اج ۔۔۔نور محمّد نور کپور تھلوی ۔۔107/ واں جنم دیہاڑ اے ۔۔
شخصیت تے فکر و فن
پیدائش: 5/ اگست 1917ء
وفات: 19 ستمبر 1997ء
[ سوہجواناں تے سمکالیاں دی راۓ]
سروے: ڈاکٹر اظہار احمد گلزار
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
(نور محمد نور کپور تھلوی نوں لکھاریاں دا خراجِ عقیدت)
💥چن جہیاں صورتاں نوں مٹی نے لکا لیا💥
محترم نور محمد نور کپور تھلوی پنجابی ادب دی ہرمن پیاری شعری روایت دے اک اہم تے معتبر شاعر نیں جہناں دی شاعری پڑھ کے بہت ساریاں پرتاں کھل کے سامنے آئوندیاں نیں۔ اوہناں دی قادر الکلامی دا اندازہ ایس وڈیائی توں وی لایا جاسکدا اے پئی اوہناں دی شاعری وچ سبھے رنگ تے سبھے روپ بڑے من کھچویں نیں پئی بندہ پڑھدیاں محسوس کردا اے پئی جیویں اوہدے وچ اک انرجی تے اک روحانی قوت منتقل ہو گئی اے۔اوہناں دی شاعری وچ تصوف‘ نبی کریم ﷺ نال سچی تے پر خلوص محبت‘وطن دی محبت‘ہجرت دا درد تے انسانیت نال پیار دے سبھے رنگاں دے نال نال ساڈے وسیب نال جڑت تے پیار دے جھلکارے نظریں آئوندے نیں۔
چودھری نور محمد نور کپورتھلوی 5۔اگست 1917ء نُوں چودھری محمد بخش دے گھر ریاست کپُور تھلہ مشرقی پنجاب وِچ پیدا ہوئے۔ مڈھلی تعلیم ریاست کپور تھلہ ضلع جالندھر توں حاصل کیتی۔ فیر اپنیاں خُداداد صلاحیتاں تے کُجھ کرن دے جذبے تے عزم و ہمت نال گریجوایشن تیکر عِلمی مدارج طے کیتے۔ ایس توں وکھ آپ نے فارسی، عربی تے اُردو فاضل جیہے علمی کورس وی کیتے۔ آپ اِک سیلف میڈ انسان سن۔ آپ پنجاب روڈ ٹرانسپورٹ کارپوریشن (جی ٹی ایس) وچ موٹر مکینک دے عہدے توں ترقی کر کے ورکس مینیجر تے فیر موٹر وہیکل ایگزامینر دے عہدے تیک اپڑے۔ پنجاہ سٹھ دے دور وچ ایس عہدے دی بڑی ٹھاٹھ تے شان بان ہوندی سی۔ اِکو ویلے وچ کئی ضلعیاں دے ٹرانسپورٹ دا انسپکشن شعبہ اِکو MVE کول ہوندا سی۔۔
🕳افضل احسن رندھاوا: –
نور محمد نور کپور تھلوی فکری طور تے اگانہہ ودھو نظریات نال جُڑے ہوئے اپنی گل سدھے ساویں ڈھنگ نال کہن دے قائل سن۔ اوہناں دی شاعری روایات دی لیہہ تے ٹُردی کِتے کِتے نویں پن دے لشکاریاں نال جگمگ کردی دسدی اے۔ اوہناں دی شاعری وچ معاشرتی، اخلاقی تے سماجی قدراں دے رنگ بڑے گوڑھے نیں۔ اوہ ثقافتی تے تہذیبی قدراں دے محافظ تے روایتی سوچاں تے خیالاں دے امین سن۔ اپنے دیس تے پنجابی دھرتی دی مہک اوہناں دی ہر شعری صنف وچ موجود اے۔ میں ’’کلیاتِ نور‘‘ نوں پنجابی شاعری دے بھاگیں بھرے ویہڑے وچ جی آیاں نوں آکھدا واں۔
🕳 تنویر بخاری
مینوں مڈھوں لاء توں ای بابیاں نال پیار رہیا اے۔ بال پنے وچ میرے چوکھے یار بابے ای ہندے سن۔ایہناں بابیاں چوں حضرت علامہ ابوالمظہرمحمدؒ، مولوی غلام رسول چوہانؒ، مولوی سراج دینؒ، حضرت علامہ غلام یعقوب انورؒ، بابا احمد یار مجبورؒ، حضرت محمد علی فائق ؒ تے بابا نور کپور تھلوی دے ناں میرے دل تے اجے تیک اُکرے ہوئے نیں۔ بابا نور محمد ہوریں میرے بڑے ای گوڑھے بیلی سن جیہڑے عمروں میتھوں پنجی سال وڈے سن یعنی میں اک نسل اوہناں نالوں چھوٹا ساں۔ اوہناں دی وڈیائی دی گل ایہ وے پئی اوہ مینوں شاعری وچ اپنا استاد من دے سن۔ چھوٹا ہون پاروں میرا فرض سی کہ میں اوہناں دا ادب کراں۔ ایسے پاروں میں اوہناں نوں ’’بابا جی‘‘ آکھ کے کواندا بلاندا ساں۔ اوہناں میرے نال بے تکلفی نال کدے وی گل نہیں سی کیتی پر میں اوہناں نوں یار بیلی سمجھدیاں ہوئیاں اوہناں نال بے تکلفی ای ورتدا ساں۔اصل وچ میں اوہناں دی شخصیت دے سوجھ سہپن اتے دلوں بجانوں عاشق ساں۔ اوہناں مینوں بڑے لمے چوڑے خط لکھنے‘ جیہڑے کدے شعراں وچ تے کدے نثر وچ ہندے سن۔ ایہناں خطاں دا انداز دوستانہ نہیں‘ عقیدت مندانہ ہندا سی‘ جدوں کہ جواب وچ لکھے گئے میرے خطاں دا انداز تے لہجہ دوستاں ورگا ہندا سی۔ فیر وی میرے چوکھے خط انج دے ہندے سن جویں کسے بزرگ نوں لکھے جاندے نیں۔ ایہ گل ’’من ترا حاجی بگوئم‘ تو مرا شیخ بگو‘‘ ورگی لگدی اے۔ ایہدے وچ ظاہر داری والی کوئی گل شامل نہیں سی۔
بابا جی پنجابی دے سارے بابیاں دے شعری رنگ دے ہیجل نیں۔ اوہ خاص طور تے باوا فریدؒ، شاہ حسینؒ، سلطان باہوؒ، بلھے شاہؒ، وارث شاہؒ تے مولوی غلام رسولؒ دی بڑی مانتا کردے نیں۔ نویں دور دے بھارتی شاعراں وچوں موہن سنگھ ماہر‘ موہن سنگھ دیوانہ‘ درشن سنگھ آوارہ تے شو کمار بٹالوی نوں بڑا سلاہندے نیں۔ اردو شاعراں چوں اقبال‘ فیض‘ حفیظ جالندھری‘ حبیب جالب‘ شوق عرفانی‘ قمر اجنالوی تے خلیق قریشی اوہناں دے من پسند شاعر نیں ۔
بابا جی مذہب دے سچے منن والیاں چوں نیں پر اوہ مذہب دے ٹھیکیداراں ملاں ملوانیاں توں سخت بیزار نیں کیوں جے اوہناں دی نیڑے ایہ لوک ریا کار نیں۔ اوہ سچل پیراں نوں سیس نواوندے نیں پر جھوٹھل پیراں نوں مل مل کے لیندے نیں۔ ایسے طرح اوہ ڈھڈ وگتے رہبراں تے لیڈراں دی وی نندیا کردے نیں۔ دیس پیار تے پاکستانیت اوہناں دے خون خمیر وچ رچی ہوئی اے۔ اوہ جاگیردارں، وڈیریاں تے سرمایہ داراں دے مقابلے وچ کمیاں کاریاں‘ مزدوراں‘ کساناں تے غریباں دی حمایت کردے نظریں آؤندے نیں پر کمیونسٹ یا سوشلسٹ اکھوانا پسند نہیں کردے۔ اوہ ابو ذر غفاریؓ دے مرید ضرور نیں‘ لینن یا مارکس دے پجاری اُکا نہیں۔ اوہناں نے سیاسی موضوعاں تے نظماں لکھیاں نیں تے معاشرتی موضوعاں تے وی اپنے خیالاں دا اظہار کیتا اے۔ اوہناں دے نیڑے’’سیاست‘‘ شاعری لئی ’’شجرِ ممنوعہ‘‘ نہیں۔ اوہناں دی شاعری وچ ’’مزاحمتی شاعری‘‘ دے عنصر وی ملدے نیں۔ اوہناں ایوب، یحییٰ‘ بھٹو تے ضیاء دور دی آمریت دے خلاف بھرپور احتجاج کیتا اے۔
🕳 ممتاز بلوچ (جھنگ)
جویں ہر علاقے تے ہر خطے دی آب و ہوا‘ فصلاں‘ پَھلاں‘ پُھلا ں تے بوٹیاں اچ فرق ہوندا اے۔انجے آر ہر علاقے تے ہر خطے دے لوکاں دے مزاج تے طور طریقیاں دے وی وکھرے وکھرے رنگ روپ ہوندے نیں۔ کپور تھلہ چڑھدے پنجاب چ ہک نویکلے انگ‘ رنگ‘ ڈھنگ تے مزاج والی ریاست آہی۔ اوتھوں دے وسنیکاں دی رہتل بہتل‘ طور طریقے تے سوچ فکر دی پچھان وی نویکلی آہی۔ کپور تھلہ دی پہلوانی دے چرچے وی دور دور تائیں سنائی دیندے سن۔پہلوان مزاج کھلے تے بہادر دل دا مالک ہوندا اے۔ بہادر بندہ ہمیشہ سچی تے کھری گل کرن دا عادی ہوندا اے۔ نواباں تے پہلواناں دی دھرتی کپور تھلہ اچ اکھ کھولن والیاں شخصیات وچوں ہک دا ناں نور محمد اے۔ ریاست کپور تھلہ دے علاقے نورپور راجپوتاں اِچ چودھری محمد بخش راجپوت دے گھر1917ء نوں پیدا ہوون والے نور محمد نے تریہہ سال اس دھرتی دا پانی پیتا‘ ہوا خوری کیتی تے اوتھوں دی رہتل بہتل وچ وقت گزاریا۔ پنجاب دی ونڈ مگروں راجپوتاں دا ایہ جوان پنجاب دے سورمیاں دی جوہ (رچنا دوآبہ) اچ آباد ہو گیا۔ احمدخان کھرل‘ سوجا بلوچ تے بھگت سنگھ ورگے سورمیاں دے
دوآبے اچ رہ رہ کے چودھری نور محمد ہوراں دے من اچ پیدا ہوون والے سچیار بوٹے نوں پروان چڑھن دا بھرواں موقع ملیا۔ اوہناں دے اندر دے شاعر نے اٹھتالی ورھے بعد شعور دا الفا پایا۔ کنیں حق دیاں مندراں پائیاں تے سچ دی ونجھلی وجانا شروع کر دتی۔ اوہناں سچ دی ونجھلی وجانا شروع کیتی تاں اوہناں دی پچھان ای بدل گئی ہن اوہ چودھری نور محمد دی بجائے نور محمد نورؔ کپور تھلوی دے ناں توں مشہور ہوئے۔
ایہ حقی‘ سچی تے پکی گل اے جے سچے تے کھرے بندے توں اڈ کسے بندے توں وی سچ پچا نہیں ہوندا۔ سچ دا ہر کسے نوں مچ لگدا اے پر سچا بندہ اجیہے سچ توں چس لیندا اے۔ سچی گل اے جے نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی کتاب ’’کلیات نور‘‘ اچ موجود بھرویں سچ نوں پڑھ کے چس آؤندی اے۔
’نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں نہ صرف قرآن مجید دا مطالعہ کریندے بلکہ اوہ قرآن مجید دے مضموناں تے فرماناں اُتے غور وی کریندے سن۔
نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوراں اپنی شاعری دے باغ دا مڈھ سیانی عمر اچ لایا۔ ذہن تے سوچ پختہ‘ ارادے مضبوط تے نظر دور اندیش ہو چکی آہی۔ ایہو سبب اے جے اوہناں اپنی شاعری دے باغ اچ ون سونے بوٹے لائے‘ درخت لگائے تے کئی ونکاں دے پھل کھڑائے۔ ہر پھل دی خوشبو وکھری‘ رنگ وکھرا‘ شکل و صورت وکھری‘ اوہدی بنتر وکھری تے قد کاٹھ وکھرا۔اس باغ اچ معاشرتی گلاب وی نظر آندے نیں تے وسیب دے گینڈے وی۔اخلاق دے چنبے وی نیں تے سماج دے موتیے وی۔ذکری فکری رات دی رانی وی اے‘ ثقافت دے انب تے مالٹے وی‘ تہذیب دیاں گھنیاں بوہڑیں وی نیں تے محبت دیاں ٹاہلیاں تے پیلیاں وی۔
نور محمد نورؔ کپور تھلوی ہوراں دے ایسے شعری باغ اچوں ظلم دیاں گرجھاں‘ جبر دے شکریاں‘ کوڑ دیاں کاواں‘ رشوت دے طوطیاں‘ بے انصافی دے اُلوواں‘ بے ایمانی دیاں گدڑاں‘ معاشی بگھیاڑاں تے تفرقہ بازی دیاں لگڑ بگڑاں نوں دور بھجاون والیاں زور دار آوازاں وی سنائی دیندیاں نیں۔ایہناں زور دار آوازاں نوں نظماں آکھیا جاندا اے۔ جس معاشرے تے وسیب دا مونہ زوال دی سمت ہو جاوے۔ اوہنوں ایہو جہیاں آوازاں چنگیاں نہیں لگدیاں سگوں ایس معاشرے دے عوام ادب دے معنی ای بدل دیندے نیں ۔
🕳نادر جاجوی:-
نور محمد نور کپور تھلوی پنجابی دے مہاسیوک سن۔ اوہناں نے اپنی سانجھ تے جُڑت ہمیش پنجابی نال رکھی۔ اوہناں دی شاعری ہمہ جہت سی۔ اوہناں نے ساریاں شعری صنفاں وچ طبع آزمائی کیتی تے اپنے کلام راہیں خوبصورت تے سدا بہار نظماں نال پنجابی ادب دا دامن مالا مال کیتا اے۔ اوہناں ہمیش پنجابی ادب دی وکھو وکھ سر گرم تحریکاں وچ ودھ چڑھ کے حصہ لیا۔ پنجابی دے ودھارے لئی اوہناں دیاں خدمتاں تے کوششاں حیاتی دے آخری ساہ تیکر جاری رہیاں نور محمدنور کپور تھلوی دے مزاج وِچ تخلیقِ شعر دا مدوجزر ہمیش اوہناں دے فکری تلاطم نال آشنا رکھدا سی جیہدی وجہ نال اوہ ہر دور وچ اِک تازہ دم شاعر دی حیثیت نال پہچانے جاندے رہے۔
🕳راجہ رسالو:-
نور محمد نور کپور تھلوی یاراں دے یار اِک دردمند انسان تے پنجابی دے انتھک سیوک تے شاعر سن جہناں دے وچھڑن نال پنجابی اِک مُخلص کامے توں محروم ہو گئی اے۔اوہناں دے ’’کُلیاتِ نور ‘‘وچ اجوکے دور دی لوکائی نوں جیہڑے غماں ، فکراں تے اندیشیاں نال واہ پے رہیا اے تے اوہ انھے جبر پاروں کراہٹاں تے سسکیاں دا شکار اے۔ ایس استحصال دے خلاف اوہناں کول احتجاج دی کیفیت تے اِک نِدھڑک پُنے دا احساس مِلدا اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں فیض احمد فیض دے گوڑھے سجن سن ۔ اوہناں اُتے فیض احمد فیض دی سوچ دا چوکھا اثر اے۔ اوہناں حیاتی دے مثبت رویاں نوں اپنایا تے انقلابی فکر اُتے سماجی تے معاشرتی فضا نوں ای غالب رکھیا۔ اوہ غریباں ، مزدوراں ، لسیاں تے کامیاں دی گل کرن والے اِک دردمند شاعر دے طور تے سامنے آئوندے نیں۔ اوہناں جو سوچیا بغیر خوف توں لوکاں دی سوچ دی ترجمانی کردیاں قلم و قرطاس دا سہارا لے کے اوس فکر نوں امر کر دِتا۔
🕳ڈاکٹر اقبال فیصل آبادی:-
نور محمد نور کپور تھلوی اِک چنگے سوجھوان، ادیب تے شاعر ہون دے نال نال اِک بیدار مغز انسان سن۔ اوہناں اردو وچ وی لکھیا پر اوہناں دا وڈا میدان پنجابی سی ۔ جیہدے راہیں اوہناں نے بھرپور پنجابی ادب دی سیوا وِچ اپنا کردار نبھایا۔ پنجابی ادب دی جھولی وچ اوہناں نے حمداں ، نعتاں ، منقبتاں تے غزلاں وی لکھیاں پر اوہناں دی خاص پچھان پنجابی نظم اے۔ اپنیاں لمیاں لمیاں تریہ تریہ چالی چالی شعراں دیاں نظماں وچ اجیہے پھُل کھڑائے نیں جہناں دی مہک لمے چر تائیں پنجابی دے بھاگاں بھرے ویہڑے وِچ واشنا ونڈدے رہن گے۔ انج اوہناں اپنیاں نظماں وچ غمِ جاناں تے غمِ روزگار دوہاں حوالیاں نال اپنے احساس نوں قلم بند کیتا اے۔
نور محمد نور کپور تھلوی اپنی شاعری وچ اجوکے مسئلیاں دی گل کتھ کیتی اے۔اوہناں نال شہر وچ ہون والے مشاعریاں وچ ملاقات ہندی رہندی سی۔ اوہ یاراں دے سچے یار تے اِک نِگھے تے بیبے انسان سن۔ جدوں وی تے جتھے وی ملے کھُلیاں بانہواں تے ہسدے متھے نال ملے۔ اوہ میرے والد میاں ولی محمد صاحب دے یار سن تے اکثر اوہناں نوں ملن آئوندے رہندے سن۔ اوہناں دا مطالعہ بڑا وسیع سی ۔ اوہناں کول بیٹھ کے بندہ اُٹھنا بھُل جاندا سی۔ا وہ پڑھے لکھے تے اِک اعلیٰ عہدے توں ریٹائرڈ ہوئے افسر سن پر اوہناں دی طبیعت وچ عاجزی تے انکساری بہت زیادہ سی۔ اجیہے زندہ دل سُچے تے سچے انسان تے درد دل رکھن والے شاعر روز روز پیدا نہیں ہوندے۔ اللہ اوہناں دا بہشتیں واسا کرے (آمین)
🕳انجینئر چودھری عبدالستار:-
محترم چودھری نور محمد نور کپور تھلوی صاحب بہت ساریاں خوبیاں دے مالک زندہ دل انسان تے شمع محفل سن۔ اوہمیرے بزرگاں دی تھاں سن۔ اوہناں دا وڈا پُتر کیپٹن محمد اکرم چودھری میرا بھراواں نالوں ودھ پیارا یار اے پر کیپٹن اکرم توں ودھ میرا پیار ، سِک تے احترام چودھری نور محمد نور ہوراں دی ذات نال سی۔ اوہ وی مینوں اپنے پُتر دا یار گھٹ تے اپنا یار بیلی بہتا سمجھدے سن، ایہدی وجہ ساڈے خیالات ، نظریات تے احساسات سن۔ میں چودھری صاحب کولوں بہت کجھ سِکھیا۔ اوہناں قدم قدم تے میری رہنمائی کردیاں زندگی دے رازاں توں جانو کرایا۔ اوہ بڑے پڑھے لکھے سن تے پڑھے لکھیاں دی قدر کردے سن، اوہ اک علم پرور انسان سن جہناں کول جیہڑا وی ملن آئوندا علم دے موتیاں نال جھولیاں بھر کے لے جاندا۔مینوں اوہناں دے نال کئی واری فیض احمد فیض ، سیف خالد ، حبیب جالب ، احمد فراز تے کئی ہور اُچ کوٹی شاعراں دی محفل وچ شریک ہون دا موقع ملیا۔ چودھری نور محمد نوں دینی تے دنیاوی علوم اُتے ڈاڈھا عبور سی ۔ فیض صاحب اوہناں دیاں گلاں تے شاعری بڑی توجہ نال سُن کے بڑی داد دیندے ہُندے سن۔ اوہ فیض صاحب دے گوڑھے سجناں وچوں سن۔ اوہ انجمن ترقی پسند دی لڑی دے اِک خوبصورت موتی سن۔۔چودھری صاحب اِک روشن خیال، سخن فہم تے صاحبِ ادراک انسان سن۔ اوہناں اُردو تے پنجابی شاعری وچ کچلے تے پِسے ہوئے طبقے دی ترجمانی کیتی اے۔لائل پور (فیصل آباد) وچ اوہ پاکستان پیپلز پارٹی دے بانیاں وچ شمار ہوندے سن۔ فیصل آباد وچ پاکستان پیپلز پارٹی دے وڈے وڈے جلسیاں وچ لوک اوہناں دیاں نظماں سُنن لئی بے قرار رہندے سن۔ جدوں میں کھاریانوالا وچ شہزاد ٹیکسٹائل مل دا جنرل مینجر ساں ، چودھری نور محمد مینوں ملوں آ کے جنڈیالہ شیر خان دے نیڑے کڑیال کلاں وچ وسدے پنجابی دے مہان کوی تے گیانی حضرت تنویر بخاری دے بزرگاں دے عُرس تے شرکت کرن لئی نال لے جاندے سن۔ ادب دے ایس گیانی دے دربارے جاون دا عمل اِک نہیں درجناں توں ودھ واری ہویا ہووے گا۔ مشاعرے توں ویہلے ہو کے اسیں رات دے دو تن وجے مڑدے تے مُڑ آ کے اپنی مل وچ آرام کردے۔ اوہناں نال اکثر اوہناں دے پُتر کیپٹن محمد اکرم، رانا افتخار احمد جنرل مینیجر تے اوہناں دا ادیب بھتیجا اظہار احمد گلزار تے کدی کجھ ہور سجن وی ہندے سن ۔ ایہ محفلاں تے ایہ سفر علم و ادب دا چانن ونڈن والے اوہ لمحے سن جہناں نوں بھُلایا نہیں جا سکدا۔حضرت تنویر بخاری دے ڈیر ے پنجابی دے وڈے وڈے شاعراں تے سوجھواناں نوں ملن تے سُنن دا موقع ملیا۔مینوں چودھری نور محمد صاحب توں تریہاں(30) ورھیاں توں ودھ نیاز مندی رہی اے۔ میں اِک شفیق بزرگ دوست ، شجر سایہ دار ثمر آور دی حیثیت توں محروم ہو گیا واں۔ چودھری صاحب حکومتِ پاکستان دے اِک اعلیٰ عہدیدارسن لیکن دیانت داری ای اوہناں دا اوڑھنا بچھونا رہی اے۔ اللہ رب العزت اوہناں دے درجے بلند تر کردیاں اوہناں نوں نبی کریم ﷺ دی شفاعت نصیب فرمائے (آمین)۔
🕳پروفیسر ڈاکٹر غلام شبّیر رانا
کس نوں پتا سی کہ 5 اگست 1917ء نوں ہندوستان دے ضلع جالندھر دے اک پنڈ نور پور راجپوتاں وچ جنم لین دا ہک شخص علم تے ادب دا ایڈا وڈا سیوک تے مہان تخلیق کار بنے گا کہ اوس دا نام روشنی دا نور مینارہ بن کے ابد تیک ذہناں دی تطہیر تے تنویر دا وسیلہ بن جاوے گا۔ نور محمد نور کپور تھلوی نے پنجابی زبان تے ادب دے فروغ لئی جیہڑیاں خدمتاں انجام دتیاں نیں اوہ سونے دے حرفاں نال لکھن دے قابل نیں۔ اوہناں دی شاعری عصری آگہی دا بہوں سوہنا امتزاج اے جیہڑی دو صورتاں و چ سامنے آ کے نگاہواں نوں خیرہ کردیندی اے۔ اوہ ساڈی رہتل تے وسیب وچوں تجربیاں‘احساساں تے جذبیاں دا عطر کشید کردے نیں تے فیر اوہناں بصیرتاں نوں فکر تے فن دی اساس بنا کے صفحہ قرطاس تے منتقل کر دیندے نیں۔
🕳الیاس گھمن (قائد’ پنجابی زبان تحریک)
ساڈی ایہ بہت وڈی خوش قسمتی رہی اے پئی پنجابی زبان و ادب وچ جِنا کم ہو رہیا اے، اوہدا تصور وی نہیں سی کیتا جا سکدا۔ پنجابی وچ کیتا جاون والا ادبی کم پوری دُنیا اُتے اپنا لوہا منوا چُکیا اے۔ پنجاب دے کئی شاعراں تے لکھاریاں نے ملکی تے بین الاقوامی سطح اُتے اپنا آپ منوایا تے اپنی دھرتی تے شہر لئی پچھان بن گئے۔ اوہناں ای مان جوگ تے سر کڈھویں ناواں وچوں اِک معتبر ناں جناب نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دا اے، جہناں پنجابی زبان تے ادب نال عشق کیتا تے ایہدے وچ اوہ مقام تے مرتبہ بنایا جیہڑا پنجابی ادب وچ ہمیش زندہ جاوید رہوے گا۔ نور محمد نور کپور تھلوی اجوکے دور دے اِک اجیہے شاعر نیں جہناں نے اپنی شاعری راہیں زبان و ادب دے ہر پہلو دا بغور جائزہ لے کے خیال آفرینی کیتی اے۔ ایس کر کے اوہناں دی حیثیت اِک گُلستان دی اے جیہدے وچ رنگ رنگ دے پھُل اپنیاں مہکاں کھلاردے نظر آئوندے نیں ۔ ہر پارکھ اپنے اپنے ذوق دے مطابق اپنے اپنے پھُل دا انتخاب کر لیندااے تے اوہدے گُن تے خُوبیاں بیان کردا اے۔ میرے نزدیک نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ جیہڑا عوامی رنگ جھلکدا اے، اوہ اوہناں دے شعور تے مطالعہ دی گہرائی دا نتیجہ اے۔ عوامی شاعری توں مراد اوہ شاعری لیا جاندا اے جیہدے وِچ عوام دے جذبات، احساسات ، خیالات تے اوہناں دے دلاں دی دھڑکن دی ترجمانی پائی جاوے کیوں جے ساڈا معاشرہ اِک خالص پنجابی دیہاتی تے سادگی دا روشن نمونہ اے جیہدے اندر سچائی، صداقت تے خلوص دے جذبیاں دی فراوانی اے۔ منافقت نال نفرت تے آپس دے اندر دوستی ، محبت ، رواداری دے جذبیاں دا ڈونگھا اثر پایا جاندا اے۔۔نور محمد نور کپور تھلوی نے اپنی شاعری راہیں اپنے پڑھن والیاں نُوں جیہڑا پیارا تے سوہنا پیغام دِتا اے، اوہ میرے نظرئیے دے مطابق عوامی جذبیاں دی بھرپور ترجمانی اے۔
🕳منظر فارانی
نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں کلاسیکی لہجے دے اک منجھے ہوئے شاعر سن جیہڑے ساری عمر محبتاں ونڈ دے رہے۔ اوہ پیار دے پجاری، انصاف دے پرچارک تے ہمدردی تے رواداری دی جیوندی جاگدی تصویر سن۔اوہناں دی شخصیت ہور وی کئی پکھوں بڑی سوہنی تے من موہنی سی۔ اوہ احترام انسانیت دا بڑا خیال رکھدے سن۔وڈیاں دی عزت تے نکیاں نال شفقت کرنا اوہناں دی فطرت دا حصہ سی۔ اوہ اہل فن دا احترام کردے تے نویں لکھاریاں نوں ہلہ شیری دیندے رہندے۔اوہ مشاعریاں وچ عام شاعراں وانگر کسے شاعردا مونھ مہاندرا تے منصب مرتبہ ویکھ کے داد نہیں سن دیندے۔ اوہناں نے ہمیش باب العلم حضرت علی کرم اللہ وجہہ دے ایس فرمان تے عمل کیتا۔کہ ’’ایہ نہ ویکھو کہ کون کہندا اے ‘ایہہ ویکھو کہ کیہ کہندا اے‘‘
نور کپور تھلوی ہوریں پکے تے سچے مسلمان ہیسن۔ مذہبی قدراں دی آدر تے بزرگاں دی مانتا کردے سن۔ پیر سپاہیاں تے ڈبہ پیراں دے سخت خلاف سن۔اوہ مذہبی ٹھیکیداراں تے فتوے بازاں دی ہک ڈاہ کے نندیا کردے سن۔
نور کپور تھلوی ہوریں ایس گلوں نصیب دے سکندر نیں کہ اوہناں دی موت توں مگروں اوہناں نوں زندہ رکھن آلے لوک ہیگے نیں۔جیس بندے دے رانا افتخار احمد ورگے پتر ہون جیہڑے اوہدے ناں دیاں مسیتاں بنوا سکدے ہون تے ڈاکٹر اظہار احمد گلزار جیہے مخلص تے ان تھک بھتیجے ہون جیہڑے اوہدیاں یاداں نوں تازہ رکھن لئی ادبی محفلاں سجائون دا حوصلہ رکھدے ہون تے اوہدی پنجھیاں ورھیاں دی کمائی دیاں کھیروں کھیروں سطراں نوں کھٹیاں کرکے ’’کلیاتِ نور‘‘دا روپ دین دا معجزہ وکھا سکدے ہون۔اوہ بندہ کدے نہیں مرسکدا۔ اوہ زندہ رہوے گا۔ہمیش زندہ رہوے گا۔۔
🕳مجید خاور میلسی
نور محمد نور کپور تھلوی ہوری ’’پنجاب‘‘ نال عشق کرن والے لکھاری سن۔ پنجاب دے وسنیکاں نوں اپنا سمجھدے سن‘ ایتھوں دیاں مٹیاراں نوں دنیا دیاں سب توں نازک ملوک‘ سوہنیاں اتے پوتر حوراں وانگ مندے سن۔ اوہناں دیاں نظماں’’پنجابن تے جٹی‘‘ اوہناں دے پوتر جذبیاں دا ثبوت نیں۔۔پنجاب نال اینی محبت کرن والا بندہ اپنی زبان ’’پنجابی‘‘ نال وی اوسے طرح اندروں باہروں جڑیا رہندا اے۔ آپ نوں اپنی زبان شہد کولوں ودھ کے مٹھی اَتے رس ملائی توں ودھ رسیلی جاپدی اے۔ اپنی نظم ماں بولی‘ راہیں اوہ پکار پکار کے دس رہے نیں۔ ساڈی نسلی تے قومی پچھان اپنی زبان اے جیکر زبان نوں چھڈیا تے اسیں کاسے جوگے وی نہیں رہنا۔
ماں بولی جے بھل جاواں گے
ککھاں وانگوں رل جاواں گے
لون دی اک ڈلی دے وانگر
پانی دے وچ گھل جاواں گے
عشق دا موضوع نور کپور تھلوی ہوراں دا بڑا پسندیدہ پکھ اے۔کدھرے آپ وطن دی آزادی تے سلامتی نال عشق کردے دسدے نیں۔ کدھرے کلاسیک بزرگاں دے قول اقوال اتے عشقیہ داستاں دے کردار دی علامت اوہلے فلسفیانہ گفتگو کردے جاپدے نیں۔۔کدھرے اپنے پیارے دیس دے مزدوراں ‘ ہاریاں‘ محنت کشاں‘ غریباں اتے مجبور طبقے دے دکھ سانجھے کردے لبھدے نیں۔۔کدھرے سیاست داناں دیاں کرتوتاں دی چرچا کردے اتے کدھرے اوہناں نوں پِسی ہوئی جنتا دا دکھ سمجھدے دسدے نیں۔کدھرے لبھ لبھ کے معاشرے دیاں خرابیاں اتے دپھیڑاں دی نشاندہی کر کے حاکماں تائیں اوہناں دے حل لئی سجھائو بیاندے نیں۔ایہدے نال نال کدھرے کدھرے خوشی دے نغمے وی گاؤندے نظریں آؤندے نیں۔ ہاسے مخول دیاں گلاں کر کے دکھیاں دا دل پرچاون لئی وی ویلا کڈھ لیندے نیں۔انج سمجھو! نور کپور تھلوی ہوراں دے ہر کم دی بنیاد عشق اے‘
🕳مسز کنیز اسحاق:-
موت اُتے ساڈا پکا تے کامل یقین اے پر کُجھ لوک مر کے وی جیوندے رہندے نیں۔ اوہ جیہڑے اپنی حیاتی وِچ چنگے تے اعلیٰ کردار ادا کردے نیں۔ چودھری نور محمد نور وی اوہناں ہستیاں وچوں اِک سن ۔ اوہناں دی شخصیت وچ اینی کشش ہندی سی پئی جیہڑا وی اوہناں نوں اِک وار مل لیندا اوہ بار بار اوہناں دے علم دی کشش تے اوہناں دی عاجزی انکساری پاروں چلا آندا۔ اوہ جدوں اپنے علمی خزانیاں چوں کوئی گل چھُوہ دیندے تے فیر علم و حکمت دی اجیہی بارش ہندی جنہوں صرف اہلِ دانش ای سمیٹدے سن۔ پاکستان نیشنل سنٹر دے اکثر پروگراماں وچ چودھری نور محمدنور کپور تھلوی ہوراں نال ملاقات ہندی رہندی سی۔ اوہناں دی تحریر تے تقریر دوواں وِچ علم و ادب دے چاشنی دے نال نال حیاتی دے ڈونگھے رازاں دی گل ہندی سی ۔ اوہناں دیاں گلاں تے تقریراں توں پتہ چل جاندا سی پئی تاریخ پاکستان تے تاریخ اسلام اُتے اوہناں دی ڈونگھی نظر اے۔ اوہناں ساری حیاتی سچ دے پرچارک بن کے حق و صداقت دا علم بلند رکھیا تے لوکائی نوں ایس علم نوں اُچا رکھن لئی سچائی دا ساتھ دیون دا آکھدے رہے۔ اوہ محبتاں پیار تے دُعاواں کرن والے بزرگ سن۔ خُدا وند کریم اوہناں دی مغفرت فرمائے۔
🕳ڈاکٹر محمد ریاض شاہد: –
نور محمد نور کپور تھلوی دی اپنی ثقافت تے رہتل نال گوہڑی سانجھ نہ صرف اوہناں دی شخصیت دا حصہ رہی سگوں اوہناں دے کلام وچ تھاں تھاں وکھالی دیندی اے۔ اوہناں دی گل بات ، اُٹھن بیٹھن تے مل ورتن سارا پنجابی وسوں دی جیوندی جاگدی تصویر سی ۔ حُقہ اوہناں دے مزاج نال رچیا ہویا سی جیہڑا آخری دم تیک اوہناں دے ساہواں نال ساہ لیندا رہیا۔ مٹی دی مہک اوہناں دی شاعری وچ اچیچے طور تے نظر آئوندی اے۔ ایہ اوس دور دییادگار سی جہناں پاکستان دی اُساری وچ اپنا لہو پانی اِک کیتا۔اوہناں دیاں کئی اِک نظماں وچ دیس پیار نال اپنی انمٹ سانجھ تے پریم دے جھلکارے ملدے نیں۔ نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری وچ انسان دوستی تے ظلم جبر دی مذمت دا اظہار وی ملدا اے۔ اوہناں کئی ہنگامی موضوعات اُتے وی نظماں لکھیاں سگوں اجہیاں نظماں وچ بڑی روانی تے زور اے جیہڑا پڑھن والے نوں اپنے نال لے کے ٹُردا اے۔ ایس سلسلے وچ اوہناں دی مشہور نظم ’’قائد اعظم دی یاد وچ ‘‘ اپنے تاثر تے فکر پاروں بڑی اُچی سوچ دی ترجمان اے۔ ایس نظم وچ اوہناں پورے معاشرے وچ ہوون والے جبر لُٹ کھسٹ، افراتفری ، رشوت تے منافقت وچ رچے پاکستانی معاشرے دی بھرپور عکاسی کیتی اے جیہڑی ہر پڑھن والے نوں سوچن تے مجبور کردی اے جے ایس قائد اعظم دے پاکستان وچ کیہ کیہ جُرم پے کردے ہاں تے کیہڑیاں کیہڑیاں کرتوتاں پئے گھولدے آں۔
🕳ڈاکٹر عاصی کرنالی:۔
نور محمد نور کپور تھلوی فیصل آباد دے پنجابی ادب دا مان تے تران سن۔ اوہناں نے پنجابی واسطے بھرواں ادب تخلیق کیتا۔ جیہڑا ’’کُلیاتِ نور ‘‘ دی شکل وچ پنجابی ادب وچ نمایاں تھاں رکھدا اے۔ اوہناں دی شاعری وچ دُنیا دی بے ثباتی ، عاقبت دا فکر ، جھوٹ دی نندیا تے وطن دی محبت دے جھلکارے صاف وکھالی دے رہے نیں۔
نور محمد نور کپور تھلوی نے اپنی شاعری وچ پنجاب دیاں رسماں، رواجاں تے رِیتاں نُوں بڑے ڈھکویں انداز وچ بیان کیتا اے۔ ایہدے نال نال محبتاں ونڈدی دھرتی دے سماجی تے معاشرتی حیاتی دیاں تصویراں وی لفظاں راہیں سوہنے انداز وچ اُلیکیاں نیں۔ جیویں اِک مصور تصویر بنائوندیاں ہویاں اسمان دا رنگ نیلا تے دھرتی دا رنگ بھورا وکھاندا اے ایویں ای نور محمد نور کپور تھلوی نے پنج دریاواں دی ایہہ دھرتی دی سماجی تے معاشرتی حیاتی دیاں تصویراں مقامی بولی دے لفظ ورت کے شعراں وچ جان تے سہپن پا دِتا اے پئی کدھرے وی اوپرا پن محسوس نہیں ہندا۔ اوہناں نے عام بول چال دے اکھراں دا سہارا لے کے اپنے کلام نوں سدا بہار تے ہر من پیارا بنا دِتا اے۔
🕳اخلاق عاطف (سرگودھا)
نور محمّد نور کپور تھلوی دے ذکر باہجوں فیصل آباد دی پنجابی ادبی تاریخ دا کوئی وی تذکرہ ادھورا ہووے گا ، میں ایہہ لفظ رسمی طور تے نہیں کہے سگوں حقی گل کیتی اے ۔پنجابی ادب نال میرا لکھن پڑھن دا موہ بھاویں 1978ء وچ ہویا’ پر اوس توں پہلاں وی میں فیصل آباد دی پنجابی ادبی محفلاں دے حوالیوں نور محمّد نور کپور تھلوی دا ناں پڑھیا تے سنیا ہویا سی ۔۔۔خاص کر کے 1972ء توں 1975ء دے ورھیاں وچ جدوں میں لائل پور واسی مہان سینما آرٹسٹ قلم کار لائل پوری دی شاگردی وچ چتر کاری دا فن سکھ ریہا ساں ، اوتھوں دے مقامی اخباراں وچ لائل پور دیاں ادبی سر گرمیاں دیاں خبراں تے رپورٹاں وچ نور محمّد نور کپور تھلوی دا ذکر عام طور تے شامل ہوندا سی۔۔۔مگر میں ایہہ سطراں لکھ دے ہوے اداس ضرور ہاں کہ جدوں مینوں نور محمّد نور کپور تھلوی دے فن بارے کجھ لکھن دا موقع ملیا تے اوہ ساتھوں دور’ بہت دور ‘ کدے مڑ کے نہ آون والے پینڈیاں دے راہی بن چکے ہوے نیں ۔
“کلیات نور” اظہار احمد گلزار ولوں اپنے بزرگاں نال نگھ ، ادب تے عقیدت دا سرناواں تے ہے ہی ،پر جے ذرا موکلی ادبی اکھ نال ویکھیے تاں کہنا پیندا اے ایہہ کتاب فیصل آباد دے پنجابی ادب دی تاریخ دے اک شاندار عہد تے اک جان دار باب نوں چیتے رکھن دی پیاری کوشش وی اے تے ہر موضوع اتے اپنے ان جھک خیالاں دا منظوم اظہار کرن والے نور محمّد نور کپور تھلوی دی پنجابی دی کل لکھت کمائی نوں ورقیاں دی شاندار پوٹلی وچ سانبھن دا سلاہن یوگ جتن وی اے ۔۔۔
”
🕳نصیر احمد اختر:۔
حضرت نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں پنجابی ادب دے سچے سیوک تے کہنہ مشق شاعر سن۔ اوہناں نے ہمیش امن محبت تے بھائی چارے دے پھُل کھڑائے نیں۔ دُوجیاں دے دکھاں نوں اپنا جان کے کرلائے تے شعراں دا رُوپ دیندے گئے۔ اوہناں دے شعری اثاثہ ’’کُلیاتِ نور ‘‘ وچ ادب دیاں وکھو وکھ صنفاں نظریں آئوندیاں نیں۔ ’’کُلیاتِ نور ‘‘ رنگ برنگے پھُلاں دا گلدستہ اے۔ اِک پاسے اوہناں دی شاعری وچ تصوف دے رنگ گوڑے نیں تے دُوجے پاسے نعتیہ شاعری وچ نبی کریم صلی اللہ علیہ واٰلہ وسلم دی محبت تے عشق ٹھاٹھاں ماردا وکھالی دے رہیا اے۔ عشق مجازی وچ محب تے محبوب دیاں ناز اداواں دی گل کردے نیں جتھے عاشق عشق تے محبت دی گل کردیاں محبوب دے وصال نال خوش ہو جاندے نیں۔اوتھے جُدائی تے ہجر وچ اُداس تے ملول وی ہو جاندے نیں۔ اوہناں دی شاعری وچ فطری نظارے وی نیں تے یاراں بیلیاں دیاں بے وفائیاں تے بے رُخیاں دا رونا وی۔ کسان دی ہمت نوں سلام وی ملدا اے تے ظالم تے زوراوراں دے ظلم دی ہک ڈاہ کے نندیا وی ………اوہ پنڈاں دیاں روایتی محبتاں دے گیت وی گائوندے نیں تے شہراں دے لوکاں دیاں خود غرضیاں دا نوحہ وی ۔ غرض اوہناں اپنی شاعری وچ ہر طراں دے پھُل کھڑائے نیں۔
🕳خالد سعید فائق:۔
کسے وی جماعت یاں تنظیم دے کارکن ای اوہدا اثاثہ ہندے نیں۔ پاکستان پیپلز پارٹی دی خوش قسمتی رہی اے پئی ایہنوں بے لوث ، مخلص ، انتھک محنت کرن والے بے شمار نظریاتی کارکن ملے۔ ایہناں کارکناں وچوں سانوں چودھری نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں وی نمایاں تے سرپرست نظریں آئوندے نیں۔ میں چودھری نور محمد ہوراں نوں 1977ء دے انتخابات وچ پاکستان پیپلز پارٹی دے سٹیج توں انقلابی تے جذبیاں نوں ابھارن والیاں نظماں پڑھدیاں سنیا اے۔ لوک ہزاراں دے جلسیاں وچ ایہناں دیاں انقلابی نظماں سُنن لئی بے قرار رہندے سن۔ جدوں ای چودھری صاحب سٹیج اُتے تشریف لیائوندے، اِک دم چپ ہو جاندی تے لوک چودھری ہوراں دے بلند نعرے لائونا شروع کر دیندے۔ اِک جوش تے جذبہ لوکاں دے دلاں تے طاری ہو جاندا سی ۔ چودھری صاحب نظم کیہ پڑھدے سن اوہ تے لوکاں دے دلاں دیاں تاراں کھڑکا دیندے سن۔ سُتی ہوئی قوم نوں موڈیوں پھڑ کے جگا دیندے سن۔ اِک اِک شعر جوش، ادہم ، ہمت تے غریباں دیاں محبتاں وچ پڑھیا جاندا تے اِک تھرتھلی پے جاندی۔ واہ واہ تے چودھری زندہ باد دے نعریاں نال جلسہ گاہ گونجن لگ پیندا۔
فیر ایس توں مگروں 1979ء تے1987ء دے بلدیاتی انتخابات وچ اوہناں نوں نیڑیوں ویکھن دا موقع ملیا تے اوہناں دی شخصیت وچ چھپیاں کئی خوبیاں توں جانوں ہویا۔ اوہناں دا تعلق چودھری غلام رسول نال بڑا گوڑھا سی جیہڑے دوجی جماعت نال منسلک سن پر چودھری صاحب نے اوہناں نوں صاف صاف لفظاں وچ آکھ دِتا سی، یاری تے دوستی اپنی تھاویں ……میرا ووٹ صرف پی پی پی دے نامزد اُمیدوار دا ای ہووے گا۔ چودھری نور محمد نور ہوراں دی ایہہ صفت سی پئی اوہ پیشہ ور شاعراں توں بہت وکھرا مزاج رکھن والے شاعر سن۔ اوہ یاراں دے یار تے سجناں دا مان ہندے سن۔ اسلامی تہوار اُتے اوہ بڑا ودھ چڑھ کے حصہ لیندے سن۔ ہر سال عید میلادالنبی ؐ دے موقعے اُتے اپنے محلے دی مسیت ’’جامع مسجد نور حنیفہ ‘‘ دے خطیب مولانا محمد بخش رضوی دی دعوت اُتے محفل میلاد وچ تحت اللفظ نعت پڑھدے تے جے کوئی اوہناں نوں نذرانہ پیش کردا تے اوہ خاموشی نال مسیت دے غلے وچ پا دیندے تے میلادالنبی ؐ دے موقعے اُتے نعتاں دے مقابلے دے پردھان یاں منصف وی ایہناں نوں بنایا جاندا سی۔میں چودھری صاحب توں بہت کُجھ سکھیا۔ ایہناں کول بیٹھ کے ، ایہناں نوں سُن کے جیہڑا لُطف آئوندا سی اوہ کدھرے نہیں آیا۔ایہو جیہے لوک ’’ڈھوند اُنہیں چراغ رُخِ زیبا لے کر ‘‘ کتھے ملدے نیں۔ چودھری صاحب محلے وچ وڈیاں تے چھوٹیاں سبھناں دے یار تے بزرگ سن۔ بے شمار جوان منڈے ایہناں کولوں مفت پڑھدے رہندے سن۔ اوہ پڑھیاں لکھیاں دی بڑی قدر تے آدر کردے سن۔
🕳رانا طارق پرویز(سابق ڈائریکٹر جنرل ایف۔ آئی۔ اے):۔
بزرگوار چودھری نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں اِک روشن خیال ، مشفق ، علم پرور تے مرنجاں مرنج شخصیت دے مالک اِک ہر دلعزیز انسان سن۔ اوہناں نے ہمیش محبتاں سمیٹیاں تے محبتاں ونڈیاں نیں۔ اوہناں نے اِک مثالی تے قابلِ فخر حیاتی لنگھائی اے۔ اوہ ساڈے اجیہے بزرگ سن جنہاں کول بیٹھ کے اوہناں دیاں گلاں سُن کے ساڈے اندر دے انسان وچ اِک حوصلہ ، اِک ولولہ تے اِک جوش پیدا ہُندا سی۔ اوہناں ہمیش اگے ودھن دا حوصلہ دِتا۔ اوہناں نوں ملن توں بعد میں ہر واری اِک نواں جوش، نواں جذبہ تے علم دے انملے خزانے لے کے جاندا۔ اوہناں نوں مل کے دلی سکون تے راحت ملدی۔ حیاتی دے رازاں اُتے بحث کردیاں اوہناں دے ذوق مطالعہ دی داد دینی پیندی سی۔ اوہناں دا مطالعہ بہت وسیع سی ۔ اوہناں کول بیٹھ کے اِک گھٹ پڑھیا لکھیا بندہ اوہناں دے سوالاں دے جواب نہیں دے سکدا سی۔ ظرافت وی اوہناں دی شخصیت دا خاصا سی۔ اوہناں دیاں گلاں وچ سماج دیاں برائیاں اُتے مٹھامٹھا طنز ماحول نوں خوشگوار بنا دیندا سی۔ بندہ اوہناں کول بیٹھ کے اکتاہٹ دا شکار نہیں ہندا سی ۔ اوہ گلاں کردے چلے جاندے تے اِنج لگدا جیویں اوہناں دے مونہوں پھُل جڑ رہے ہوون۔ چودھری صاحب ورگے بزرگ روز روز نہیں ملدے۔ اوہناں دیاں خوشبوواں تے مہکاں دی صورت وچ اوہناں دے لائق تے قابل پُتر کیپٹن محمد اکرم رانا، مینیجر ڈاکٹر محمد اسلم رانا تے چارٹرڈ اکائنٹنٹ رانا افتخار احمد اپنے باپ دا ناں روشن کردیاں ملک و ملت دی خدمت کر رہے نیں۔۔۔میں تایا جی چودھری نور محمد نور کپور تھلوی دی مغفرت تے اُچے درجیاں لئی رب سوہنے اگّے دُعا کرنا واں پئی رب سچا اوہناں دی بخشش فرماندیاں ہویاں اوہناں نوں حضور اکرم صلی اللہ علیہ واٰلہ وسلم دی شفاعت نصیب فرمائے (آمین)۔
🕳علی شیر مرزا:-
جناب نور محمد نور کپور تھلوی فیصل آباد شہر دے اِک بڑے دانے بینے انسان تے پڑھے لکھے شاعر سن۔ اوہ فیصل آباد دے اوہناں بزرگ شاعراں وچ شمار ہندے سن جنہاں پنجابی ادب دی آبیاری بے لوث تے بے غرض ہو کے ایس نظرئیے نال کیتی پئی ایہہ ساڈی پچھان، عزت تے آدر اے تے اپنی پچھان تے عزت لئی کوئی وی بااصول انسان اصولاں تے سودے بازی نہیں کر سکدا۔ ایہہ بزرگ پنجابی سوجھوان پنجابی دے ودھارے لئی ہر ویلے سوچدے تے پنجاب، پنجابی تے پنجابیت دا جھنڈا اُچا رکھن لئی جذبیاں نوں اُبھار دے سن۔ نور محمد نور کپور تھلوی پنجابی شاعراں دے سرخیل ای نہیں سگوں اِک احترام تے وقار دی علامت سمجھے جاندے نیں۔
🕳ڈاکٹر شبّیر احمد قادری
نور محمد نور کپور تھلوی دی فکرو نظر دا سبھ توں اہم حوالہ اوہناں دی پنجابی شاعری سی۔ موضوعاتی اعتبار نال اوہناں دی شاعری بڑی رنگا رنگ سی۔ نور محمد نور کپور تھلوی اِک انسان دوست تے محبِ وطن شاعر سن، بانیِ پاکستان نال اوہ بہت عقیدت رکھدے سن ۔ اوہناں دی اِک نظم ’’دو نور جہاناں‘‘ (ملکہ ہند تے ملکہ ترنم ) دا بڑا چرچا سی ۔ شعری نشست ہووے یاں نجی محفل، ایہ نظم اوہناں کولوں فرمیش کر کے سُنی جاندی سی۔ اُتوں اوہناں دی پڑھنت نال سواد ہور وی ودھ جاندا۔ ایس نظم دے بند ملاحظہ کرو:
اِک نور جہان جہانگیر والی ، اِک نور جہان اعجاز والی
جے اوہ نور جہاں سی حُسن والی تے نور جہان آواز والی
ایس نور جہان نے اوس وانگر اُپر کسے دے ظلم کمایا نہیں
اپنے میحل دے بیٹھ جھروکیاں وچ کسے دھوبی تے تیر چلایانہیں
کیہڑا راگ ہے راگ دی لُغت اندر جیہڑا ایس نے سودھ کے گایانہیں
جے اوہ نور جہان سی سوز والی تے ایہہ نور جہان ہے ساز والی
اِک نور جہان جہانگیر والی ، اِک نور جہان اعجاز والی
نظم دا آخری بند تے اوہناں دی فکر دا کھُل کھُلا کے اعلان پیا کردا اے۔
جیہڑے وچ مصیبتاں کم آون
سکّے بھائیاں دے نالوں اوہ یار چنگے
سونے وچ خوشبو نہ مُول ہووے
مینوں سونے توں پھُلاں دے ہار چنگے
جیہڑے ہیرے نوں چٹ کے مرن سوہنے
اوس ہیرے توں لوہے دے تار چنگے
مینوں شاہی چوں خُون دی بو آوے
بادشاہواں نالوں فن کار چنگے
دیندے کڈھ اُداسیاں دِلاں وچوں
سرگم چھیڑ دے جدوں آواز والی
نور محمد نور کپور تھلوی جدوں ایہ نظم مکمل کردے تے واہ واہ دیاں آوازاں اودوں تیکر بلند ہوندیاں رہندیاں جدوں تیکر اوہ اپنی سیٹ دے اُتے بہہ ناں جاندے۔
اللہ کریم اوہناں دا بہشتیں واسا کرے۔
🕳پروفیسر ریاض احمد قادری
بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی اک پڑھے لکھے عالم باعمل سن۔ رب دی شان وچ اوہناں نے بہت سوہنیاں حمداں لکھیاں نیں۔ اوہناں دیاں حمداں وچ وحدت الوجود تے وحدت الشہود دوواں نظریاں دے وچار جھلکاں ماردے نظر آئوندے نیں۔
بابا جی نور محمد نور کپور تھلوی دی نعت وچ حضور نبی کریم ﷺ دی ذات بابرکات نال سچا عشق پایا جاندا اے اوہ حضورﷺ دی محبت وچ تڑپ دے نیں تے سوہنے نبیﷺ دے دیدار دی دولت دی تانگھ کردے نیں۔ مدینے شریف دی حاضری لئی کرلاندے نیں تے اپنے دکھاں تے درداں دا چارا وی اوسے ای بارگاہ توں چاہندے نیں۔اوہناں دی نعت وچ حضور نبی اکرمﷺ دے معجزیاں دا وی ذکر مل دا اے تے آپﷺ دے صحابہ کرام دی عظمت تے شان وی بیان ہندی اے۔واقعہ معراج شریف دا وی بڑے اُچیچ نال ذکر کردے نیں۔
🕳فقیر فیصل آبادی:-
جناب نور محمد نور کپور تھلوی پنجابی زبان تے ادب دے مہان شاعر تے سوجھوان سن۔ اوہ اپنے ’’کُلیاتِ نور ‘‘ راہیں ساڈے نال گلاں کردے ، ہسدے گائوندے تے خوشیاں ونڈدے وکھالی دے رہے نیں۔ ’’کلیاتِ نور ‘‘ اِک اجیہا باغ اے جیہدے وچ رنگو رنگی دے پھُل پڑھن والے دی رُوح تے اجیہا اثر کردے نیں پئی اوہ ایس گلشن دے ہر پھُل دی واشنا لین تے مجبور ہو جاندا اے۔ اوہ اپنے وطن، اپنے کلچر تے اپنی بولی نال انتاں دا پیار کرن والے بزرگ شاعر سن۔ اوہناں دی وڈیائی دا اِک وصف ایہہ وی سی پئی اوہ بڑے مٹے ہوئے تے محبتاں کرن والے انسان سن۔ احترامِ انسانیت اوہناں دی شخصیت دا نمایاں پہلو سی۔ اوہناں دی خوبی وڈیائی تے قابلیت دا اندازہ ایس گل توں وی لایا جا سکدا اے پئی اوہناں اپنی اولاد دی تعلیم و تربیت وِچ کوئی کمی نہ چھڈی۔ اج اللہ دے فضل نال اوہناں دے سارے پُتر اعلیٰ پڑھ لکھ کے اُچے عہدیاں تے فائز نیں جیہڑے اپنے والد صاحب دے ناں نوں روشن کردے پئے نیں۔ اجیہے لوک کدے وی مر نہیں سکدے۔ جیہڑے اوہدے ناں تے طراں طراں دے رفاہی کم کردے ہون۔ اوہ سدا جیوندے رہن گے۔
🕳ملک غلام فرید شوکت (ایڈووکیٹ ) ساہیوال:۔
میں اپنے تھوڑے جیہے علم موجب بنا کسے خوشامد توں ایہہ گل آکھن توں ذرا وی نہیں جھاکا رکھدا کہ پنجابی ادب وچ ’’کلیاتِ نور ‘‘ ہک انملّاتے انوکھڑا وادھا اے۔ ایہنوں پڑھن توں بعد میری خوشی تے حیرت دی کوئی انتہا نہیں رہی کہ مرحوم نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں نے اجیہے اچھوتے تے ون سونے مضمون تے خیال چھوہے نیں کہ سکواند تے رشک دے عنصر میرے لُوں لُوں وچ کتکتاڑیاں دے نال نال ہُجاںوی مارن لگ پئے کہ بھانویں میں چونہہ کتاباں دا لکھاری ہاں تے بھانویں غزل دی کتاب نوں پنجابی ادبی بورڈ ولوں ایوارڈ تے نعتیہ مجموعے نوں ’’قومی سیرت ایوارڈ‘‘ وی مل چُکے نیں پر کاش مرحوم نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں ورگے مضمون میں وی اپنی لکھتاں وچ لے آئوندا تے کاش ایہہ کتاب میریاں کتاباں چھپن توں پہلاں مینوں لبھ جاندی تے میں فیضیاب ہو سکدا سی ۔ مُکدی گل اے پئی حیاتی دا شاید اِی کوئی اجیہا پکھ ہونا اے جیہڑا مرحوم نور کپور تھلوی ہوراں نے پکے پیڈے انداز تے سلیقے نال اپنے کلام وچ نہ لیاندا ہووے۔ دُوجی گل ایہہ وے کہ نویں تے نوجوان لکھاری جے ایس کتاب دے ہک ہک مصرعے نوں نِجھا کے پڑھن گے تاں ادب دے پکھ دے ڈھیر سارے سُچے موتیاں نال اپنی جھولی بھر لین گے تاں ادب دے پکھ دے ڈھیر سارے سُچے موتیاں نال اپنی جھولی بھر لین گے۔ اظہار احمد گلزار تے مرحوم دے صاحبزادیاں دی ایہہ کاوش سلاہن جوگ اے جنہاں نے ایہہ کتاب چھاپ کے پنجابی ادب اُتے ہک احسان کیتا اے۔ کاش ایہہ کلام مرحوم اپنی حیاتی وچ چھاپ لیندے تے کجھ ہور ای خوشی ہندی۔ بلاشبہ نور محمد نور کپور تھلوی مرحوم دے کلام نال سجیا ’’کُلیاتِ نور ‘‘ آون والیاں نسلاں ، پڑھیاراں تے لکھاریاں لئی ہک روشن منارے وانگر ثابت ہووے گا۔
🕳پروفیسر عاشق رحیل:۔
شاعر وی دوجے انساناں ورگا اِک انسان ہوندا اے۔ ہر انسان نوں اللہ نے اکھ ، کن تے زبان عطا کیتی ہوئی اے پر سارے انسان ایہناں کولوں اِکو جیہا کم نہیں لیندے ۔ سُندا ، بولدا تے ویکھدا تاں ہر کوئی اے پر شاعر اللہ دیاں دِتیاں ایہناں نعمتاں توں جو کم لیندا اے اوہ عام انسان توں ودھ دِتی ہوئیہوندی اے۔ اوہ کلی دے چٹکن دی آواز تے اوہدے کلی توں پھُل بن جان دے عمل نوں ویکھن تے وی قادر ہوندا اے۔ اِک عام انسان تے شاعر وچ ایہو ای فرق ہوندا اے ۔ شاعر وِچ جرأت وی عام انسان توں ودھ ہوندی اے تے اوہ حق دی گل ظالماں دے سامنے کہن توں وی نہیں ڈردا۔ نور محمد نور کپور تھلوی تاں رب نوں وی مشورہ دے دِتا اے۔ ’’ یاں رحیم ہو جا یاں قہار ہو جا ‘‘ رب نوں مشورہ دین دی جسارت اِک نڈر شاعر ای کر سکدا اے ۔ کتاب دے شروع وچ نعتاں نیں۔ ایہناں وِچ بہت سلاست، روانی ، موسیقیت تے حُسن بیان دا نویکلا رنگ اے۔ اوہناں آکھیا اے کہ نعت لکھنا بہت مشکل اے کیوں جے ایہدے لئی بڑی ذمہ داری ، شعور تے اسلامی تاریخ تے سیرتِ رسولؐ توں جانوں ہون دی لوڑ ہوندی اے ۔ شاعری دے اوزان تے بحور تے عبور ہونا ضروری اے۔ ایہہ دس کے اوہناں حمداں تے نعتاں لکھیاں۔ ایہدے توں پتہ چلدا اے کہ اوہناں وچ ایہہ سبھ خوبیاں موجود نیں۔ اوہناں دے اُستاد ڈاکٹر تنویر بخاری ہوراں وی اوہناں دے فن دا اعتراف کیتا اے۔ ڈاکٹر ہوراں دوی سند ای اوہناں لئی کافی اے۔ ایہدے باوجود اوہناں وِچ انکساری دی انتہا اے۔ اوہ آکھدے نیں:
میری شاعری جٹ دی شاعری اے
ایہدے وچوں نہ لبھ باریکیاں نُوں
حالانکہ ایس جٹ دے کلام وچوں باریکیاں لبھے بغیر ای مل جاندیاں نیں۔ اوہ معاشرے وِچ منافقانہ رویے ،پیار تے محبت دے جھوٹے دکھاوے تے پرانے نظام دیاں مندیاں قدراں دے شاکی نیں۔انسانی محبت تے خون پسینے دی کمائی نوں سونے چاندی تے جواہراں توں وی ودھ اہمیت دیندے نیں۔’’دو نور جہاناں‘‘ نظم یعنی ملکۂ ہند تے ملکۂ ترنم نور جہاں پڑھ کے اندازہ ہو جاندا اے کہ اوہ ماضٰ توں وی جانو نیں تے عصری شعور وی رکھدے نیں۔ اوہ رجائیت پسند نیں تے ’’میرا دیس ‘‘ اوہناں دی خوش فہمی ظاہر کردی اے۔ ایہہ وی آکھیا جا سکدا اے کہ اوہ مایوسی نُوں نیڑے آئون دین والے شاعر نہیں سن۔ نور محمد نور کپور تھلوی دی ’’کلیاتِ نور ‘‘ پڑھ کے انسان اِک بلند حوصلہ رہن تے عمل تے یقین رکھن دا سبق ملدا اے۔
🕳پیر آصف بشیر چشتی:۔
نور محمد نور کپور تھلوی ؒ پنجابی زبان دے مہان کوی سن۔ اوہناں پنجابی دے شعری گلشن نوں اپنی رنگ برنگی رچناواں نال مالا مال کر کے ہریاں بھریاںکرن وچ کوئی کسر نہ چھڈی۔ اوہناں دے شعری اثاثے دی نینہ فکر تے عمل اُتے رکھی گئی اے۔ اوہناں دی شاعری وچ قومی رنگ بڑا اگھڑواں اے۔ اوہ اِک چنگے وطن پرست تے قوم پرست وانگوں اپنی قوم تے دیس نال انتاں دا پیار کرن والے لکھاری سن۔ نور محمد نور کپور تھلوی دی شاعری صرف پنجابی زبان تے ادب دی سیوا ای نہیں سگوں انسانیت تے معاشرے دی سیوا اے۔ افسوس! محترم نورمحمد کپور تھلوی نال میری اِک وی ملاقات نہ ہو سکی۔ اجہیاں نابغہ روزگار ہستیاں ساڈے واسطے میرِ کارواں تے مینارئہ نور دی حیثیت رکھدے نیں۔
🕳محمد اشرف کھوکھر:۔
جیس شخص دے رانا افتخار احمد صاحب ورگے غریب پرور ، کیپٹن محمد اکرم ورگے ہمدرد تے میجر ڈاکٹر محمد اسلم ورگے غمگسار پُتر ہون تے ڈاکٹر اظہار احمد گلزار ورگے انتھک تے مُخلص بھتیجے ہون جیہڑے اوہدے کلام نوں چھپاون دا معجزہ دکھان پچھوں اوہدی یاد تے محبت دا دم بھرن لئی خصوصی نمبر چھاپن لئی پنجاب بھر چوں مضامین لکھوا کے اوہدے فن دی واشنا مُلک وچ کھلارن دا جتن کر سکدے ہون۔بھلا اوہ بندہ مر سکدا اے۔
🕳 ڈاکٹر اظہار احمد گلزار
نور محمد نور کپور تھلوی ہوریں اپنے کلچر تے وسیب نال عشق دی حد تیک پیار تے عشق کردے نیں۔ ایہ اوہ بزرگ سن جہناں نوں انسانی رشتیاں دی ٹٹ بھج‘مثبت قدراں دی موت ہر ویلے بے چین رکھدی سی۔ اوہناں کول اظہار دا سلیقہ جیہڑا سی اوہ خالقِ کل بہت گھٹ بندیاں نوں عطا فرماندا اے۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دی شاعری وچ سانوں ساڈے پچھوکڑ دیاں گواچیاں ہوئیاں تصویراں بڑیاں واضح تے صاف وکھالی دیندیاں نیں۔ زبان تے بیان دی سچجی ورتوں پاروں آپ دا کلام حاصلِ کلام دے درجے تے پہنچ جاندا اے ۔ آپ دی ہر تحریر وچ پنجاب اپنے پورے قد نال ساہ لیندا تے تردا پھردا محسوس ہندا اے۔
میری بولی میرا کلچر مینوں بہت پیارے
اس نوں باقی رکھن لئی میں جھلاں گا دکھ ساری
میں کمزور نہیں جو بن جاں جنے کھنے دی بھابھی
مینوں نہ چھیڑو …… میں گھبرو پنجابی
ڈھاباں چھپڑاں اتے جا کے کرن شکار شکاری
ڈگ ڈگ پین جناور تھلے زخم لگن جاں کاری
جنہوں ہر کوئی تھلے سٹ لے میں نہیں اوہ مرغابی
مینوں نہ چھیڑو …… میں گھبرو پنجابی
نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں زندگی دے ہر پکھ نوں اپنی لکھت دا موضوع بنایا اے۔ جتھے اوہناں نے پنجاب دے گھبرو جوان دی بہادری نوں اکھراں دا ہار پہنایا اے، اوتھے اوہناں پنجاب دھرتی دی مٹیار دیاں چنچل اداواں تے ناز نخریاں نوں سراہیا اے۔
نظم’’دیس دی مٹیار‘‘وچ اوس الھڑ دیاں شوخ اداواں دل نوں گھائل کردیاں وکھالی دے رہیاں نیں۔اک بند ملاحظہ کرو:
کھلی ماریں کھڑ کھڑ ہسیں
چھالاں مار کے کھالے پٹیں
ناچ اولّے توں پئی نچیں
اکھاں کرن اُشارے نی
میرے دیس دئیے مٹیارے نی
پنجاب دھرتی خوبصورت موسماں نال سجیا جنت نظیر خطہ اے۔ ایتھے سرما‘ گرما‘ بہار‘ خزاں تے برسات ورگے ون سونے موسماں نال ہر رُت ویکھن نوں ملدی اے۔دنیا دے بہت سارے خطے اکو موسم دا شکار ہندے نیں۔انج اوہ خطے یکسانیت دا شکار ہوکے روزمرہ دے کم کاج وچ تکلیف دا باعث بن دے نیں، پر پنجاں دریاواں دی ایہ سرزمین جتھے نہراں تے دریا ٹھاٹھاں ماردے نیں۔ہر طراں دی فصل تے اناج ایس خطے دا تحفہ نیں۔ نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں دا اپنی دھرتی تے کلچر نال انتاں دا پیار اوہناں دی وطن دوستی دی علامت اے۔موسماں دی گل چھیڑی تے اوہناں دی نظم ’’برسات‘‘ ایس حوالے نال بھرپور عکاسی کردی اے۔جیٹھ ہاڑ دیاں دھپاں دے پھانڈے کھاون مگروں ساون دا مہینہ آوندا اے تے ہر پاسے امیداں‘ ہاسے‘ چاواں تے سدھراں دے سومے پھٹن لگ پیندے نیں۔کیوں جے تتیاں لوواں تے حبس تے جینا محال کر دتا ہندا اے ۔ہسٹر تے گرمی توں تنگ آئے لوکاں دیاں نظراں گھڑیں مڑیں آسمان ول تکدیاں نیں۔ویہندے ویہندے پروا دیاں ہواواں چلن لگ پیندیاں نیں۔ آسمان اتے کالیاں گھٹاں چھاجاندیاں نیں تے سورج بدلاں دے پچھے چھپ جاندا اے۔ بجلی چمکن تے کڑکن لگ پیندی اے۔ ٹھنڈی ہواواں دے جھونکیاں دے نال کنیاں پین لگ پیندیاں نیں۔فیر ویہندیاں ویہندیاں موسلا دھار بارش شروع ہوجاندی اے۔سڑکاں بازار مینہ دے پانی نال بھرجاندے نیں پر نالے چلن لگ پیندے نیں۔ساون بھادوں دی ایس برسات دا نقشہ نور محمد نور کپور تھلوی نے بڑے دلکش تے من بھاونے انداز وچ بیانیا اے پئی بندہ برسات دے مینہ وچ بازاراں وچ ننگ تڑنکے نہاون والے لوکاں وچ شامل ہوجاندااے۔
آ گئی کالی گھٹ مونہہ زور
بدلاں پایا ڈاڈھا شور
نیلا تنبو لگ پیا چوون
کن من‘ کن من لگ پئی ہوون
بجلی چمکی‘ بدل گجے
حبس تے گرمی دوویں بھجے
لوہن ورھ پیا موہلے دھاری
سب پرنالے ہو گئے جاری
روہی‘ میرا‘ ٹویا‘ ٹلا
سارا مینہ نال ہویا گلا
سکی دھرتی پے گئی جان
راضی اج ہویا کرسان
🍁محمد رمضان بھٹی(چیف ایگزیکٹو ،بھٹی انٹیرئر):۔
جناب چودھری نور محمد نور کپور تھلوی نے ہمیشہ محبتاں دے چراغ روشن کیتے تے علم دا نور کھلاریا۔اوہناں دے پُتر رانا افتخار احمد نے اوہناں دے ناں تے رفاہی تنظیم( النور فائونڈیشن) بنا کے اپنے آبائی پنڈ وچ بے شمار کم کروائے۔اوہناں نے اوہناں دے ناں تے کئی واری محفلاں تے تقریباں وی سجائیاں۔ کئی واری اپنے پِنڈ وچ اوہناں دی یاد وِچ چودھری نور محمد نور کپور تھلوی میموریل کبڈی ٹورنامنٹ کروائے نیں ۔
چودھری نور محمد نور کپور تھلوی دا اپنے پِنڈ تے علاقے وچ اِک پچھان تے وقار سی۔ جیہڑا اوہناں دے پتراں نے اوسے طرح برقرار رکھیا اے۔
۔۔۔۔۔۔۔
