریریا تے فیر انہاں بابياں تے منڈیاں دیاں کتاباں چھاپ کے اوہناں دی عزت وچ وادھا کیتا ۔اشرف سہیل دا پنجابی بال بورڈ پاکستان وچ بال ادب دے فروغ دا کلم کلا ادارہ اے ، پر ایس ادارے پچھے کلم کلا اشرف سہیل کھلوتا اے ۔دوجے لفظاں وچ اشرف سہیل ای پنجابی بال ادبی بورڈ اے تے اشرف سہیل اک بندے دے دو ناں نیں ۔۔:اشرف سہیل 23 جولائی 1963ء نوں لاہور وچ چودھری کرم دین ولد شادی خان دے گھر پیدا ہوئے۔جیہڑے ذات ولوں گجر برادری نال تعلق رکھدے نیں ۔کرم دین پاکستان ریلوے وچ سرگودھا توں لاہور آ کے ملازم ہوۓ سن جنہاں دا آبائی پیشہ کھیتی باڑی سی ۔اینہاں دی والدہ دا ناں رحمت بی بی سی۔اشرف سہیل دے آباؤ اجداد دا تعلق سرگودھا دے چک نمبر 95 شمالی سلانوالی نال اے ۔ایتھے ای اینہاں دے وڈکیاں دیاں زمیناں سن ۔اجاڑے پین توں پہلاں اینہاں دے نانکے انڈیا دے شہر روپڑ ردے پنڈ وچ رہندے سن تے اجاڑے پین توں مگروں آپ دے نانکے ہجرت کر کے فیصل آباد (لائل پور)ایئر پورٹ دے کول اک پنڈ 62 ج ب چنن وچ آباد ہو گئے ۔آپ دے والد روبڑ شہر دے پنڈ بڑی ماجرا دے رہن والے سن تے ہجرت کر کے چک 95 شمالی، سلانوالی روڈ سرگودھا وچ آباد ہو گئے ۔شناختی کارڈ موجب اینہاں دا اصل ناں چودھری محمّد اشرف اے تے ادبی دنیا وچ اشرف سہیل دے ناں توں معروف ہوۓ ۔ اشرف سہیل نے 1982ء وچ محکمہ ریلوے وچ ملازمت شروع کیتی تے 2023ء نوں سٹھ سال نوں اپڑ کے آفس سپرنٹنڈنٹ دے عہدے توں ریٹائر ہوئے ۔۔
اوہ بال ادب ول پنجابی موؤمنٹ توں متاثر ہو کے آئے سن ۔اوس موومنٹ دا دفتر بلال گنج سردار کلینک لاہور وچ سی جیہدے ممبران وچ جمیل احمد پال ،اقبال قیصر تے الیاس گھمن شامل سن ۔۔
ہندوستان دی تقسیم توں پہلاں بالاں لئی گرمکھی وچ اک رسالہ “بالک” دے ناں نال شائع ہوندا ریہا ۔قیام پاکستان توں مگروں ڈاکٹر فقیر محمد فقیر نے دوجے لکھاری نوں وی بال ادب لکھن ول پریریا ۔۔مہینہ وار “لہراں” دے ہر شمارے وچ کجھ عرصےتوں بالاں لئی نظماں تے کہانیاں چھپ دیاں رہیاں نیں ۔پنجابی ادبی بورڈ نے تعلیم بالغاں لئی کجھ کتابچے چھاپے چاڑھے۔
الیاس گھمن تے جمیل احمد پال ہوراں دی ادارت وچ بچیاں لئی دو ماہی پرچہ “میٹی”دے کجھ شمارے چھپے ۔ انج ای اشرف سہیل ہوراں “پکھیرو” دے ناں توں اک مہینہ وار رسالہ شائع کرنا شروع کیتا جیہڑا اجے تیک چھپ ریہا اے ۔
اشرف سہیل ہوراں محکمہ ریلوے وچ مختلف عہدیاں تے گھٹو گھٹ چالی ورھے کم کیتا ۔۔۔پاکستان ریلوے پورے ملک دے شہراں وچ رابطے دا اک اہم ذریعہ اے۔ ایس ادارے وچ ملازمت دوران وڈے وڈے لکھاریاں نے علم و ادب دی ترقی لئی کم کیتا تے ایک خاص مقام تیکر آپڑے ۔اردو دے مشہور افسانہ نگار تے ناول نگار اشفاق احمد نے وی پاکستان ریلوے وچ کجھ عرصہ ملازمت کیتی اے ۔ہن تیکر ریلوے وچ لکھاریاں دی آک خاص تعداد موجود رہی اے تے ہن وی موجود اے ۔ایسے طراں پنجابی دے اک مشہور ترجمہ کار ، شاعر تے کھوج کار شریف صابر ہوراں وی ریلوے دی ملازمت کیتی اے۔۔ عطاء العزیز ، شاہد جعفری تے اشرف سہیل دے ناں ایس محکمے دے حوالے نال کسے تعارف دے محتاج نہیں ۔۔۔
اشرف سہیل ہوراں تریہہ دے لگ بھگ کتاباں دے پنجابی وچ ترجمے وی کیتے نیں ۔جنہاں وچ کہانیاں ، ناول تے شاعری دیاں کتاباں شامل نیں ۔اشرف سہیل نے پنجابی بال ادب دے حوالے نال اکلے ہوون دے باوجود آک ادارے دا کم کیتا اے ۔
بال ادب وچ لکھن والے کجھ گنے چنے ناں نیں جنہاں وچ محمّد الیاس گھمن ، محمد شریف انجم ، نعیم مرتضی ،راؤ شاہد ، محمد اکرم قلندری ، حنیف زاہد ، ڈاکٹر محمد ریاض شاہد ، نزہت عباس، صادق شاہین ،پرم جیت کور ، عبدالکریم قدسی ، اصف سلیم ترکی ، ایم وائے قیصر ،سہیل قیصر ہاشمی ،ڈاکٹر ضیاء الدین انجم ،امین بابر ،خالد جاوید ،منموہن سنگھ تیر ،تجندر ہرجیت ، جسبیر بھلر ، حمید تبسم ، ریاض احمد قادری ،ڈاکٹر افضل حمید رانا راشد علی خان ، علی عدنان طارق تے اشرف سہیل شامل نیں ۔۔
ایناں وچوں اشرف سہیل نے ماہنامہ “پکھیرو” (بال ادب) مارچ 1996 وچ ایہدا پہلا شمارہ کڈھیا تے ہن تیک ایہہ رسالہ باقاعدگی نال چھپ ریہا اے ۔۔ایس دوران اشرف سہیل ہوراں دا دو واری دماغ دا آپریشن وی ہویا پر ہسپتال جاون توں پہلاں اوہ تن پرچے یعنی تن مہینیاں دے شمارے چھاپ لیندے سن۔ تے اپنے بچیاں نوں ہدایت کر دیندے سن پئی جدوں تیکر میں دوبارہ کم کار دے قابل نہ ہو جاواں ،اینہاں شماریاں نوں تقسیم وی کرنا اے ۔ ایس طراں اپنی بیماری دے باوجود 28 ورھیاں توں بال ادب دا پرچہ ‘پکھیرو” باقاعدگی نال تے سوہنے ڈھنگ نال چھاپن دا آہر کر رہے نیں ۔سگوں اپنے پلیوں خرچ کر کے ایہدی تقسیم دا ذمہ خود ای چکیا ہویا اے ۔اپنی بیماری دے باوجود کمپوزنگ دا کم اشرف سہیل خود ای کردے نیں ۔ ایس مقصد لئی اینہاں پنجابی بال ادب بورڈ جیہا ادارہ قائم کیتا جیہدے پلیٹ فارم توں اشرف سہیل ہوراں سٹھ دے لگ بھگ کتاباں شائع کر چکے نیں ۔جنہاں وچ اقبال نجمی نمبر تے امین خیال نمبر وی شامل نیں ۔
اشرف سہیل نے بال ادب لئی پنج کتاباں لکھیاں جنہاں وچ “موراں والا جنگل” ، “ساڈی مانو” ،” زبان دا قتل” ،”جاگدے رہنا” تے ” پنکھ پکھیرو” شامل نیں تے امرتا پریتم دا ناول ” چک۔ نمبر 36″ چھاپیا تے نال ای ڈاکٹر جگتار دی ” کہکشاں” تے “سورج وچ سمندر” چھاپیاں۔۔ امریکہ واسی گور بخش سنگھ بھنڈاں دی کتاب ” زندگی” چھاپی تے رییول پرم جیت دی کتاب ” ساہاں دی پتری” تے ویہہ دے لگ بھگ وڈیاں لئی کتاباں چھاپیاں۔اینہاں دے رسالے ” پکھیرو” دیاں تصویراں گردیپ سنگھ دیپ ہندوستان توں بنا کے گھلدے نیں ۔کینیڈا وچ انہاں دی کتاب پہلی توں تیجی جماعت دے بچیاں لئی “اخلاق جیون وچ ” چھپی جیہڑی اوتھوں دے رہن والے بچیاں نوں اخلاقیات دی تعلیم دین دے کم آوندی اے ۔
جے اسیں عالمی پدھر اتے نظر ماریے تاں ایہہ گل نتر کے سامنے اوندی اے کہ دنیا بھر وچ سیانیاں قوماں دن رات اپنے بالاں لئی معیاری ادب تخلیق کرن وچ رجھیاں ہوئیاں نیں پر بد قسمتی نال ساڈے پاسے ایس دے الٹ کم ہو ریہا اے ۔اسیں اپنے بالاں اتے غیر مادری بھار پاؤن دے نال نال اونہاں لئی معیاری ادب تخلیق کرن، ترجمہ کرن بارے کدی سوچیا وی نہیں۔اوہ لوک سلاہن جوگ نیں جنہاں نے اپنی ذاتی کوشش نال اپنی بولی وچ اپنے بالاں لئی معیاری ادب تخلیق کرن دے جتن کیتے تے اپنے وسیلے تو ودھ کے کم کیتا ۔۔
ساڈی مادری زبان پنجابی نوں ایہہ مان ضرور حاصل اے پئی ایہہ دنیا دیاں قدیم زباناں وچوں اک اے ، جدوں دنیا دیاں کئی زباناں نے اجے جنم وی نہیں لیا اوس ویلے وی پنجابی زبان موجود سی تے ایہدے وچ ادب لکھیا جا ریہا سی ۔ایہہ عربی زبان وانگوں بہت پرانی اے ۔ موہنجو داڑو تے ہڑپہ شہراں دی کھدائی کرن نال جیہڑیاں مورتاں مہراں تے ہور بال کھڈونے ملے نیں ، ایہہ سب پنجابی بال ادب دا مڈھلا روپ اے ۔مکی مٹی نال بنے ایہہ کھڈونے اوس ویلے دیاں بال کہانیاں دے کردار ای جاپدے نیں ۔( چڑیاں ، توتے ، گھگو گھوڑے ،ڈھگے ،گڑے ،پیے) ایہہ سبھے کردار اوس ویلے نانی ماں کولوں سنیاں لوک کہانیاں دے نیں ۔
پنجابی زبان وچ بال ادب لکھن دا مڈھ انیویں صدی دے آخیرلے دناں وچ بھجیا تے کجھ مذہبی کتاباں منظر عام تے آئیاں ۔۔1857 دی جنگ آزادی مگرون ساڈی رہتل بہتل وچ نویاں تبدیلیاں سامنے آئیاں ۔چھاپے خانے دا اغاز ہویا ۔” گیانی دیپک ” ناں دی اک کتاب ادارہ ” مشینری ” نے چھاپی ، جیس وچ ساریاں ای بال باتاں سن ۔۔۔۔
اینہاں کہانیاں دے کردار پشو یاں پنچھی نیں ۔مشینری چھاپے خانے نے مڈھلے بال ادب نوں ترتیب دین وچ اہم کردار ادا کیتا ۔ایسے محکمے ولوں بہاری لال پوری دی ایڈیٹری ہیٹھ پہلی کلاس توں لے کے دسویں کلاس دیاں پنجابی کتاباں چھاپے چڑھیاں ۔
ادارہ پنجاب ٹیکسٹ بک ، محکمہ تعلیم تے ریاست پٹیالہ کے ایم غلام سنگھ اینڈ سنز اداریاں نے وی بال ادب دیاں کتاباں چھاپیاں ۔1911ء وچ بال کتاباں چھپن دی رفتار کجھ تیز ہوئی ۔ایسے سال چھپی بالاں دی کتاب “بالاں دی سوغات” اتے کسے لکھاری دا نام نہیں لکھیا ۔ایسے سمے ایس چرن سنگھ نے نیپولین بونا پاٹ تے دل دے پواڑے ، ودھاتا سنگ تیر نے “کھنڈ دے کھڈاونے” تے “شکر پارے”، ایس ایس امول نے تقریبا اٹھ کتاباں ،امر سنگھ نے اک درجن دے قریب کتاباں بچیاں لئی لکھیاں ۔
بال ادب وچ بال رسالے چھاپن دا مڈھ سب توں پہلاں 1930ء وچ جناب گر بخش سنگھ نارنگ تے جناب لابھ سنگھ نارنگ ہوراں بال بازار امرتسر توں بال رسالہ ” موتیاں” جنوری فروری 1930 دو ماہی رسالے دا آغاز کیتا ۔اپریل 1931ء وچ لاہور توں گیانی گردت سنگھ ہوراں نے “چن “ناں دا بال رسالہ شروع کیتا جو قد دے حساب نال ” موتیاں ” جیڈا ای سی ۔۔اپریل 1931ء وچ بڈھا سنگھ جی سیالکوٹی نے امرتسر توں ” ودھیارتھی “(پڑھیار) ناں دا بال رسالہ شروع کیتا ۔ایس پرچے وچ طالب علماں دیاں رچناواں ای زیادہ چھاپیاں جاندیاں سن۔
جنوری 1932ء وچ پنجابی بال ادب وچ پہلی واری وڈے تے رنگین اکھراں وچ چھپن والے بال رسالے ” بالک ” نے جناب گیانی لال سنگھ گوجرانوالہ دی ایڈیٹری وچ اپنے سفر دا آغاز کیتا ۔پر 1942ء وچ ایڈیٹر دی گرفتاری مگروں پرچہ کجھ چر لئی بند ہو گیا ۔کچھ مہینے مگروں پرچہ پھر جناب گرچرن سنگھ سکھی ہوراں نے شروع کیتا جو 1972ء تیکر کامیابی نال چلدا ریہا ۔
جنوری 1942ء وچ “بال سندیس” بال پرچے نے گربخش سنگھ پریت لڑی دی ایڈیٹری وچ اپنے سفر دا آغاز امرتسر توں کیتا تے بڑی کامیابی نال لگ بھگ 50 سال تک چھپدا ریہا ۔1947ء دی ونڈ کارن ایہہ پرچہ کجھ سمے بند ہو گیا تے 1949ء وچ دہلی توں پھر شروع ہویا تے ایس دے ایڈیٹر نوتیج سنگھ تے درشن سنگھ آوارہ بنے۔1993ء وچ اس دے ایڈیٹر ہردیو پال سنگھ سن ۔
اگست 1946ء وچ پٹیالہ توں
گربخش سنگھ شہید ہوراں نے “بال سنسار ” ناں دا اک ر سالہ شروع کیتا ۔۔ایہہ رسالہ خوبصورت تے ترنگین سی ۔ ایہہ پرچہ 1960ء دے لگ بھگ بند ہو گیا ۔
جنوری 1951ء وچ “رہنمائے تعلیم” اردو پنجابی وچ چھپن والے پرچے دا آغاز دریا گنج دہلی توں شروع ہویا تے ایس دے ایڈیٹر جناب رام رتن پربھارکر سن ۔۔
مارچ 1951ء وچ ادارہ لاہور بک شاپ دے مالک جناب جیون سنگھ نے بال دربار ناں دا رسالہ شروع کیتا ۔ ایس دی ایڈیٹر عجائب چتر کار ، ہرجاوا سنگھ تے کنول نین ہوری سن ۔عجائب چترکار ہوراں نے ایس رسالے نوں اپنیاں لکھتاں دے نال نال معیاری مورت کاری نال خوب شنگاریا ۔ایہہ پرچہ 1970ء وچ بند ہو گیا ۔ جولائی 1951ء وچ “سکول” ناں دا اک رسالہ جناب اقبال سنگھ بی اے نے شروع کیتا ۔ایس رسالے دے سرپرست جناب مہتاب سنگھ بیر سن ۔ایہہ رسالہ وی 1970ء وچ بند ہو گیا۔جولائی 1952ء وچ جی ٹی روڈ جالندھر توں “جیون پربھات” بال رسالے نے چرن جیت کور جی دی ایڈیٹری وچ اپنا سفر شروع کیتا۔اپریل 1956 وچ امرتسر توں بلونت سنگھ نے ایک چھوٹے قد دا بال رسالہ “چھنکنا “شروع کیتا جیہڑا چھیتی ای بند ہو گیا ۔جنوری 1961 وچ امرتسر توں “بیبا رانا ” بال رسالہ شروع ہویا ۔اس دے ایڈیٹر جناب گیانی دھونت سنگھ ستیل ہوریں سن ۔ ایہہ 12 سال تک کامیابی نال نکلدا ریہا ۔ایہہ میگزین 1975 وچ بند ہو گیا
پنجاب سکول سکھیا بورڈ ولوں ستمبر 1970 دی موہالی توں “پنکھڑیاں ” ناں دا رسالہ شروع ہویا ۔اس دے پہلے ایڈیٹر جناب جگدیش سنگھ ہوری سن۔وقت دے نال نال رسالے دے ایڈیٹر تے معیار بدلدا گیا ۔ ایہہ رسالہ ہن جناب سرب جیت سنگھ بیدی ہوراں دی ایڈیٹری وچ چھپ ریہا اے۔
ایس معیاری پرچے دی ایڈیٹری کرن دا مان بلبیر مومی ، جوگا سنگھ تے امر جتوئی ہوراں نوں وی ریہا ۔ سکھ دیو ماد پوری ہوریں وی ایس پرچے دے ایڈیٹر رہے ۔اپریل 1973 وچ جناب ناگی ریڈی دی زیر نگرانی بال رسالے ” چندا ماموں”نے اپنے سفر دا آغاز کیتا ۔ایہہ رسالہ پہلاں ہور 11 بھارتی زباناں وچ چھپدا ریہا ۔1984 دے لگ بھگ ایہہ پرچہ بند ہو گیا ۔جنوری 1977 وچ ” ہنستی دنیا”بال رسالے نے اپنے سفر دا آغاز کیتا ۔ایہہ پرچہ دہلی توں چھپنا شروع ہویا ۔اس دی ایڈیٹر اگر وال تے نرمل جوشی نیں ۔اس پرچیز دا سفر اجے جاری اے ۔
1980ء دے لگ بھگ نکے بچیاں لئی وکھرا پرچہ ” پرائمری سکھیا “پنجاب سکول سکھیا بورڈ ولوں چھپنا شروع ہویا۔اس دے پہلے ایڈیٹر سکھ دیو ماد پوری سن ۔پنجاب سکول سکھیا بورڈ ولوں چھپدے بال پرچے “پنکھڑیاں” تے “پرائمری سکھیا” دے چھپن گنتی بھارت وچ چھپدے سبھے بال پرچیاں توں ودھ اے ۔ایناں پرچیاں دی خوبصورت مورت کاری تے رنگین ٹائٹل جناب گردیب سنگھ دیپ ہوراں دے بنائے ہوندے نیں ۔1981ء وچ ہندی بولی وچ چھپن والے بال پرچے “چھپک” نے پنجابی بولی وچ چھپن دا آغاز کیتا تے 1984ء وچ ایہہ پرچہ بند ہو گیا ۔مئی 1991ء وچ بال پرچہ ” اکڑ دکڑ ” چندی گڑھ توں منموہن شرما دی ایڈیٹری ہیٹھ شروع ہویا تے کچر چھپن مگروں بند ہو گیا ۔چندی گڑھ تو ہی مارچ 1992ء وچ اون کار سنگ دی ایڈیٹری وچ بال رسالہ ” الھڑ بلھڑ” شروع ہویا۔ برمنگھم توں راجندر کالڑا تے بلبیر کالڑا دی ایڈیٹری وچ “پردیسی بالک” ناں دے بال پرچے نے اپنے سفر دا آغاز کیتا۔یورپ توں چھپن والا ایہہ پہلا پنجابی بال پرچہ سی جیہڑا کافی عرصے توں بند ہو چکیا اے ۔
1992ء وچ بلجندر مان تے منجیت مان ولوں ” نکیاں کرونبلاں” بال رسالے نے اپنے سفر دا آغاز کیتا جو ہن تیکر بڑی کامیابی نال چل رہیا اے۔ 1995ء وچ جسوندر سنگھ کھانبڑا ولوں بال رسالے ” بال ملنی “نے اپنے سفر دا آغاز کیتا جیہڑا ہن بند ہو گیا اے ۔
92 /1991ء وچ لاہور تو دو ماہی بال پرچے ” میٹی” نے الیاس گھمن ،جمیل احمد پال تے اشرف سہیل دیاں کوشش نال اپنے سفر دا آغاز کیتا ۔چار رنگی ٹائٹل نال چھپن والے اس خوبصورت تے معیاری پرچے دے ویہہ کو شمارے چھپ سکے تے اخیر 1993ء دے آخر وچ ایہہ پرچہ وی بند ہو گیا۔اڑیسہ توں وجے کمار مہا پاترا ولوں 1993ء وچ بال پرچہ “پیاری بھین” نے اپنے سفر دا اغاز کیتا ۔ایہہ پرچہ پہلاں ہی بھارت دیاں 23 زباناں وچ چھپ رہیا اے۔۔
مارچ 1996ء وچ مہینہ وار ” پکھیرو ” نے اشرف سہیل ہوراں دی سرپرستی وچ اپنے سفر دا آغاز کیتا ۔جو بڑی کامیابی نال باقاعدگی نال چھپ ریہا اے ۔پاکستان توں چھپن والا ایہہ پہلا بال پرچہ اے جیہڑا مہینہ وار بال پرچہ اے جیہڑا اپنی حیاتی . دے اٹھائی سال پورے کر چکیا اے ۔احمد یار جنجوعہ تے اشرف سہیل ہوراں مل کے مہینہ وار “لکن میٹی” پنجابی اخبار میتر بال پرچے چھاپے پر ایہہ اشاعت جاری نہ رکھ سکے ۔
بھارتی پنجاب توں اک ہور بال پرچہ ” آلے بھولے”شروع ہویا ۔اہ پرچہ سرکار دی سرپرستی وچ ایجوکیشن شعبے ولوں ہر دن مہینے میں چھپدا اے ۔
بال ادب دی ترقی لئی مسعود کھدر پوش ٹرسٹ نےوی بھروا کم کیتا اے ۔ہر سال وڈیاں دے نال نال بال ادب لئی نقد انعام (ایوارڈز) دین دا سلسلہ جاری رکھیا ہویا اے۔چڑھدے پنجاب وچ بال ادب دی ترقی لئی ان گنت ادارے قائم نیں تے سرکار وی بال ادب دی ترقی لئی کجھ نہ کجھ کر دیندی اے ۔۔
1947ء توں مگروں پاکستان وچ پنجابی بال ادب ول سبھ توں پہلاں ڈاکٹر فقیر محمد فقیر ہوراں نے سوچیا ، اونہاں نے ای سبھ توں پہلاں بال ادب دی ضرورت تے اہمیت نوں جانیا۔اوہناں نے ستمبر 1951ء وچ اپنے مہینہ وار ادبی رسالہ پنجابی وچ بالاں لئی کجھ صفحے متھے ہوۓ سن ، جیس وچ بھانویں شاعری ای زیادہ ہوندی سی پر کہانیاں تے دلچسپ لیکھ وی اس وچ چھپدے رہے ۔اوہناں آپ وی بالاں لئی لکھیا تے ہورناں ادیباں نوں وی بال ادب وچ لکھن دی پریرنا دتی ۔۔۔ایہدے مگروں مسعود کھدر پوش ٹرسٹ تے چودھری محمد افضل خان ہوراں نے وی اپنے پرچیاں ” حق اللّه” تے “پنج دریا” وچ بالاں لئی کجھ صفحے رکھے ہوۓ سن پر اوس ویلے بال ادب ول کسے نے سنجیدگی نال نہ سوچیا ۔۔۔جدوں پاکستانی پنجاب وچ پہلا روزنامہ “سجن” شروع ہویا تاں اوس وچ ہفتے وچ اک دن ادھا صفحہ بال ادب لئی متھیا گیا ۔جیس پرچے نے بالاں نوں پاکستانی پنجاب وچ سبھ توں پہلاں بال ادب لکھن دی پریرنا دین دے نال نال اونہاں نوں بال ادب نال جوڑیا ، اوہ مہینہ وار ” رویل” سی ۔اوس وچ بھانویں بالاں لی اکو صفحہ ہوندا سی پر اس اکو صفحے نے بالاں نوں اپنی زبان نال پیار تے محبت دتی ۔بھیڑے سلوک دی دس پاؤن دے نال نال پنجابی زبان دے ہور مسئلیاں توں وی جانوں کرایا۔۔ایس صفحے دا مقبول سلسلہ بال سروے نے بہت سارے بالاں نوں بال ادبی تحریک نال جوڑیا۔
“رویل” اکو ایک صفحے نے چھیتی بال پرچے دی شکل اختیار کر لئی تے دو ماہی “میٹی” دے روپ وچ چھپنا شروع ہو گیا۔اس بال پرچے وچ بال سروے نال نال بڑیاں سوہنیاں تے معیاری بال کہانیاں وی شامل ہوندیاں سن ۔ایس پرچے نے بہت سارے بال لکھاری پیدا کیتے پر کجھ سمے مگروں ایہہ پرچہ وی بند ہون کارن بال ادب مڑ ہنیریاں وچ گواچ گیا ۔
مہینہ وار ” پکھیرو” لاہور نے اپنی اشاعت کا سلسلہ مارچ 1996ء توں شروع کیتا تے ہر مہینے ایہہ باقاعدگی نال شائع ہو رہیا اے ۔ایس پرچے دے ایڈیٹر تے بانی اشرف سہیل ہوری نیں جیہڑے بڑے آہر تے ادھم نال بالاں واسطے اک سوہنا پرچہ لے کے اوندے نیں ۔ایس پرچے نے بال لکھاریاں دی اک وڈی ساری کھیپ تیار کر لئی اے جیہدے وچ پرانے لکھن والے بھی شامل نیں ، تے نویں راہ ملن والے لکھاری وی تے اردو بال ادب دے بال لکھاری وی شامل نیں ۔عام شماریاں توں وکھ ایس پرچے نے کجھ خاص نمبر وی شائع کیتے نیں ۔جیویں سالگرہ نمبر ، 15 شمارے ، پنجاب تے پنجابیت نمبر 15 شمارے ،نرسری بال گیت نمبر 15 شمارے ، چڑھدے پنجاب دے بال گیت نمبر (تن شمارے)، چڑھدے تے لہندے پنجاب دی بال کہانی نمبر پنج شمارے ،ڈاکٹر صدیق حل دے بال گیت نمبر ،عبدالکریم قدسی دے بال گیت نمبر ،ڈاکٹر فقیر محمد فقیر نمبر ،صحت تے صفائی نمبر (دو شمارے)،طنز و مزاح نمبر (دو شمارے) ،بال ساہت لکھاری نمبر ( مئی 2004) ،امین خیال دے بال گیت نمبر (جنوری 2008)،محمد اقبال نجمی دے بال گیت نمبر (جنوری 2009)،ڈاکٹر درشن سنگھ آشٹ دے دو نمبر ، پکھیرو دے پچھے اک “بجھ لوؤ میری بات” نمبر ( جولائی 2007) تے اک نرسری بال گیت نمبر (جنوری 2005) ،بال گلوکار کمل جیت نیلو دا اک نمبر حمد و نعت نمبر (مارچ 2009) تے مولا علی (جنوری 2012) دے نمبر شامل نیں ۔۔
” پکھیرو” نے اپنے پنجاب وچی نہیں سگوں پوری دنیا وچ وسدے پنجابیاں نوں بال ادب لکھن لئی پریرنا دتی۔شوکت علی گلوکار، فوزیہ تبسم( صوفی تبسم نمبر، فرخندہ لودی مرحوم تے پکھیرو دے پتر کار جی ایس دیپ ہوراں ( مورت کاری نمبر) دے نمبر چھپن والے نیں ۔۔
1979 توں لے کے ہن تیکر بال ادب دے حوالے نال جیہڑیاں کتاباں چھپیاں ، اونہاں دی تفصیلی انج اے ۔
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
1979ء وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
سال 1979ء وچ بشیر منذر ہوراں نے بالاں لئی ” الھڑ بلھڑ باوے دا”نان دی اک کتاب چھاپن دا مان حاصل کیتا ۔ایہہ کتاب نظماں اتے مشتمل اے ۔ ایس وچ بہت دلچسپ نظماں تے گیت شامل نیں ۔پنجابی ادب ایسے سال نویں دسویں دے پڑھیاریاں لئی سانجھی کتاب ” پنجابی ادب ” دے ناں توں چھاپے چڑھی ۔ (ایہہ کتاب پنجاب ٹیکسٹ بک بورڈ ولوں چھپی ۔( پر افسوس) پہلی جماعت توں پنجابی پڑھائی شروع نہ ہو سکی) تے نہ ای دوجی دیاں کتاباں چھاپن بارے کسے نے سوچیا ۔” ہونٹے ہونٹے” فیاض راجی ہوراں دی کتاب اے جیہدے وچ کل 33 نظماں شامل نیں ۔۔
1980ء وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ایس سال پنجابی ادبی بورڈ ولوں 34 کتاباں چھاپیاں گئیاں۔اینہاں وچوں کم از کم 30 کتاباں بال ادب دے زمرے آوندیاں نیں ۔
اوہناں دے لکھاریاں تے کتاباں دے ناں انج نیں ۔
1-رسول پاک صلی اللہ علیہ والہ وسلم
مصنف پروفیسر سمیع اللہ قریشی
2- ساڈے وڈکیاں دی سوجھ ۔۔از پروفیسر سید علی عباس جلال پوری
3- رات ویلے اسمان ۔۔از پروفیسر محمد انور بھٹی
4- بوٹے ۔۔از ڈاکٹر زین العابدین
5- ساڈا جسہ ۔۔از ڈاکٹر مقبول اختر
6- باتاں ۔۔از پروفیسر ریاض احمد شاد
7-لوک گاؤن ۔۔۔از پروفیسر باغ حسین کمال
8-ہڑپہ ۔۔۔۔از ڈاکٹر سیف الرحمن ڈار
9-ملتان ۔۔۔۔از ڈاکٹر مہر عبدالحق 10-راولپنڈی۔۔۔از پروفیسر انور بیگ اعوان
11-چینی کی شادی ۔۔از افضل پرویز
12- شغل ۔۔۔از شفقت تنویر مرزا
13- سائنسی ایجاداں ۔۔از محمّد ذکی رضوی
14- شہد دی مكهی ، کیڑے دی مکڑی ۔۔از مس گل یاسمین قمر
15- آوا جائی ۔۔۔۔از راجا رسالو
16-کپاہ ۔۔۔۔از چودھری نثار حسین
17- پنجابی اکھان ۔۔از عين الحق فرید کوٹی
18- سوہنا خواب ۔۔از نواز
19- ساڈی خوراک ۔۔۔۔از . فاروق احمد صدیقی
20- زنانی دے روپ ۔۔۔از فرخندہ لودھی
21- لوہے دا سپاہی ۔۔۔ از حنیف چودھری
22لوگ گیت از تنویر بخاری
23-ساڈی کائنات۔۔ از اسلم رسول پوری
24-ساڈی دھرتی۔۔از محمد زکی رضوی
25- کھیڈاں ۔۔۔۔از پروفیسر غلام رسول ازاد
26- دست کاریاں ۔۔۔از پروفیسر شارب انصاری
27- اللہ والی کل دا ۔۔از ستنام نمود
28-کہانیاں ۔۔ از اکبر لاہوری
29- احمد خان کھرل ۔۔از محمد اصف خان
30- شہری تے پینڈو وسیبہ ۔۔از ارشاد فروزپوری
1981 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
1- حضور پرنور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم۔۔۔ از پروفیسر ڈاکٹر اختر حسین جعفری دی لکھی کتاب اے ۔ اس وچ حضور اکرم صلی اللہ علیہ والہ وسلم دی حیاتی مبارک اتے بھرواں چانن پایا گیا ہے۔
2- کھنڈ کھڈونے ایہہ کتاب ڈاکٹر اسحاق جاوید ولوں بات گیتاں دا مجموعہ اے ۔ایس وچ بالاں لئی نظم تے گیت شامل نیں ۔
1982 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
“پنج پکھیرو” ارشاد احمد پنجابی دی بال کہانیاں دا مجموعہ ہے۔ایہہ اک چنگی کوشش سی پر افسوس سکولاں وچ پنجابی بالاں لئی نہ ہون کرن طالب علماں دیاں بستیاں وچ اپنی تھاں نہ بنا سکیاں تے نہ ہی پنجابی بالاں تیکر اونہاں دی پہنچ ہو سکی ۔
“کہانیاں من بھاونیاں ” ، “پنج گئیے”، “رل مل تھل “، “لوک لوریاں” ، “بات بٹولی” ، “جھوٹے لارے ” ایہہ سبھے کتاباں ارشاد احمد پنجابی دیاں لکھیاں ہوئیاں نیں ۔۔
1983 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
بال پنجابی لہر لاہور نے دیوندر ستھیارتھی ہوراں دی کتاب ” بھیناں دے گیت”شائع کیتی ، اوس وچ زیادہ گیت لڑکیاں دے حوالے نال سن ۔
1984 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غلام مصطفی بسمل ہوراں دی کتاب “جگمگ جگنو” بال نظماں دی کتاب چھپی۔ پر غلام مصطفی بسمل صاحب نے اکو کتاب لکھن مگروں بالاں لئی ہور کجھ نہ لکھیا۔۔
1985 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
“سیرت حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی” ۔۔۔ایہہ کتاب محمّد اقبال نجمی ہوراں نے حضور اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی حیاتی مبارک اتے جانکاری بارے اک کتاب بالاں دی چھولی پائی ۔۔۔”ٹم ٹم تارے” محمد اقبال نجمی ہوراں دا بال شاعری دا پراگا وی ایسے سال ای شائع ہویا ۔۔اقبال نجمی جی ہوراں نے بالاں لئی بہت کم کیتا اے ۔” پکھیرو ” بال رسالے دا اک یاد گار نمبر وچ اونہاں دیاں ست بال کتاباں نوں اکو شمارے وچ شامل کیتا گیا اے ۔۔
1986 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
پنجاب ٹیکسٹ بک بورڈ ولوں چھپیاں کتاباں پنجابی دی پہلی کتاب (چھویں جماعت لئی) پنجابی دی دوجی کتاب (ستمی جماعت لئی ) تے پنجابی دی تیجی کتاب ( اٹھویں جماعت لئی)۔۔اینہاں کتاباں دے ان گنت ایڈیشن چھپ چکے نیں
“کہانیاں ” ۔۔ جناب اکبر لاہوری ہوراں ولوں اس کتاب وچ کل 15 کہانیاں شامل نیں ۔تے اس نوں پنجابی ادبی بورڈ نے چھاپیا اے ۔
” من پرچاوے ” ، “جھوٹے لارے” ایہہ وی ارشاد احمد پنجابی ہوراں دی کتاب اے ۔ایس وچ بڑے من کھچویں گیت شامل نیں ۔۔
1987 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
مہینہ وار ‘لہراں ” نے ستمبر اکتوبر 1957 دا ایک آسان پنجابی قاعدہ نمبر شائع کیتا۔ اس پرچے دے ایڈیٹر جمیل احمد پال تے سعید کریم ہوری سن ۔
” راج پیکار ” ارشاد احمد پنجابی ہوراں دی بال شاعری دا پرآگا اے ۔۔” لوک لوریاں” ارشاد احمد پنجابی نے لوک لوریاں نوں اکٹھیاں کر کے ایہہ پراگا ترتیب دیتا اے ۔۔
1988 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” ست ڈرامے ” بابو جاوید گرجاکھی ہوراں دی بالاں لئی ڈرامیاں دی ایہہ پہلی کتاب چھپوائی سی۔ ایس وچ بالاں لئی ست ڈرامے شامل نیں ۔۔
” بال کہانیاں ” پروفیسر محمّد احمد شاد ہوراں ولوں لکھياں نظماں دا پراگہ اے ۔
” آکا ہاکا “۔۔۔ “آکا ہاکا” محمّد اقبال نجمی ہوراں دا لکھیا بال نظماں دا پراگہ اے ۔
” کھڑ دے پھل ” محمّد اقبال نجمی دیاں بال نظماں دا پراگہ اے جد کہ ” سچے موتی ” وی اقبال نجمی ہوراں دی بال شاعری اے ۔
1989 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” کھڑ دے پھل” دیسی لوک کہانیاں دا ایہہ پراگہ محمّد سرفراز ظفر ہوراں نے ترجمہ کیتا اے ۔پر کتاب دے باہر ڈاکٹر محمّد جہانگیر خان ہوراں دا ناں چھپیا نظریں آوندا اے ۔
” جادو دا پراندا ” ایہہ چینی لوک کہانیاں دا پراگہ اے۔۔۔ ایس نوں فردوس حیدر ہوراں نے چینی زبان توں ترجمہ کیتا اے ۔
” نور مینارہ” پنجابی زبان وچ محمّد ارشاد ہوراں دا بالاں لئی نعتاں دا پہلا پراگہ اے ۔
1990 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
“رلدے ہیرے” لہندے پنجاب وچ پہلا بال ناول ” رلدے ہیرے” لکھن دا مان بابو جاوید گرجاکھی نوں حاصل اے ۔ایہنوں فروغ ادب اکیڈمی گوجرانوالہ نے چھاپیا اے ۔
” دیس دے سویلے” دیس پیار دے گیتاں دا ایہہ پراگہ عبدالرزاق تے ضیاء ڈار ہوراں دی شاعری اتے مشتمل اے ۔
” عالمگیر السلام” سلمان آیزک ہوراں نے بالاں لئی مذہب اسلام بارے معلوماتی کتاب لکھی اے ۔جیہڑی پنجابی سائنس بورڈ لاہور نے چھاپی اے ۔
” بالاں لئی کہانیاں” سعید فارانی کمی ہوراں دیاں بال کہانیاں دا پراگہ اے ۔
” ماما جمال خاں ” حفیظ خاں ہوراں دے لکھے ایس طویل ڈرامے نوں پاکستان سرائیکی رائٹرز گلڈ ملتان نے چھاپیا اے ۔حفیظ خاں دی بالاں لئی اک ہور کتاب ” خوب گل ” بال ڈرامے وی چھپ چکی اے ۔
1991 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
🕳️” پڑھ بسم اللہ ” ڈاکٹر ریاض مجید ہوراں دیاں 42 بال نظماں دا پراگہ اے ۔
🕳️” تارے اکھیاں دے ” ڈاکٹر صدیق حل ہوراں دی خوبصورت شاعری دا پراگہ اے ۔ایس وچ کل 48 نظماں تے گیت شامل نیں ۔
1992 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
🕳️”سائنس” الیاس گھمن ہوراں ولوں لکھی ایہہ کتاب پنجابی سائنس بورڈ نے چھاپی اے ۔
🕳️” ساڈا دین اسلام ” بالاں لئی مذہب اسلام بارے چانن پاندی ایہہ کتاب سعید فارانی کمی ہوراں دی لکھی ہوئی اے ۔
🕳️”علی بابا چالھی چور ” بالاں دی ایس مشہور الف لیلی کہانی نوں پنجابی روپ کنول مشتاق ہوراں دتا اے ۔
۔🕳️” جنور باتاں ” الیاس گھمن ہوراں ولوں کٹھیاں کیتیاں ہویاں لوک کہانیاں نوں پنجابی ادبی بورڈ لاہور نے
چھاپیا اے ۔ایس وچ کل 50 کہانیاں شامل نیں ۔
” کالیاں مرچاں ” بالاں لئی انشائیہ لکھن دا تجربہ بابو جاوید گرجاکھی ہوراں کیتا اے ۔
” جاگو جاگو ” اکادمی ادبیات ولوں چھپی ایہہ پہلی کتاب دی لکھارن دا ناں ثاقبہ رحیم الدین اے ۔ایس وچ کل چودہ بال کہانیاں شامل نیں ۔
” چار ایجاداں ” ڈاکٹر سید اختر حسین جعفری ہوراں ولوں لکھی وکھو وکھ ایجاد دی ایہہ کتاب پنجابی سائنس بورڈ نے چھاپی اے ۔
1993 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” سجری سویر ” پنجابی بالاں لئی بہت خوبصورت شاعری کرن والے محمّد شریف انجم ہوراں دی بال شاعری دا پراگہ اے ۔۔ایہدے وچ 65 نظماں شامل نیں ۔
“کتاب “۔۔ پرائمری پدھر تے بالاں لئی ایس کتاب نوں الیاس گھمن ہوراں نے ترتیب دتا اے ۔
” دھمک دھم ” ناصرہ حبیب ہوراں نے ہندی دی مشہور شاعرہ کملا بھین دا بال شاعری نوں پنجابی وچ ترجمہ کیتا اے ۔ایس کتاب وچ بالڑیاں لئی گیت نیں ۔
1995 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” ساڈی مانو ” 23 بال کہانیاں دا ایہہ پراگہ اشرف سہیل ہوراں نے لکھیا اے ۔ایس نوں پنجابی سائنس بورڈ نے خوبصورت انداز نال چھاپیا اے ۔۔
“چالاک چنتو تے بھکھڑ بھالو ” ہر دیو چوہان ہوراں دی بال شاعری نوں اشرف سہیل ہوراں نے لپی انتر کیتا اے ۔تے رویل گروپ ولوں چھپی ۔۔
” پنجابی قاعدے” محمّد آصف خان ہوراں نے 24 صفحیاں دا پجابی قاعدہ تیار کیتا ۔
” دوجا قاعدہ “جمیل احمد پال تے غلام مصطفیٰ بسمل ہوراں ترتیب دتا ۔جیس کارن ایہہ کتاب بالاں دی ہون دے باوجود بالاں دی نہیں لگدی ۔
” وڈے سائنس دان” محمد آصف خان ہوراں دے لیکھاں دا مجموعہ اے ۔ جس وچ دنیا دے مشہور سائنس داناں دے کارنامیاں تے اونہاں دی زندگی بارے کافی جان کاری ملدی اے ۔ ایس کتاب نوں پنجابی سائنس بورڈ نے چھاپیا اے ۔۔
1996 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
1996 وچ بیگم ثاقبہ رحیم الدین ہوراں 14 بال کہانیاں دا ” جاگو جگاؤ ” دے سرناویں ہیٹھ ترجمہ شائع ہویا ۔اینہاں کہانیاں دا ترجمہ منشاء یاد ہوراں نے کیتا سی ۔
” دھمک دھم ” ہندی شاعرہ کملا بھین ہوراں دی بال شاعری دا ترجمہ فاخرہ حبیب ہوراں کیتا ۔۔ایس کتاب وچ بالڑیاں دے گیت شامل نیں ۔۔
” چاچا چام چڑک”۔۔ ست بال کہانیاں دا پراگہ الیاس گھمن ہوراں دا لکھیا ہویا اے ۔۔۔
” رنگ رنگ دے رچھ”۔۔ ایہہ کتاب رچھاں دی حیاتی بارے مکمل جانکاری اے ۔۔ایہہ کتاب امریکی لکھاری ایلس ای گوڈی دی لکھی ہوئی اے ، جیس دا الیاس گھمن ہوراں ترجمہ کیتا اے ۔۔
” چاندی دا کپ ” ۔۔بال شاعری کہانی دے لکھاری ہر دیو چوہان ہوراں دی پاکستان وچ چھبی ایہہ دوجی کتاب ے ۔۔لپی انتر اشرف سہیل ہوراں نے کیتا اے ۔
” گالڑاں دی سیر” ۔ہر دیو چوہان ہوراں دی ایک ہور بال شاعری اشرف سہیل ہوراں لپی انتر کیتی اے۔
” بجھ لوؤ میری بات” : پنجابی لوک بجھارتاں نوں اکٹھیاں کر کے حنیف چودھری ہوراں نے وڈا کم وکھایا اے ۔ ایس کتاب نوں پنجابی ادبی بورڈ نے چھاپیا اے پر ایہہ کتاب وی بالاں لئی گھٹ تے وڈیاں لئی بوہتی لگدی اے ۔
1997 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” زبان دا قتل ” ۔۔16 بال کہانیاں دا ایہہ پراگہ اشرف سہیل ہوراں دا لکھیا ہویا اے پنجابی سائنس بورڈ نے ایہنوں چھاپیا اے. ایس پراگے وچ بہت ساریاں کہانیاں پنجابی پیار دے حوالے نال نیں تے ایہہ کہانیاں پہلاں مشرقی پنجاب دے اخباراں رسالیاں وچ چھپ چکیاں نیں ۔۔
“پنج پتراں دا پیو” ۔مشہور لکھاری بچنت کور ہوراں دی لکھی ایس کتاب نوں اشرف سہیل ہوراں نے لپی انتر کیتا اے ۔
” پنجابی قاعدہ ” مزمل احمد ہوراں دا ترتیب دتا ہویا ایہہ سادہ جیہا قاعدہ مارکیٹ وچ دستیاب اے ۔۔
“جگنو ، پھل تے تتلی ” پروفیسر عادل صدیقی ہوراں دی خوبصورت بال شاعری دا پراگہ اے ۔ ایہہ کتاب 34 بال گیتاں تے مشتمل اے ۔ پنجابی سائنس بورڈ نے ایس کتاب نوں چھاپیا اے ۔ ایس کتاب وچ بالاں دی دلچسپی لئی سکیچ وی شامل نیں ۔۔۔
” لوک کہانیاں ” امتیاز سرور ہوراں دیاں 23 بال کہانیاں دا ایہہ پراگہ لوگ کہانیاں اتے مشتمل اے ۔۔
1999 وچ چھپیاں بال کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اشرف سہیل دیاں بال ادب دیاں کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
1) ” زبان دا قتل ” ایہہ اشرف سہیل ہوراں دیاں بال کہانیاں دی کتاب اے ۔ایہدے وچ پنجابی بولی نال کیتے گئے دھرو دی دس پاؤن والیاں کہانیاں اپنی زبان نوں اوہدی تھاں دوان دی لہر دا حصہ بنن دی راہ وکھاوندیاں نیں ۔ایس کتاب دا اندرونی فلیپ الیاس گھمن ہوراں نے لکھیا ہویا اے ۔” زبان دا قتل ”
باتصویر کہانیاں دی کتاب اے ۔ایہدے وچ کل 16 کہانیاں شامل نیں۔
2)” جاگدے رہنا” ۔۔اشرف سہیل ہوراں دی ایہہ کتاب با تصویر کہانیاں دی کتاب اے ۔ایہدے کل 80 صفحے نیں ۔ایس کتاب دا انتساب اوس عظیم انسان دے ناں اے جیس نے سبھ توں پہلاں لہندے پنجاب وچ پنجابی ادب دا دیوا بالیا سی ۔۔ایس کتاب دی مورت کاری گردیپ سنگھ دیپ ہوراں نے کیتی۔ایس دا بیک فلیپ الیاس گھمن ہوراں نے لکھیا اے ۔ایہدے وچ کل بارہ کہانیاں شامل نیں ۔
3)۔۔”ساڈی مانو” ؛ اشرف سہیل ہوراں دیاں بال کہانیاں دی ایہہ کتاب پہلی واری 1995ء نوں اکادمی ادبیات پاکستان اسلام آباد دے مالی مل ورتن نال سکتر پنجابی سائنس بورڈ نے ایس ایم اینڈ اشتیاق پرنٹرز بلال گنج لاہور توں چھپی۔ایس کتاب دا انتساب ” دیس پنجاب دے اونہاں بالاں دے ناں جیہڑے اپنی پیاری میٹھی تے سوہنی ماں بولی توں وانجے گئے”۔۔ایہدے وچ کل 23 کہانیاں شامل نیں ۔ہر کہانی وچ اخلاقی سبق موجود اے ۔
4) “موراں والاجنگل” ( گورمکھی) : موراں والا جنگل اشرف سہیل ہوراں دی انڈیا وچ گورمکھی لپی وچ چھپی ہوئی کہانیاں دی کتاب اے ۔ایس کتاب وچ موجود کہانیاں اشرف سہیل دیاں کتاباں وچوں لئیاں گئیاں نیں ۔شاہ لپی چوں “غلامی قبول اے” تے دوجی “اک رکھ دی موت” ۔۔اشرف سہیل ہوراں دی کتاب شاہ مکھی لپی ” جاگدے رہنا” وچوں لیاں گئیاں نیں ۔۔
5)۔” پیارے ویرے انج نہ کر” ۔۔اشرف سہیل ہوراں دی ایہہ بالاں لئی دلچسپ نرسری گیتاں دی کتاب اے ۔ایہہ اینہاں دی ہتھ لکھت اے ۔ایس کتاب دے کل 102 صفحے نیں ۔
6)۔” گاوے گیت پکھیرو”۔: ایہہ اشرف سہیل ہوراں دا شعری پرآگا اے ۔ایہدے وچ حمد ، نعت توں بعد ” مانواں ٹھنڈیاں چھانواں”، کالیا کاواں ، باندر کھیڈاں ، رکھاں دی وردی ،عملاں دی بازی ،جامنوں ، رکھ ، چوہے دا کوٹ ،بلی پیتی چاہ ، بلی گئی سکول،کھیر ، خدا دی خدائی ،نانی گھر ، کرونا وباء، فیشن ٹیلی فون ورگیاں من موہنیاں نظماں شامل نیں ۔۔
7)۔۔گل وچ پا کے دھول” ۔۔ایہہ اشرف سہیل ہوراں دی بالاں لئی دلچسپ نظماں دی کتاب اے ۔ایس کتاب نوں پنجابی بال ادبی بورڈ لاہور ولوں چھاپیا گیا اے۔
اشرف سہیل دیاں التھا کیتیاں کہانیاں دیاں کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” اخلاق جیون وچ” : ایہہ کتاب عجائب چٹھہ ہوراں نے ترتیب دتی اے ۔ایس کتاب وچ شامل ساریاں لکھتاں چھ توں دس سال دے بچیاں لئی لکھیاں گئیاں نیں ۔ایس کتاب وچ ساریاں لکھتاں کینیڈا توں چھپی کتاب ” ایمانداری دا سبق” چوں لئیاں گئیاں نیں ۔اصل وچ تاں ایہہ نکیاں نکیاں کہانیاں بالاں نوں وڈے سبق دے رییاں نظر آؤندیاں نیں ۔ایہہ کتاب چنگے گناں دا مجموعہ اے ۔ایس کتاب دا شاہ مکھی التھا اشرف سہیل ہوراں کیتا اے ۔التھا کر دیاں اونہاں دی صحت دا ڈھیر خیال رکھیا اے کیوں جے اشرف سہیل ہوری بالاں دے نباض نیں۔
” پیار دا بھلیکها”: پرم بیر کور ہوراں دی کتاب ” پیار دا بھلیکها” بالاں لئی دلچسپ کہانیاں دی کتاب اے ۔۔ایس کتاب دا التھا اشرف سہیل ہوراں نے شاہ مکھی لپی وچ کیتا اے ۔ایس کتاب دے بیک فلیپ تے پرم بیر کور ہوراں دی تصویر بنی اے تے بیک فلیپ اشرف سہیل ہوراں نے بچیاں لئی ودھیاں کہانیاں دا پراگہ دے ناں توں لکھیا اے ۔پرم بیر کور ہوراں دیاں کہانیاں قدرت دے رنگاں دوالے گھمدیاں نیں ۔پھلاں ، رکھاں ، تتلیاں ،خوشبواں ، جھاڑیاں ،ابر تے ہوا وغیرہ ۔۔۔ایس کتاب دا اندرونی فلیپ میریاں بال کہانیاں دی لاہور پھیری دے ناں توں پرم بیر کور ہوراں نے لکھیا اے ۔۔
اشرف سہیل دیاں ترجمہ کیتیاں بال کہانیاں دیاں کتاباں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” وڈے راجے دیاں کہانیاں”: ایہہ پروفیسر پریتم سنگھ ہوراں دی بال کہانیاں دی کتاب اے ۔ایس کتاب دے ترجمہ کار اشرف سہیل ہوری نیں ۔
“موراں والا جنگل”۔۔لہندے چڑھدے پنجاب دیاں بال کہانیاں اشرف سہیل ہوراں دی لپی انتر تے ترتیب دتی کتاب اے ۔ایس کتاب دی لپی انتر اشرف سہیل ہوراں کیتی اے ۔ایہدے وچ 20 لکھاریاں دیاں انتخاب کردہ کہانیاں دی چون شامل اے ۔۔
“نواں زمانہ ، نویاں باتاں”۔۔ایہہ درشن سنگھ آشٹ ہوراں دی بال کہانیاں دی کتاب اے ۔ایہدا ترجمہ اشرف سہیل ہوراں شاہ لپی وچ کیتا اے ۔
اشرف سہیل ہوراں دے التھا کیتے گئے بال ناول
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
“شرارتی رچھ”۔۔جسبیر بھلر ہوراں دا بال ناول ” پنجواں کتورا” اے ۔ایہدا التھا اشرف سہیل ہوراں نے شاہ لپی وچ کیتا اے ۔ایس ناول دی مورت کاری جی ایس دیپ نے کیتی اے ۔۔
” پتال دے بونے” ۔۔جسبیر بھلر ہوراں دا بال ناول ” پتال دے بونے” اے ۔ایس ناول دا التھا اشرف سہیل ہوراں نے شاہ مکھی وچ کیتا اے ۔ایس ناول دی مورت کاری آر ایم سنگھ نے کیتی اے ۔
اشرف سہیل دے ترجمہ کیتے بال ناول
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” موجی پریوار” ،نکو لائی نو سو ہوراں دی ایہہ کتاب ” موجی پریوار ” روسی بال ناول اے ۔ایس ناول دا ترجمہ اشرف سہیل ہوراں نے شاہ لپی وچ کیتا اے ۔
” رابنسن کروسو ” ۔انگریزی زبان دا شاہکار ناول اے ۔ایہدے ڈینیل ڈیفو نیں ۔ایس ناول دا شاہ مکھی لپی وچ ترجمہ اشرف سہیل ہوراں نے کیتا اے ۔ایہہ با تصویر اے ۔ایہہ ٹائٹل صفحے تے بیک فلیپ تے شاہکار مورتاں بنیا ہویاں نیں ۔ ایس ناول وچ لکھاری نے اپنے سمندری سفر دی داستان دسی اے کیوں جے ایہنوں سمندری سفر کرن بہت شوق سی ۔
” آلے بھولے” ۔۔جسبیر بھلر دا بال ناول ” آلے بھولے” دا ترجمہ اشرف سہیل ہوراں نے شاہ لپی وچ کیتا اے ۔ایس کتاب دا انتخاب پیار دی اس طاقت دے ناں ، پیار دے اس ٹوٹے دے ناں ، جس سامنے دنیا دی ساریاں طاقتاں ماڑیاں پے جاندیاں نیں ۔ایہہ با تصویر کتاب اے ۔ایس ناول دے کول ستائی حصے نیں ۔
” واپسی ” بال ناول : درشن سنگھ آشت دا پہلا ناول “واپسی” اے ۔ ایس ناول دا ترجمہ اشرف سہیل ہوراں نے شاہ مکھی لپی وچ کیتا اے۔ایس ناول دی کہانی ایک ایہو جہے “چنمن چوچے” بارے لکھی گئی اے جیہڑا نکے ہوندیاں توں ای بڑا لڑاکا ، شرارتی ، بدتمیز تے وڈیاں دا کہنا نہ منن والا سی۔ہر گل اتے لڑنا اوہدا کم سی ۔
وڈیاں دی عزت کرنا اوہنوں نہیں آوندی سی۔ماں پیو دیاں سمجھاونیاں اوس نوں چنگیاں ای نہیں سی لگدیاں ۔۔اخیر اک دن اوہ اپنا گھر چھڈ کے جنوراں نال بھرے جنگل وچ چلا جاندا اے ۔اوہ جنگلی زندگی توں اکا نا واقف سی ۔ایس لئی اوہنوں خطرناک درندے ملدے ۔جنگل وچ چنمن دی ملاقات رنگ رنگ دے جنگلی جنوراں نال ہوندی اے ۔اوہنوں اوہناں بارے جانکاری ملدی اے ۔اوہ جنگلی حیاتی بارے جان کے بڑا حیران ہوندا اے ۔آخر اوہنوں اپنی غلطی دا احساس ہو جاندا اے تے اوہ گھر پرت آوندا اے ۔
” اڈن کھٹولا” ہردیو چوہان ہوراں دا ایہہ ناول اے جیہدا ترجمہ اشرف سہیل ہوراں نے شاہ مکھی لپی وچ کیتا اے ۔ایس ناول دی مورت کاری گردیپ سنگھ دیپ ہوراں نے کیتی اے ۔ایہہ اک با تصویر ناول اے ۔ایس ناول دے کل آٹھ حصے نیں ۔ایس ناول وچ ” اڈن کھٹولا” تے ربوٹ بارے گل کیتی گئی اے ۔
” الیاں پٹلیاں” ڈاکٹر جتندر ہرجیت ہوراں دی کتاب “الیاں پٹلیاں” بچیاں لئی نرسری گیتاں دا مجموعہ اے ۔ایہدا التھا اشرف سہیل ہوراں نے کیتا اے ۔
اشرف سہیل ہوری اک خوبصورت شاعر وی اے۔اوہدی شاعری وچ تھاں تھاں اپنی ثقافت توں دوری دی اداسی تے افسردگی دا اظہار ملدا اے ۔اوہ اپنی شاعری راہیں آؤن والی نسل نوں اپنے پرانے پنجاب دھرتی نال جوڑنا چاہندے نیں ۔اہ اج دے بال ادب نو پرانی رسم رواجاں تے شوق دے نال جوڑنا چاہندے نے اشرف سہیل نے اپنی شاعری دا موضوع اوہ بنایا اے جیہڑیاں چیزاں بالاں نوں پسند نیں ، جیہڑی بالاں دی کائنات اے۔ بال جنہاں نال خوش رہندا اے ۔مکدی گل کہ اشرف سہیل ہوراں نے شاعری وچ محبت پیار دیاں گلاں کیتیاں نیں ۔۔۔۔
اشرف سہیل ہوراں نے “سجن” اخبار تے ہور پنجابی پرچیاں دی سیوا وچ جمیل احمد پال ہوراں دا ہتھ ونڈایا تے پھر پنجابی سیوا دی ایسی لو لگی کہ اوہناں آپ پنجابی بال ادب دا مہینہ وار “پکھیرو” چھاپنا شروع کر دتا۔ جیہڑا 1996ء توں ہن تیک چھاپ رہے نیں ۔فیر اوہناں آپ پنجابی بال ادبی بورڈ ادارہ قائم کیتا جیہدے پربندھ ہیٹھ ہن تیک پنجابی بال ادب دیاں پنجاه توں ودھ کتاباں چھاپ چکے نیں ۔۔
اشرف سہیل پچھلے 30/ ورھیاں توں بڑے بھرویں ڈھنگ نال پنجابی بال ادب دی خدمت کر رہے نیں ۔ایناں ایس گل دا پوری طرح احساس اے کہ پنجابی بولی تے ادب دی بھلک نوں چانن بھری بناؤن لئی نویں پور نوں نال لے کے ٹرنا پووے گا ۔ایس لئی جے اج دے بال پنجابی ادب پڑھن گے تے کل نوں پنجابی دے سوہجوان ، لکھاری تے پنجابی دے سیوک بنن گے ۔اشرف سہیل ہوراں ادب دی سیوا دے پڑ وچ اپنے لئی اک نواں راہ چنیا اے ۔
پنجابی ادب دے ودھارے دی ذمہ داری اپنے مڈھیاں تے لئی ہوئی اے ۔بال ادب لکھن دا پندھ اوکڑاں بھریا اے ۔ایہہ لکھن والے نوں بالاں نال بال بن جاون دی منگ کردا اے ۔اک لکھاری اوس ویلے ای بالاں لئی ودھیا کہانیاں لکھ سکدا اے ۔جدوں اوہ اپنے اندر دے بال نوں سوچ اڈاری نال گلی محلے دے بالاں نال کھل کے کھڈا سکدا ہووے ۔اوہنوں اپنے بھیناں بھراواں نال لڑنا تے رسنا آوندا ہووے تے اوہ اپنے وڈیاں نوں لاڈیاں وکھانا جان دا ہووے ۔ایہہ سارے گن تے خوبیاں اشرف سہیل ہوراں دیاں کہانیاں دے بال پاتراں وچ موجود نیں ۔
اشرف سہیل دیاں بال کہانیاں پڑھن ہاراں نوں اپنی دھرتی ، بولی تے اپنے وسیب دیاں قدراں توں جانوں کراندیاں نیں تے اوہناں دی عام جان کاری وچ وادھا کر دیاں نیں ۔
پنجابی کہانی دے اچ کوٹی لکھیار الیاس گھمن ہوراں دا آکھنا اے کہ
“اشرف سہیل دیاں کہانیاں وچ اینی کھچ موجود اے کہ پڑھن والیاں نوں اپنے نال بن کے رکھدیاں نیں ۔ایناں وچوں کسے وی کہانی دا مزہ مانن والا پڑھدے ہوۓ نہ تے اکدا اے تے نہ ای اوہناں نوں ادھ وچالے چھڈ سکدا اے ۔پر ایہدے نال ای اشرف سہیل دیاں کہانیاں نشے دی پڑی وانگ اپنا عادی بنا کے پڑھن والے نوں بے عمل تے نکارا نہیں بنا دیندیاں سگوں ایہہ بالاں نوں عملی حیاتی وچ اؤکڑاں نال لوہا پین دی پریرنا دیندیاں نیں ، خاص کر کے پنجابی بولی نال کیتے گئے دھرو دی دس پاؤن والیاں کہانیاں بالاں نوں اپنی مادری زبان نوں اوہدی بن دی تھاں دی لہر دا حصہ بنن دی راہ وکھاؤندیاں نیں ۔”
اشرف سہیل ہوراں دیاں تن بال کہانیاں دیاں کتاباں نیں (1) ساڈی مانو(2) زبان دا قتل (3) جاگدے رہنا
اشرف سہیل ہوراں دیاں بال کہانیاں پڑھنہاراںنوں اپنی دھرتی ، بولی تے اپنے وسیب دیاں قدراں توں جانو کراندیاں نیں تے اوہناں دی عام جانکاری وچ وادھا کر دیاں نیں ۔ایناں کہانیاں وچ اینی کھچ موجود اے کہ پڑھن والیاں نوں اپنے نال بنھ کے رکھدیاں نیں ۔ایناں وچوں کسے وی کہانی دا مزہ مانن والا پڑھدے ہوۓ نہ تے اکدا اے تے نہ ای ادھ وچالے چھڈ دا اے ۔
اشرف سہیل دیاں تن بال کہانیاں دیاں کتاباں چھپ چکیاں نیں ۔۔۔۔
جنہاں وچ “ساڈی مانو” ، ” زبان دا قتل ” ، ” جاگدے رہنا”
اشرف سہیل بطور بال شاعر
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
” پیارے ویرے انج نہ کر ” اشرف سہیل ہوراں دی بالاں لئی دلچسپ نرسری گیتاں دی کتاب اے ۔ ایہہ ایناں دی ہتھ لکھت اے ۔ایس کتاب دے کل 102صفحے نیں ۔ایہدے وچ کل 39 بال نظماں نیں ۔ایس کتاب دی فہرست کجھ انج اے ۔دو گلاں اشرف سہیل دی شاعری ۔۔۔حمد پاک، نعت پاک ، پیارے ویرے انج نہ کر ،ماں بولی ،گیت، لومڑی تے کچھوا ،بلی دی چالاکی ، نواں سال، اڈ جا کوٹھے کاواں ،ککڑ تے ٹل ،کھوتا تے کتورا ، مچھر ،خاہش ، ڈڈواں دا مشاعرہ ،کاں تے کتا ،بدل ،ریل گڈی ، زرافہ ،انب دا رکھ ،نکا ویر ،تارے ، مکی دیاں چھلیاں ،گالھڑ ،عامر دی وچھی ، کاں بولے ، چڑا تے گالھڑ ، سکھ ، بھالو نچیا ، پرھیار بندر ،علم ، آلھنا ،شرارتی بلی ، کٹا ، کوٹ ، چوہے دا کوٹ ،تارے تے اسیں ،بدل تے دوجیاں نظماں ۔۔۔۔۔۔
اشرف سہیل ہوراں شاعری بالاں لئی کیتی اے ۔ایہدے وچ کوئی اوکھے اکھر نہیں ورتے تے ای مشکل تے گہرے معنی والے اکھر ورتے نیں ۔ایناں نے سادہ تے عام فہم زبان ورتی اے ۔کتاب دے شروع وچ دو حمداں تے دو نعتاں لکھیاں نیں ۔اس توں بالاں نوں پڑھ کے ایہہ سبق ملے گا کہ کوئی بھی کم شروع کرن توں پہلا رب تعالی دی تعریف کیتی جاندی ہے جہیدی ذات بہت ہی اچیری اے ۔اللہ تعالی دی ذات نوں ہر کسے دی فکر اے ۔کائنات دی ہر شے اوہدی نظر وچ اے ۔رب سوہنے دی شان نوں کوئی بیان نہیں کر سکدا ۔کہندے نے کہ لکھن بیٹھیے تے دنیا دے درخت (قلم) تے سمندر دا پانی (سیاہی) مک جاوے گا۔۔پر رب دی شان بیان نہیں ہو سکدی ۔اوہدی ذات ای عزتاں شرماں دیون والی اے ۔انسان دی کوئی اوقات نہیں ، اوہ تے صرف مٹی دی ڈھیری اے ۔اللہ تعالی نے کل کائنات نوں بہت خوبصورتی نال بنایا اے ۔کدھرے پہاڑ، دریا ، رکھ ، ہر چیز نوں سوہنے ڈھنگ نال سجایا اے ۔۔
ایہدی ونگی ویکھدے
آں ۔۔۔
سوہنے رب دی شان اچیری
فکر اوہنوں سب تیری میری
اوہ عزتاں شاناں دیوے
میں تاں اک مٹی دی ڈھیری
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اشرف سہیل ہوراں حمد توں بعد نعت شریف لکھی اے ۔ایناں نوں مدینہ شہر تے روضہ مبارک ویکھن دی اک آس تے امنگ اے ۔جیس نوں پورا کرن لئی اوہناں بہت خوب صورتی وچ لکھیا اے ۔۔
اشرف سوہنا شہر مدینہ
بھریا رحمت نال خزینہ
میں وی کدھرے ویکھ لاواں تے
ایہو ہے جے شوق درینہ
وچ جدائیاں سڑدا بلدا
ہووے ٹھنڈا ٹھار سینہ
آقا کرم کماؤ چھیتی
لنگھ نہ جاوے فیر مہینہ
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ڈاکٹر مجاہدہ ہوری لکھد یاں نیں۔
“اشرف سہیل ہوری بالاں دے نباض نیں۔ میرے جاچے جتھے وی بال ادب دا ذکر آوے ، اوتھے چیتے دی ٹلی فورا اشرف سہیل نوں سامنے لیا کھلار دی اے ۔ صدیاں تیکر بال ادب اوہناں دے ناں دی پچھان کراندا رہوے گا”
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
