ہیڈ ماسٹر ہون دے باوجود سکول وچ پنجابی نولن اُتے پابندی لا دیندا اے‘ فکر انگیز لکھت
کدی کسے نے پچھیا اے کہ زندہ رہن واسطے ہوا کیوں ضروری اے‘پانی کیوں ضروری اے‘ کھانا کیوں ضروری اے‘ سورج دی روشنی کیوں ضروری اے؟ نہیں ناں؟ باقی دنیا وچ ایہو جہیا سوال کرن والے نوں احمق تے بے وقوف سمجھیا جاندا اے۔ انجے ای پنجاب چھڈ کے باقی دنیا وچ ایہ سوال کرن والے نوں وی احمق تے بے وقوف سمجھیا جاوے گا کہ ’’مادری زبان کیوں ضروری اے؟‘‘
ایہ پنجاب ای اے جتھے مادری زبان بارے اوہ سوال پیدا ہوندے نیں‘ سگوں پیدا کیتے جاندے نیں جہڑے باقی دُنیا وچ سو ‘دو سو تے کدھرے 4 سو سال پہلاں طے ہوچکے نیں۔ اج جدوں پنجاب وچ تواریخ پنج ساڈھے پنج ہزار سال دا سفر طے کر چکی اے‘ پنجاب دے دل‘ ایس شہر لاہور چ اسیں سارے کٹھے آں تے ساڈے ساہمنے ایہ سوال اے ’’پنجابی کیوں ضروری اے‘‘ ایتھے ایہ سوال کسے بے وقوفی پاروں نہیں سگوں مادری زبان نال محبت پاروں اے۔
تے جواب اج وی اوہی اے جو میں اُتے دے آیاں۔ پنجابی ساڈے لئی انجے ضروری اے جویں ہوا‘ پانی روشنی تے خوراک۔۔۔
مسئلہ ا ایہ نہیں کہ پنجابی دنیا بھر دیاں زباناں سکھدا تے بولدا اے۔ ایہ وی نہیں کہ اوہدے دل وچ ساری دنیا دا درد اے۔ کشمیر تے فلسطین توں لے کے برما تے بنگلادیش دے مظلوم لوکاں لئی اوہدے کالجے پیڑ اے۔ مسئلا ایہ اے پنجابی اپنی زبان نہیں سکھدا تے پنجاب واسطے کوئی ہمدردی نہیں رکھدا۔ اوہ بنگالیاں نوں ایس لئی قتل کردا اے کہ اپنی زبان نال پیار کردے نیں‘ دو پٹھان آپس وچ اپنی زبان بولدے ہوون تاں اوہنوں ہاسا آ جاندا اے‘ سندھیاں اُتے اردو مسلط کرن لئی اوہ گولیاں کھاندا پھردا اے تے جدوں پنجابی دی واری آوندی اے تاں اوہدے ذہن وچ سوال پیدا ہوندا اے کہ پنجابی کیوں؟
ایہ گل دُہرانا ہُن سر درد پیدا کردا اے کہ پنجابی دا دشمن پنجابی آپ اے۔ پنجابی جتھے وی بیٹھا ہووے‘ لازماً پنجابی دشمنی کردا اے۔ ماہر تعلیم ہووے تاں پنجابی نوں تعلیم دے نیڑے نہیں آون دیندا‘ ہیڈ ماسٹر ہووے تاں سکول وچ پنجابی بولن اُتے پابندی لا دیندا اے تے خلاف ورزی دا جرمانا رکھ دیندا اے۔ بیوروکریٹ ہووے تاں پنجابی دا راہ روکدا اے‘ ہور تے ہور ماں پیو ہووے تاں اولاد نال پنجابی نہیں بولدا تے جے بال باہروں پنجابی دا حرف سکھ آوے تاں اوہنوں ڈانٹدا سگوں اوہدی پنجابی بولن والی جیبھ کپن نوں تیار ہو جاندا اے۔
تسیں کدی غور فرمایا اے‘ کسے بیورو کریٹ یاں سیانے نال پنجابی دے حقاں دی گل کرو تے اوہ اگوں کیہ آکھدا اے؟ اوہدا جواب اکثر ایہ ہوندا ا ے: ’’او جی اجے تے اردو نوں اوہدے حقوق نہیں ملے‘ پنجابی نوں کتھے ملنے نیں۔‘‘
بس ایسے جواب پچھے پنجابیاں دی پوری ذہنیت لُکی ہوئی اے۔ گل دی وضاحت لئی میں اک ہور نکا جہیا واقعہ عرض کرنا آں۔
کجھ چِر پہلاں دی گل اے‘ میں ’’اخبار‘‘ دا کم کر رہیا ساں۔ سندھ توں خبر آئی‘ سندھ سرکار نے اوہناں پرائیویٹ سکولاں نوں‘ جیہڑے سندھی دا مضمون نہیں پڑھا رہے‘ خبردار کیتا سی کہ جے اوہ سندھی نہیں پڑھان گے تاں اوہناں دی رجسٹریشن منسوخ کر دتی جاوے گی۔ مادری زبان دے حوالے نال سندھ وچ ہون والا ہر جتن مینوں چنگا لگدا اے تے ساڈا ’’اخبار‘‘ ہمیشہ اجہی خبر نوں مناسب تھاں دیندا اے۔ میں خبر دی سرخی بنائی تے اُتے ہدایت لکھی ’’دو کالمی لاؤ‘‘۔میرے کول ای میرا اک شاگرد رشید بیٹھا سی جیہڑا کدی کدی آ جاندا اے تے کول بیٹھا رہندا اے۔ کم کرن دے نال نال اوہدے نال گپ شپ وی ہوندی رہندی اے۔
میں خبر دی سُرخی بنائی تاں شاگرد دے مونہوں نکلیا: ’’سر جی‘ ایہ اردو دے خلاف کیوں نیں؟‘‘
میں حیران رہ گیا۔ کم چھڈ کے میں کرسی سدھی کیتی تے اوہنوں پچھیا :’’کون اردو دے خلاف اے؟‘‘
’’ایہ سندھی۔۔۔‘‘
میں حیران ہو کے پچھیا: ’’پوری خبر وچ اردو دا ناں وی نہیں آیا‘ سندھی نہ پڑھاون پاروں چتاونی اے‘ تے اوہ وی انگریزی میڈیم سکولاں نوں۔ تہانوں کتھوں نظر آ گیا کہ اردو دشمنی ہو رہی اے؟‘‘
اگوں شاگرد ہوری چپ۔۔۔
میں ٹوہن دی کوشش کیتی کہ آخر اوہدے دماغ وچ کیہ اے کہ اوہنوں سندھی پڑھان وچ اردو دی مخالفت نظر اوندی اے؟ پر گل نہیں بنی۔ اصل وچ اساں پنجابیاں دی کھوپڑی وچ ایہ گل بہہ گئی اے کہ جے اساں پنجابی اپنائی تے اردو نوں خطرہ اے۔ اسیں ماں نالوں ودھ ماسی نوں پیار کرنے آں۔ ایس لئی ماں نوں ٹھوکراں ماردے تے ماسی نوں سر اُتے بٹھاندے آں۔
اردو نوں پنجابی‘سندھی‘ پشتو توں خطرہ نہیں۔ انگریزی توں خطرہ اے۔ بدقسمتی نال اردو دا مزاج رل بہن والا نہیں۔ ایہ زبان تے ایہدے بولن والے اک احساس برتری دا شکار نیں۔ جعلی وڈیائی دا احساس‘ اپنے برتر‘ مقدس‘ عظیم‘ عالمگیر‘ وسیع تے قومی ہون دے احساس پاروں پہلاں ایہناں نے بنگالی نال ٹکر لئی‘ ملک تڑوا دتا‘ مگروں 1972 وچ سندھی دی واری آ گئی۔ جذباتیت تے اشتعال انگیزی پیدا کرن والیاں نظماں لکھیاں گئیاں۔ ’’اردو کا جنازا ہے ذرا دھوم سے نکلے‘‘ اردو دا وڈا اخبار بلدی اُتے پٹرول پان وچ اگے اگے سی۔ چونکہ پنجاب دا خون بہت سستا اے‘ اوتھے وی کئی پنجابی اردو دی راکھی کردے ہویاں گولیاں دا نشانا بنے۔ پنجاب نوں چونکہ بقول ڈاکٹر عبادت بریلوی‘ اوہناں تہذیبی طور اُتے فتح کر لیا سی‘ ایس لئی اساں ڈھگیاں نے چوڑی دار پائجاما تے پان کلچر نوں سر اُتے سوار کر لیا۔ زندا دلان پنجاب دا خطاب تاں سانوں ڈیڈھ سو سال پہلاں سرسید نے ای دے دتا سی۔
مفتوحین نوں بولن دی اجازت نہیں ہوندی۔ سانوں وی کوئی نہیں۔جتھے کدھرے کسے نے پنجابی دی گل کیتی‘ اوہنوں نظریہ پاکستان دی مار‘ مار کے غدار تے ملک دشمن مِتھ دتا گیا۔
پروفیسر فتح محمد ملک لمی چوری ریسرچ کر کے ثابت کردے نیں کہ اہل پنجاب دی مادری زبان اردو ہو چکی اے۔ تے محمود شیرانی تاں بہت پہلاں ثابت کر چکیا سی کہ اردو نے جنم ای پنجاب وچ لیا۔
محمود شیرانی دی کتاب دا پس منظر ایہ کہ ایدوں کجھ چر پہلاں پنجاب یونیورسٹی دے بنگالی وایس چانسلر چیٹر جی نے کدھرے آکھ دتا کہ پنجابی اک خوبصورت زبان اے تے پنجابیاں نوں اپنی زبان ورتنی چاہیدی اے۔ بس اک کاواں رولی پورے بھارت وچ پے گئی۔ کیوں جے اودوں پاکستان تے نظریا پاکستان دوویں ای وجود وچ نہیں سن آئے‘ ایس لئی دلیلاں ہور سن۔ پنجابی دے لہجے‘ غیر ترقی یافتہ‘ غیر مہذب‘ غیر ساینسی مزاج تے ایہو جیہے ہور الزام۔ ایہ سارے الزام اج وی اوسے طرحاں ورتے جا رہے نیں۔
ماں نالوں ہیجلی پھپھے کٹن ہوندی اے۔ پنجابیاں نے وی ایسے پھپھے کٹن دا کردار ادا کیتا۔ ایتھوں تیکر ودھ گئے کہ مادری زبان وی اردو ای لکھاون لگ پئے۔ میں شکر کرناں کہ ایہدی ضرورت نہیں پئی‘ نہیں تاں پنجابیاں وچوں بہتیاں نے اپنی ولدیت بدلن وچ وی جھکنا نہیں سی۔ ایہ جہدے اُتے ڈلھدے نیں‘ پوری طرحاں ڈلھ جاندے نیں۔
ڈیڈھ پونے دو سو سال دی برین واشنگ دے بعد جدوں پنجاب وچ پنجابی دی ضرورت بارے سوال ساہمنے آوندا اے تاں صرف افسوس ہوندا اے۔ ایہ افسوس سوال پاروں وی اے تے پنجابیاں دی ذہنیت پاروں وی۔
پر ایہو سوال اطمینان دا کارن وی اے۔ کیوں جے ایہدا جواب وی موجود اے۔ سوال پیدا ہوندے رہن تاں جواب وی لبھدے رہندے نیں۔ اج لوکاں دے ذہن وچ سوال آیا اے‘ کل جواب وی آوے گا۔ تے فیر پنجاب واسی پنجابی دی ضرورت اوویں ای محسوس کرن گ جویں سورج‘ روشنی‘ ہوا تے پانی دی۔۔۔
http://epaper.dailykhabrain.com.pk/popup.php?newssrc=issues/2016-09-19/16341/1.JPG
